Ustawa Konstytucyjna o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego właściwie „Ustawa Konstytucyjna z dnia 6 maja 1945 r. o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego”[1] – akt normatywny w randze ustawy konstytucyjnej uchwalony przez Krajową Radę Narodową 6 maja 1945 r., znoszący autonomiczny samorząd terytorialny województwa śląskiego nadany przez Sejm Ustawodawczy RP[2].
Zarzut niezgodności z obowiązującymi przepisami
Z zasad państwa prawa wynika, że dla ważności aktu normatywnego powszechnie obowiązującego wymagane jest, obok wydania go przez umocowany do tego organ w przepisanym trybie, także ogłoszenia (promulgacji) w dzienniku urzędowym[3][4].
Ustawa konstytucyjna o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego została uchwalona niezgodnie z wymogami legalizmu[5][6]:
- przez organ nieuprawniony do jej wydania – Krajowa Rada Narodowa uchwaliła ustawę konstytucyjną niezgodnie z własnymi kompetencjami[7]. Ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych z 11 września 1944 r. w art. 26, określającym kompetencje KRN, nie przewidywała możliwości wydawania przez KRN ustaw konstytucyjnych. Jedynymi organami uprawnionymi do wydawania ustaw konstytucyjnych mogły być wyłącznie Sejm i Senat wybrane na zasadach Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. (obowiązującej zgodnie z Manifestem PKWN),
- bez podstawy prawnej – organ wydający ustawę nie powołuje się w jej treści na żadne przepisy, które są podstawą wydawania ustawy rangi konstytucyjnej. Nastąpiła tu istotna niekonsekwencja. Nowe władze, negując legalność ustawy konstytucyjnej z dnia 23 kwietnia 1935 r., a tym samym dokonanej przez nią nowelizacji art. 44 Statutu, która zniosła obowiązek uzyskania zgody Sejmu Śląskiego na zmianę Statutu ograniczającą uprawnienia autonomicznego samorządu śląskiego, zlikwidowały autonomię zgodnie z jej postanowieniami. Działano zatem de facto na podstawie art. 81 ust. 3 Konstytucji kwietniowej, de iure się na niego nie powołując[8],
- niezgodnie z obowiązującym trybem – zgodnie z obowiązującymi w chwili wydawania ustawy przepisami, zniesnienie Statutu Organicznego Województwa Śląskiego wymagało w kolejności:
- przeprowadzenia wyborów do Sejmu i Senatu na zasadach określonych w art. 11 i 36 Konstytucji marcowej,
- uchwalenia ustawy konstytucyjnej o zniesieniu Statutu Organicznego w trybie zmiany konstytucji (art. 125 Konstytucji marcowej) z zastosowaniem „śląskiego” vacatio legis, tj. zawieszenia obowiązywania aktu prawnego ograniczającego prawa ustawodawstwa lub samorządu śląskiego (art. 44 Statutu) do momentu wydania zgody Sejmu Śląskiego na jego obowiązywanie,
- publikacji ustawy konstytucyjnej w Dzienniku Ustaw RP,
- wyrażenia zgody na zniesienie Statutu Organicznego przez Sejm Śląski,
- publikacji ustawy Sejmu Śląskiego w Dzienniku Ustaw Śląskich,
- publikacji oświadczenia Prezesa Rady Ministrów o wyrażeniu zgody Sejmu Śląskiego na wejście w życie ustawy konstytucyjnej o zniesieniu Statutu Organicznego w Dzienniku Ustaw RP.
Sejm Śląski IV kadencji (1935-1945)
Statut zniesiono w trakcie formalnego trwania IV kadencji Sejmu Śląskiego[a].
Uwagi
- ↑ W przeciwieństwie do Parlamentu RP, którego obie izby V kadencji zostały rozwiązane w wyniku wybuchu II wojny światowej i załamania struktur państwa dekretem prezydenta Rzeczypospolitej Władysława Raczkiewicza z 2 października 1939 roku, Sejm Śląski IV kadencji nie został rozwiązany.
Przypisy
- ↑ Ustawa Konstytucyjna z dnia 6 maja 1945 r. o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego(Dz.U. z 1945 r. nr 17, poz. 92).
- ↑ Ustawą Konstytucyjną z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca Statut Organiczny Województwa Śląskiego (Dz.U. z 1920 r. nr 73, poz. 497).
- ↑ Bogumił Naleziński, Krzysztof Wojtyczek. Konsekwencje wadliwości aktów normatywnych w polskim systemie prawnym. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”. zeszyt 4, s. 31, 1993.
- ↑ Akt normatywny. infor.pl. [dostęp 2023-03-19].
- ↑ Przemysław Kierończyk. O mniej znanych kontrowersjach prawnych związanych z przyjęciem konstytucji kwietniowej z 1935 r.. „Przegląd Sejmowy”. 2(127)/2015, s. 61, 2015. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
- ↑ Zdzisław Barszewicz: Śluby panieńskie w autonomii Śląska. zdzislawbarszewicz.blogspot.com, 2015-01-27. [dostęp 2023-03-19].
- ↑ Ustawa z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22).
- ↑ „Choć formalnie tego nie podnoszono. Bardzo interesujące jest chociażby to, że w art. 1 ustawy konstytucyjnej z dnia 6 maja 1945 r. o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego (Dz.U. 1945 Nr 17, poz. 92) nie wymienia się — wśród aktów zmieniających statut organiczny — Konstytucji kwietniowej, w której art. 81 ust. 3 przecież niewątpliwie statut zmieniono. Działając zatem de facto zgodnie z Konstytucją kwietniową, de iure się do niej nie odwoływano (traktując ją w tym akurat przypadku per non est)”. Przemysław Kierończyk. O mniej znanych kontrowersjach prawnych związanych z przyjęciem konstytucji kwietniowej z 1935 r.. „Przegląd Sejmowy”. 2(127)/2015, s. 61, 2015. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
