Uzdeczka (łac. habenula) – w anatomii kręgowców struktura należąca do ośrodkowego układu nerwowego. Uzdeczki wchodzą w skład nadwzgórza. Pojęcie to odnosi się zarówno do istoty białej, jak również do jąder (jądra uzdeczek). Uzdeczka jest to struktura parzysta, widoczna na preparacie pnia mózgu w części grzbietowej, pomiędzy wzgórzami.

Uzdeczki zbudowane są z istoty białej. W ich skład wchodzą włókna nerwowe biegnące od jąder uzdeczki do szyszynki i spoidła nadwzgórzowego lub przez spoidło uzdeczek na stronę przeciwną. Jądra uzdeczek, złożone z istoty szarej, dzielą się na jądro przyśrodkowe i boczne. Jądro uzdeczki przyśrodkowe jest mniejsze i zbudowane z okrągłych, ściśle do siebie przylegających komórek, jądro uzdeczki boczne – jest stworzone z komórek większych i luźniej ułożonych^[1].

Główną funkcją uzdeczek jest łączenie układu węchowego z pniem mózgu. Jądra uzdeczek są miejscem, w którym przełączeniu ulegają aferentne impulsy węchowe. Otrzymują one impulsy nerwowe z istoty dziurkowanej przedniej, pola węchowego, jąder przegrody oraz okolicy przedwzrokowej (podążające prążkiem rdzennym wzgórza) oraz z ciała migdałowatego (podążające prążkiem krańcowym)^[2]. Ponadto u zwierząt stwierdzono, że impulsy z prążka rdzennego wzgórza mają wpływ na wydzielanie gonadotropin, zaś np. u małp wpływają na pobudzenie seksualne^[1]. Po przełączeniu się impulsy podążają trzema drogami do śródmózgowia:

• droga uzdeczkowo-pokrywowa – doprowadza impulsy węchowe do wzgórków górnych blaszki pokrywy;
• droga uzdeczkowo-nakrywkowa – kończy się w jądrze grzbietowym nakrywki, gdzie przełącza się na pęczek podłużny grzbietowy (przez co bodźce węchowe mogą oddziaływać na wydzielanie śliny);
• droga uzdeczkowo-konarowa – kończy się w jądrze międzykonarowym (komunikuje się z tworem siatkowatym)^[2].

Stwierdzono, że w przebiegu depresji przyśrodkowe i boczne jądra uzdeczki są mniejsze niż u zdrowych ludzi, po prawej stronie występuje mniejsza liczba komórek^[3]. Stymulacja jądra bocznego uzdeczki, np. poprzez prążek rdzenny wzgórza, może być stosowana jako jedna z metod leczenia tego zaburzenia^[4].

Zobacz hasło uzdeczka w Wikisłowniku