Varius Manx – polskizespół muzyczny założony w 1989 w Łodzi przez Roberta Jansona oraz braci Michała i Pawła Marciniaków. Nazwa zespołu została zainspirowana rasą kotów Manx, których cechą szczególną jest brak ogona[1]. Łac. varius oznacza natomiast „różny”, „różnorodny”, „zmienny” itp.[2]
Historia zespołu
Zespół został założony pod koniec 1989 z inicjatywy członków łódzkiej grupy muzycznej Skewer: Roberta Jansona oraz braci Michała i Pawła Marciniaków. W marcu 1990, przy współpracy z Piotrem Sobczakiem i Tomaszem Ziółkiewiczem, powstała instrumentalna płyta pt. The Beginning, wydana dopiero rok później przez wytwórnię Polskie Nagrania. Album charakteryzują gatunki muzyczne, takie jak muzyka ilustracyjna, jazz czy ambient[3][4]. W 1991 do zespołu dołączyli: Sławomir Romanowski – perkusista oraz śpiewający gitarzysta, Robert Amirian. W 1992 rozpoczęli prace nad nagrywaniem drugiego albumu pt. The New Shape, który został wydany w kwietniu 1993 dzięki wytwórni fonograficznej SPV Poland. W przeciwieństwie do pierwszego albumu, płyta została wzbogacona o partie wokalne, nagrane głównie przez Jansona. Wokalnie na płycie udzielił się również Amirian, a do chórków w utworze „Memphis” gościnnie zaproszono Edytę Bartosiewicz[5]. Oba pierwsze albumy nie odniosły sukcesu komercyjnego.
Anita Lipnicka, wokalistka zespołu w latach 1993–1995 (2005)
Na przełomie listopada i grudnia 1993 do składu zespołu dołączyła Anita Lipnicka, z którą muzycy nagrali materiał na trzecią płytę studyjną. Na początku 1994 podpisali kontrakt z wytwórnią Zic Zac, a w marcu do rozgłośni radiowych trafił utwór „Zanim zrozumiesz”. Singiel odniósł wielki sukces komercyjny, trafiając na szczyty wielu krajowych list przebojów (m.in. plebiscyt Muzycznej Jedynki), co zapewniło zespołowi ogromną sławę i wielu miłośników. W kwietniu do sprzedaży trafiła kaseta, natomiast w czerwcu płyta kompaktowa pt. Emu[6]. Zespół odbył w tym czasie dwa koncerty promocyjne, na dziedzińcu Starej Dziekanki w Warszawie oraz w łódzkim klubie Cytryna[7]. Latem wydali singiel „Tokyo”. W sierpniu na 31. festiwalu w Sopocie otrzymali nagrodę Grand Prix oraz nagrodę dziennikarzy za przebój „Zanim zrozumiesz”. We wrześniu liczba sprzedanych egzemplarzy albumu Emu przekroczyła 100 000 płyt. W październiku wzięli gościnnie udział w festiwalu Antena Polska w Koszalinie oraz wystąpili podczas największych w Polsce targów muzycznych Intermedia '94. 15 października 1994 rozpoczęli trasę koncertową wraz z zespołem De Mono, która obejmowała występy w 12 największych miastach w Polsce. Trwała ona do listopada i zakończyła się koncertem w warszawskiej Sali Kongresowej, na którym otrzymała złotą płytę za ok. 200 tys. sprzedanych egzemplarzy albumu. Został również zrealizowany przez TVP1 film o zespole. Pod koniec 1994 uplasowali się w czołówkach licznych podsumowań list przebojów, zdobywając przy tym kilka prestiżowych wyróżnień (np. Indywidualność roku, Nadzieja roku, itp.) przyznawanych przez słuchaczy radiowych, czytelników pism muzycznych (m.in. Bravo, Popcorn, Sukces, Tylko Rock) i dziennikarzy. Anita Lipnicka została uznana przez wiele pism za największy talent i odkrycie 1994, a „Piosenka księżycowa”, trzeci singiel promujący album Emu, zajęła pierwsze miejsce w plebiscycie Muzycznej Jedynki. Na początku 1995 wydali utwór „Mój przyjaciel”, promujący jedną ze składanek Radia Zet. W marcu otrzymali platynową płytę, w wyniku przekroczenia sprzedaży 270 tys. egzemplarzy. Kilka miesięcy później, podczas gali rozdania nagród muzycznych Fryderyki 1994, odebrali za utwór „Zanim zrozumiesz” nagrody w kategoriach: Piosenka roku i Najlepszy teledysk. 24 kwietnia 1995 wydali album pt. Elf[8]. Materiał na płytę był nagrywany z nowym członkiem zespołu, saksofonistą Rafałem Kokotem, natomiast gościnnie w chórkach pojawiło się żeńskie trio wokalne, De Su. Premierze albumu towarzyszyło ogromne zainteresowanie mediów i publiczności, a w dniu wydania płyta przekroczyła liczbę 120 tys. sprzedanych egzemplarzy. Pierwszym utworem promującym wydawnictwo był utwór „Zabij mnie”[9], wydany na singlu wraz z utworem „Pocałuj noc”. Album promowały również utwory: „Oszukam czas”, „Zamigotał świat” oraz „Wstyd”. Kilka tygodni później, ukazała się również ścieżka dźwiękowa do filmuMłode wilki w reżyserii Jarosława Żamojdy[10], która składa się w większości z kompozycji Roberta Jansona i utworów z albumu Elf. Wydawnictwo promowane m.in. przez utwór „Wolne ptaki”. W sierpniu pojawili się na festiwalu w Sopocie, gdzie za album Elf odebrali platynową płytę. Jesienią wyruszyli w trasę koncertową promującą płytę, której łączna suma sprzedanych kopii ostatecznie wyniosła ponad pół miliona egzemplarzy.
