Uniwersum Metro 2033

Вселенная Метро 2033

Autor	wielu autorów
Typ utworu	fantastyka postapokaliptyczna
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Rosja
Język	rosyjski, włoski[a], polski[b], francuski[c]
Data wydania	od grudnia 2009
Wydawca	Издательская группа «АСТ»
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	od listopada 2011
Wydawca	Insignis Media
Przekład	Paweł Podmiotko, Piotr Drzymała, Patrycja Zarawska
Multimedia w Wikimedia Commons

Uniwersum Metro 2033 (ros. Вселенная Метро 2033) – międzynarodowy projekt literacki zapoczątkowany przez rosyjskiego pisarza Dmitrija Głuchowskiego w 2009 roku z rosyjskim wydawnictwem AST. W Polsce projektem zajmuje się wydawnictwo Insignis Media. Książki serii opisują przygody ludzi na każdym zakątku postapokaliptycznej Ziemi, po wojnie nuklearnej. Największa część historii dzieje się w metrach, gdzie schronili się uciekinierzy podczas III wojny światowej. Po 20 latach nadal pozostają w ukryciu, bez możliwości powrotu na powierzchnię, z powodu panującego tam promieniowania i aktywności agresywnych mutantów. Uniwersum składa się z kilkudziesięciu powieści wydanych w Rosji, i mniejszej ilości w innych krajach. W Polsce dodatkowo wydano cztery zbiory opowiadań napisane przez polskich fanów^[1].

Zgodnie z fabułą książek, 6 lipca 2013 r.^[d] rozpoczęła się III wojna światowa, która doprowadziła do śmierci większości ludzkiego gatunku poprzez powszechne użycie broni masowego rażenia (głównie nuklearnej i biologicznej). Nawet dwadzieścia lat po wojnie atomowej, na powierzchni obserwuje się wysoki poziom promieniowania radioaktywnego, szczególnie w okolicach zniszczonych miast. W związku z tym przebywanie na powierzchni nie jest możliwe bez środków ochronnych a ludzie nie mogą wrócić do normalnego życia. Dodatkowo powierzchnia jest gęsto zamieszkana przez mutanty, zmutowane z każdego rodzaju stworzeń dzięki użyciu broni biologicznej. Większość mutantów jest nastawiona agresywnie wobec ludzi.

Wojna doprowadziła także do zmian klimatycznych na globalną skalę, dla przykładu, w Europie Zachodniej rozpoczęła się nowa epoka lodowcowa, część Sahary zmieniła się w gęstą dżunglę, Zatoka Wenecka wyschła, a Półwysep Krymski oddzielił się nową cieśniną od lądu. Także japońskie wyspy Hokkaido i Honshu znalazły się na stałe pod wodą.

Ludzie, którzy przeżyli, schronili się w podziemnych schronach (systemy metra i bunkry), a także w miejscach o niskim poziomie promieniowania, a następnie zaczęli łączyć się w większe wspólnoty ze względów geograficznych i ideologicznych. Liczba ocalałych ludzi w 2013 r. wynosi kilkadziesiąt milionów. Powstałe wspólnoty ludzkie albo są od siebie odizolowane, albo mają kontakt tylko z najbliższymi sąsiadami. Między niektórymi społecznościami podróżują dobrze wyekwipowane i uzbrojone karawany umożliwiając szczątkowy handel wymienny. Jako uniwersalną walutę stosuje się zazwyczaj naboje.

Projekt jest światowym ewenementem w aspekcie organizacyjnym, zwłaszcza pod względem wkładu społeczności. Tak jak Metro 2033 było pisane z udziałem czytelników za pomocą internetu i publikowania na bieżąco wszystkich rozdziałów, tak samo Uniwersum Metro 2033 bardzo mocno z tego czerpie. Duża część autorów biorących udział w tym projekcie to literaccy debiutanci, fani oryginalnego Metro 2033, którzy rozpoczęli swoją przygodę publikując fragmenty twórczości na oficjalnym rosyjskim forum metro2033.ru. Spośród nich zostali wybrani najlepsi, którzy zostali poproszeni o napisanie oficjalnej powieści do serii m.in. Siergiej Antonow czy Andriej Diakow. Byli oni aktywnymi członkami fandomu jeszcze z czasów procesu twórczego oryginalnego Metra. Na początku istnienia projektu istniała formuła Web 2.0^[2], która polegała na tym, że fani publikowali swoje teksty, a inni użytkownicy je oceniali. Tylko 20 najlepiej ocenionych tekstów było czytanych przez redaktorów i wydawców, a spośród nich część wybierana do publikacji. Poza tym, raz do roku rosyjskie wydawnictwo Ast organizowało konkurs na najlepsze krótkie opowiadania do zbiorczej antologii, która następnie była wydawana jako niezależna książka. Mimo iż często znajdowały się w nich teksty autorów z już wydanymi powieściami w projekcie, była to także alternatywna ścieżka by uzyskać możliwość napisania własnej książki: np. pięciu debiutantów, których opowiadania zostały umieszczone w pierwszym zbiorze pt. Ostatni azyl, w przyszłości napisało własne powieści^[3]. Część pisarzy, z doświadczeniem literackim, została do projektu zaproszona bezpośrednio np. Suren Cormudian^[4] lub Siergiej Palij^[5].

