Traktaty laterańskie zagwarantowały Stolicy Apostolskiej międzynarodową podmiotowość prawną, a także suwerenność Państwa Miasta Watykan. Najwyższym aktem legislacyjnym (ustawą zasadniczą) regulującym sytuację prawną Watykanu jest Prawo Fundamentalne. Stolica Apostolska nie posiada własnej konstytucji, jej ustrój wynika z prawa kanonicznego Kościoła katolickiego i umów międzynarodowych. Z powyższych źródeł prawa wynika, że ustrojem politycznym obu podmiotów jest monarchia teokratyczna^[1], absolutna z tronem elekcyjnym.

Stolica Apostolska jest połączona z Watykanem unią personalną i funkcjonalną. Stolica Apostolska sprawuje nad Watykanem wyłączne zwierzchnictwo oraz suwerenną władzę i jurysdykcję^[2]. Stolica Apostolska ma swoją siedzibę w Watykanie, z charakterystyki jednak tego specyficznego podmiotu wynika, iż nie jest ona przypisana do żadnego konkretnego miejsca, jej siedzibą jest miejsce zamieszkania papieża.

Najwyższą władzę w Państwie Watykańskim sprawuje papież (obecnie Franciszek) (ma on w rękach pełnię władzy wykonawczej, ustawodawczej oraz sądowniczej). Jest on także głową Stolicy Apostolskiej, podmiotu prawa międzynarodowego, nierozerwalnie związanego z osobą papieża i utożsamianą z nim. On sam wybierany jest na dożywotnią kadencję na konklawe przez Kolegium kardynałów, które wspomaga go w kierowaniu Kościołem i zarządzaniu Stolicą Apostolską. Zgodnie z Prawem Fundamentalnym papież jest Suwerenem Państwa Miasta Watykan i Najwyższym Kapłanem. Papież nie może zostać przez nikogo odwołany, jednakże może zrezygnować z urzędu^[3]. Jego śmierć lub rezygnacja rozpoczyna okres sede vacante. Wtedy kardynał kamerling pełni funkcję tymczasowej głowy państwa do czasu wyboru nowego papieża. Natomiast Kolegium kardynałów może w tym czasie wydawać niezbędne akty prawne, które mają charakter tymczasowy, jeżeli nie zatwierdzi ich nowo wybrany papież^[4].

Drugą osobą po papieżu, odpowiedzialną za całość polityki Stolicy Apostolskiej i Watykanu, jest sekretarz stanu kierujący pracami składającego się z dwóch sekcji Sekretariatu (obecnie kard. Pietro Parolin). Pierwsza z nich zajmuje się pomocą papieżowi w sprawach ogólnych i codziennych obowiązkach. Druga ma za zadanie dbanie o stosunki z innymi krajami, a jej kompetencje dotyczą cywilnych spraw zagranicznych Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego.

Prezydent Gubernatoratu Państwa Miasta Watykańskiego (obecnie kard. Fernando Vérgez Alzaga) zastępuje papieża w pełnieniu roli szefa państwa w Watykanie. Kieruje on urzędem zwanym Gubernatoratem, który jest najwyższą instytucją wykonawczą. Zarządza on i administruje państwem. Wyłączone spod jego władzy są jedynie kwestie zastrzeżone Sekretariatowi Stanu (sprawy zagraniczne), czy innym urzędom.

Papieska Komisja Państwa Watykańskiego (której przewodniczącym jest z urzędu Prezydent Gubernatoratu) jest natomiast jedynym ciałem legislacyjnym. Jest ona powiązana funkcjonalnie z Gubernatoratem, który stanowi jej zaplecze techniczne i wykonawcze. Wszystkie jednak jej akty prawne są przekładane, za pośrednictwem Sekretariatu Stanu, papieżowi do zatwierdzenia.

Nad finansami Stolicy Apostolskiej i Watykanu czuwają:

• Rada Ekonomiczna (decydująca o polityce finansowej) i stanowiący jej organ wykonawczy – Sekretariat ds. Ekonomicznych
• Administracja Dóbr Stolicy Apostolskiej (bank centralny Watykanu)
• Prefektura Ekonomicznych Spraw Stolicy Apostolskiej
• Kamera Apostolska (zarządza majątkiem jedynie w okresie sede vacante).

Papież posiada prawo łaski w każdej ze spraw toczących się w instancjach mu podległych.

Trybunałami Stolicy Apostolskiej są:

• Rota Rzymska,
• Najwyższy Trybunał Sygnatury Apostolskiej,
• Penitencjaria Apostolska.

W imieniu papieża władzę sądowniczą w Watykanie sprawują^[5]:

• pojedynczy sędzia,
• trybunał pierwszej instancji,
• sąd apelacyjny (przewodniczy mu z urzędu Dziekan Roty Rzymskiej),
• sąd kasacyjny (przewodniczy mu z urzędu Prefekt Sygnatury Apostolskiej).

• Oficjalna strona internetowa Państwa Watykańskiego
• Oficjalny portal Stolicy Apostolskiej
• Prawo Fundamentalne Watykanu w języku polskim
• Pełny tekst traktatów laterańskich (ang.)