Urząd ochrony lasów – jednostka organizacyjna Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych, powołana w celu wykonywania nadzoru ogólnego nad lasami i przepisów o ochronie lasów.

Na podstawie dekretu z 1919 r. w przedmiocie organizacji urzędów ochrony lasów ustanowiono Urząd^[1].

Wykonanie dekretu powierzono Ministrowi Rolnictwa i Dóbr Państwowych.

Urzędy ochrony lasów stanowiły:

• główny inspektor ochrony lasów,
• okręgowi inspektorowie ochrony lasów,
• komisarze i podkomisarze ochrony lasów,
• urzędnicy pomocniczy i gajowi.

Ponadto w celu sprawowania czynności wymagających kolegialnego rozstrzygnięcia, powołano komisje ochrony lasów:

• okręgowe – w miastach, w których urzędowały okręgowe komisje ziemskie,
• główna – przy Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych.

Główny inspektor kierował działalnością inspektorów okręgowych i podległych im urzędników ochrony lasów i sprawował nad nimi nadzór techniczny i służbowy. Główny inspektor ochrony lasów uczestniczył w posiedzeniach głównej komisji ochrony lasów, zarządzał kancelarią i kierował biegiem spraw komisji.

Komisarz ochrony lasów sprawował nadzór na lasami w swoim obwodzie, a ponadto do jego obowiązków należało:

• prowadzenie statystyki leśnej,
• dozór nad użytkowaniem i odnowieniem lasu,
• badanie na gruncie w sprawie dotyczących lasów ochronnych,
• sporządzanie protokołów stosownie do przepisów ustawy o ochronie lasów,
• sporządzanie planów gospodarczych i kosztorysów,
• popieranie produkcji nasion i sadzonek,
• zachęcanie drobnych właścicieli ziemskich do zakładania szkółek leśnych,
• udzielanie informacji i porad techniczno-leśnych.

Do zakresu działania komisji okręgowej ochrony lasów należały następujące:

• decyzje w przedmiocie uznania lasów za ochronne lub wodno-ochronne,
• udzielanie pozwoleń na wyrąb w lasach zamkniętych dla użytkowania,
• wydawanie decyzji w sprawach zmiany użytkowania leśnego,
• wstrzymywanie i zmienianie zarządzeń właścicieli lasów, dotyczącego pustoszącego cięcia lasów,
• wydawanie pozwoleń na pasanie bydła w młodnikach, które nie osiągnęły ustanowionego wieku lub wzrostu,
• rozpoznawanie planów gospodarstwa leśnego w lasach, obciążonych służebnościami włościańskimi,
• ustanawianie i wyznaczanie właścicielom lasów terminu do ręcznego odnawiania, dokonywanych wbrew ustawom o wyrębie lub karczunku,
• dokonywanie podziału czynności między podwładnymi organami oraz udzielanie im pełnomocnictw wykonawczych,
• rozpatrywanie zażaleń na czynności podległych im urzędów ochrony lasów,
• wszelkie decyzje i sprawy, jakie były przekazane z mocy ustawy lub rozporządzenia komisjom ochrony lasów,

Komisję okręgową ochrony lasów stanowili:

• prezes komisji okręgowej ziemskiej jako przewodniczący,
• okręgowy inspektor ochrony lasów,
• określona liczba radców mianowanych spośród osób posiadających wyższe wykształceni leśne oraz dostateczną znajomość prawa;
• określona liczba członków zaproszonych na okres 3 lat przez Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych,
• delegowany do udziału komisji prawnik, spośród stałych członków prawników miejscowej komisji ziemskiej okręgowej,

Główną komisję ochrony lasów przy Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych stanowili:

• Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych, jako przewodniczący;
• wiceprezes głównej komisji ziemskiej, jako zastępca przewodniczącego
• główny inspektor ochrony lasów;
• naczelnik wydziału ochrony lasów w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych;
• określona liczba radców, mianowanych spośród osób, posiadających wyższe wykształcenie leśne i dostateczną znajomość prawa,
• określona liczba członków zaproszonych na okres 3 lat przez Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych.

Na podstawie ustawa z 1924 r. o częściowej zmianie dekretu z 1919 r. w przedmiocie organizacji urzędów ochrony lasów przyjęto, że organami Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych w zakresie ochrony lasów są wojewodowie, którym w tym zakresie podlegają: wojewódzki inspektor ochrony lasów, komisarze i podkomisarze ochrony lasów^[2].

Z kolei główną komisję ochrony lasów przy Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych stanowili:

• Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych jako przewodniczący;
• naczelnik wydziału ochrony lasów w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych;
• przedstawiciel Ministra Reform Rolnych;
• dwóch członków, delegowanych spośród urzędników Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych, posiadających wyższe wykształcenie leśne i dostateczną znajomość prawa oraz jeden z urzędników Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych z wykształceniem prawniczym;
• co najmniej dwóch członków zaproszonych na okres 3 lat przez Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych jako przedstawiciele organizacji lub instytucji zawodowych leśnych lub rolnych, a wśród nich polowa przedstawicieli drobnej własności ziemskiej”.

Dla prawomocności decyzji głównej komisji ochrony lasów potrzebna była obecność przynajmniej 5 osób, w tej liczbie przewodniczącego lub jego zastępcy, przedstawiciela Ministerstwa Reform Rolnych, członka z wykształceniem prawniczym, oraz dwóch przedstawicieli organizacji zawodowych.