Pod koniec 1995 Lipnicka odeszła z zespołu, by rozpocząć karierę solową. Ostatni wspólny koncert zagrali 15 grudnia w klubie Tango. Nową wokalistką Varius Manx została wówczas 18-letnia Katarzyna Stankiewicz, zwyciężczyni programu Szansa na sukces. Wiosną 1996 wydali pierwszy singiel z nową wokalistką, „Orła cień”, który stał się wielkim przebojem. W międzyczasie, podczas rozdania nagród Fryderyki 1995, otrzymali nagrody w kategoriach: Zespół roku, Album roku (Elf), natomiast Janson otrzymał miano Kompozytora roku. 21 czerwca wydali piąty album studyjny pt. Ego[11], który promowali singlami „Orła cień”[12], „Ten sen”[13] i „Dom – gdzieś blisko mnie”. Płyta uzyskała wynik ponad 500 tys. sprzedanych egzemplarzy. W 1997 Janson przygotował oficjalną ścieżkę dźwiękową do filmu Nocne graffiti w reżyserii Macieja Dutkiewicza[14]. 8 września wydali kolejny album studyjny pt. End[15], który osiągnął wynik ponad 130 tys. sprzedanych kopii. Krążek promowali sinlami „Pilnujcie marzeń”[16], „Najmniejsze państwo świata”[17] i „Kiedy mnie malujesz”[18].
W kolejnych latach członkowie zespołu pracowali nad solowymi projektami; w 1997 na rynku ukazała się debiutancka płyta solowa Jansona pt. Trzeci wymiar[19], a dwa lata później – album pt. Nowy świat[20]. W tym samym roku premierę miała także pierwsza solowa płyta Stankiewicz, zatytułowana po prostu Kasia Stankiewicz[21] oraz album pt. Emphasis, nagrany przez pozostałych muzyków zespołu pod szyldem Sigma.
W marcu 2000 muzycy powrócili do wspólnego grania, jednak już bez saksofonisty Rafała Kokota, który opuścił zespół. Wydali pierwszy album kompilacyjny pt. Najlepsze z dobrych, na której umieścili najpopularniejsze piosenki w dorobku oraz cztery premierowe utwory[22]. Wydawnictwo promowali singlami „Teraz i tu” i „Wolni w niewoli”, który jednocześnie promował film fabularny pt. Pierwszy milion w reżyserii Waldemara Dzikiego. Kilka miesięcy później Stankiewicz opuściła zespół, a jej miejsce zajęła Monika Kuszyńska. Wraz z nową wokalistką, grupa rozpoczęła pracę nad kolejnym albumem pt. Eta[23], który ukazał się wiosną 2001. Album promowali singlami „Maj”[24] i „Jestem Twoją Afryką”[25]. Zostali wyróżnieni brylantową płytą za największą liczbę złotych i platynowych płyt. W lipcu 2002 zdobyli pierwszą nagrodę za utwór „Moje Eldorado” na Festiwalu Piosenki Krajów Nadbałtyckich organizowanym w Karlshamn[26]. Przebojem promowali kolejny album pt. Eno[27], na którym znalazły się również single „Jest w nim”[28] i „Znów być kochaną”[29]. W styczniu 2003 wzięli udział z utworem „Sonny”[30] w krajowych eliminacjach do 48. Konkursu Piosenki Eurowizji[31]. Wcześniej wyruszyli w krótką trasę koncertową promującą ich konkursową propozycję[32]. Nagrali również „Kilka sekund”, polskojęzyczny cover zagranicznego przeboju „7 Seconds” autorstwa Youssou N’Dour i Neneh Cherry, który znalazł się na składance płytowej radia RMF FM pt. RMF FM – Moja i Twoja Muzyka. Tekst do polskiej wersji utworu został napisany przez Andrzeja Ignatowskiego. Pod koniec roku nagrali utwór „Ja z nim, Ty z nią”, który znalazł się na składance Polskiego Radia pt. Święta, święta. 31 maja 2004 wydali kolejny album studyjny pt. Emi[33]. Na albumie znalazły się m.in. single „Sonny”, „Pamiętaj mnie”[34] i „Stay in My Heart”, nagrany z raperem Ernestem „Redem” Ivandą[35]. Również w 2004 zagrali recital w Opolu z okazji 15-lecia istnienia[36]. W maju 2005 wydali singiel „Bezimienna”, który znalazł się na koncercie „Premier” podczas 42. KFPP w Opolu. 8 kwietnia 2006 w Muzycznym Studiu Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej zagrali koncert, na którym wykonali swoje największe przeboje w symfonicznych aranżacjach. Występ odbył się z udziałem orkiestry smyczkowej pod kierownictwem Marcina Wolniewskiego. Fragmenty koncertu zostały zarejestrowane i wydane na płycie pt. Varius Manx Symfonicznie. Tyle siły mam. Album uzupełniały trzy premierowe nagrania studyjne: „Tyle siły mam”, „Bezimienna” i „Carry”. Również w 2006 nagrali utwór pt. „Piłka w grze”, który znalazł się na składance Hit na Mundial 2006.