Projekt rozpoczął się premierą książki Znaki drogowe, która zawiodła fanów. Bezpośrednią konsekwencją tego był większy udział Dimitrija Głuchowskiego, który jako redaktor naczelny, zaczął osobiście redagować wszystkie przyszłe książki^[2]. Z czasem ilość pracy, którą Głuchowski musiał poświęcić dla Uniwersum Metro 2033 zrobiła się zbyt duża i monotonna, zrezygnował więc ze swojej funkcji po wydaniu 25 książki pt. Królestwo szczurów. Głównym redaktorem i edytorem stał się Wieczysław Bakulin, który prowadził organizację przez lata^[6] Od stycznia 2018 r. jego rolę przejął Wadim Czekunow^[7].

• Zagraniczne powieści – w większości przypadków sam Dimitrij Głuchowski wybierał, które książki miały zostać wydane w Polsce. Z racji dużego wyboru i ograniczonych możliwości wydawniczych, tylko najlepsze pozycje zostają wydane w Polsce. Większość przetłumaczonych na język polski książek uzyskała wysokie miejsca w corocznych oficjalnych konkursach na najlepszą książkę UM2033 w rosyjskiej społeczności^[8].
• Paweł Majka – początkowo do projektu został zaproszony Jacek Dukaj, lecz wskazał na swoje miejsce Pawła Majkę^[9]. Ponieważ na jednej edycji Falkonu przedstawiciele wydawnictwa ogłosili, że poszukują polskiego pisarza, który podjąłby się napisania pierwszej polskiej powieści w świecie Metro 2033, Majka napisał zawczasu konspekt. Gdy redaktorzy Insignis Media skontaktowali się z nim, dzień później otrzymali gotowy pomysł. W sierpniu 2014 roku Dzielnica obiecana została wydana, a dwa lata później w listopadzie 2016 roku miała miejsce premiera kontynuacja pt. Człowiek obiecany.
• Robert J. Szmidt – gdy redaktorzy Insignis Media doszli do porozumienia z autorem w sprawie publikacji książki Szczury Wrocławia, zaprosili go także do udziału w projekcie Uniwersum Metro 2033. Bezpośrednim tego efektem jest trylogia Roberta pt. Nowa Polska, która składa się z następujących książek: Otchłań (2015), Wieża (2016), Riese (2019).
• Artur Chmielewski – był pierwszym polskim pisarzem, który sam zgłosił się do wydawnictwa i uzyskał zgodę na publikację swojej powieści w ramach Uniwersum. Początkowo powieść w jeszcze w starej formie była dostępna do kupienia na stronie twórcy^[10]. Po przekonaniu wydawnictwa Achromatopsja została zmodyfikowana by zgadzać się ze światem Metro 2033 i dokończona^[11]. Tym samym stała się pierwszą polską powieścią dziejącą się w metrze.
• Polskie zbiory opowiadań – przez cztery lata Insignis Media organizowało konkursy na najlepsze fanowskie opowiadania w świecie Metro 2033. Wybrane opowiadania były łączone w antologie, a następnie wydawane jako darmowy dodatek do powieści Uniwersum Metro 2033. Ewenementem na polskim rynku było drukowanie fanowskiej twórczości w regularnym nakładzie^[12].

Każdy kto chce wziąć udział w projekcie może zgłosić się bezpośrednio do wydawnictwa, w Rosji do AST, w Polsce do Insignis Media^[13]. Książka by zostać sprawdzona pod względem technicznym musi najpierw spełniać podstawowe założenia Uniwersum Metro 2033, które są następujące:

• Jedność miejsca, zazwyczaj miejsce pochodzenia albo zamieszkania autora, by dobrze znał opisywany przez siebie fragment świata.
• Jedność czasu, czas akcji to 2033 rok, z najpóźniejszym dozwolonym terminem w styczniu 2034 roku.
• Brak elementów fantastycznych, których nie można wyjaśnić science-fiction.
• Zakaz opisywania, jak wybuchła trzecia wojna światowa.
• Utrzymanie zgodności z innymi dziełami i ogólną konwencją.