28 maja 2006 muzycy ulegli wypadkowi drogowemu pod Miliczem. Samochód, który prowadził Janson, wypadł na zakręcie z drogi i uderzył w drzewo. Poszkodowani odnieśli poważne obrażenia wewnętrzne i zewnętrzne. Ludzi z wraku wyciągnięto dopiero po rozcięciu karoserii. Najbardziej poszkodowana została Monika Kuszyńska, która z urazem kręgosłupa trafiła na oddział neurochirurgii szpitala wojskowego we Wrocławiu. Janson miał złamany prawy bark, złamane żebra i stłuczone płuco. Kolejny z poszkodowanych, Michał Marciniak, miał złamany obojczyk. Z wypadku bez większych obrażeń wyszedł realizator dźwięku zespołu[37].
W lutym 2010 Kuszyńska oficjalnie zakończyła współpracę z Varius Manx, aby skupić się na karierze solowej. Jej miejsce zajęła Anna Józefina Lubieniecka, która po raz pierwszy wystąpiła z zespołem 27 lutego na gali urodzinowej radia RMF FM[38]. W 2011 wydali album studyjny pt. Eli[39]. W czerwcu 2013 wokalistką zespołu została Edyta Kuczyńska występująca pod pseudonimem Edi Ann. Zaśpiewała „Bardzo kochać chcemy” wykorzystany w ścieżce dźwiękowej filmu Wojna żeńsko-męska. W tym samym roku wzięli udział w koncercie SuperPremiery podczas 50. KFPP w Opolu z utworem „Mamy teraz siebie”[40]. W 2014 wystąpili w akcji Radia RMF FM „Ja Cię Kręcę” z okazji 25-lecia stacji, nagrywając razem z Kacprem Gołdą (zwycięzca wybrany przez zespół) nową wersję utworu Toto „Africa”. W kolejnych miesiącach wydali single „Wierzę w miłość”, „Cudowne dni” i „Spokój”.
W 2016 wraz z Katarzyną Stankiewicz, byłą wokalistką zespołu, wyruszyli w ogólnopolską, jubileuszową trasę koncertową z okazji 25-lecia istnienia[41]. Ich pierwszy występ miał miejsce 31 grudnia 2015 podczas koncertu sylwestrowego TVP2 we Wrocławiu, podczas którego zaprezentowali „Orła cień”, „Ruchome piaski” oraz „Set Fire to the Rain” z repertuaru Adele[42]. Pierwszy oficjalny koncert rozpoczynający jubileuszową trasę koncertową zagrali 9 kwietnia we Wrocławiu[43]. Kilka dni później zaprezentowali premierowy singiel „Ameryka”, zaśpiewany przez Stankiewicz[44]. W czerwcu pojawili się na 53. KFPP w Opolu, gdzie zostali ciepło powitany przez publiczność. Wystąpili w kilku koncertach, a za utwór „Ameryka” odebrali nagrodę SuperPremiery[45]. 21 lipca 2016 nagrali koncert w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego, który został zarejestrowany i wydany na albumie pt. 25 Live, który ukazał się 21 października 2016[46]. Album promowali singlem „Piątek”[47]. 10 czerwca 2017 w programie Pytanie na śniadanie zaprezentowali premierowo utwór „Biegnij”, który powstał w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej (jako „Run”). Piosenka została oficjalnym hymnem promującym Światowe Igrzyska Sportowe The World Games 2017, odbywające się w dniach 20-30 lipca we Wrocławiu. 13 kwietnia 2018 wydali ze Stankiewicz wspólny album studyjny pt. Ent. Dziesięć dni później rozpoczęli ogólnopolską trasę koncertową.
.JPG)
