Ulica Lubuska, do 1945 r. Brandenburgerstraße – ulica we Wrocławiu, ciągnąca się niegdyś od Gräbschener Straße (ul. Grabiszyńskiej) na południowy wschód do Gabitz Straße (ul. Gajowickiej), a później dalej, aż do Kaiser Wilhelm Straße (ul. Powstańców Śląskich).
U dołu kadru skrzyżowanie ul. Grabiszyńskiej (przeciętej wiaduktem kolejowym) z ul. Lubuską (w prawo, równoległa do torów kolejowych); przy Lubuskiej widoczne jedyne kamienice, które nie uległy zniszczeniu podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 r., a także – po przeciwnej stronie – cztery tzw. „żyletkowce”Skwer Ptasi Zagajnik; na pierwszym planie jezdnia ul. Lubuskiej
Jej budowę podjęto, wobec potrzeby skomunikowania Grabiszyna z Gajowicami, w roku 1873 (jeszcze w czasie, kiedy po jej obu stronach znajdowały się pola uprawne). Dwa lata później pierwszy odcinek od Grabiszyńskiej w kierunku południowo-wschodnim uzyskał nazwę Brandenburgerstraße („ulicy Brandenburskiej”). Później jednak roboty zostały wstrzymane, wobec czego dopiero w 1894 udało się ostatecznie zrealizować zamierzone połączenie. Aż do lat 30. XX wieku Brandenburgerstraße kończyła się przy trójkątnym Hohenzollern Platz (później nazwanym Placem Jakuba Szeli, a od 2015 Skwerem Ptasi Zagajnik); w roku 1939 leżącą na przedłużeniu Brandenburgerstraße ulicę, Moritzstraße[a], przyłączono do tej pierwszej, przez co cały ciąg od Kaiser Wilhelm Straße do Gräbschener Straße uzyskał wspólną nazwę[b]. Nowa Brandenburgerstraße liczyła wówczas ok. 1,25 km długości.
Po I wojnie światowej przy ulicy tej mieścił się konsulat Francji[c], który został zdemolowany 26 sierpnia 1920 przez niemieckie bojówki (tak samo jak znajdujący się w innej części miasta konsulat Polski)[1][2]. Było to w okresie zaostrzenia się (w Polsce i w Niemczech) kampanii przed planowanym na rok następny plebiscytem na Górnym Śląsku; kampanię tę nadzorowała Międzysojusznicza Komisja, na czele które stał Francuz, generał Henri Le Rond.
Podczas II wojny światowej przy znajdował się przy tej ulicy obóz przymusowych robotników-obcokrajowców. Sześciuset ludzi (w tym ok. stu Polaków) zostało umieszczonych w pięciu barakach. Podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 ulica została niemal doszczętnie zniszczona. Do odbudowy nadawały się jedynie trzy skrajne kamienice przy samej Grabiszyńskiej, i po ich odbudowie (i odgruzowaniu pozostałych, zniszczonych obiektów) przez dwadzieścia lat pozostały odcinek ulicy pozostawał zupełnie bez żadnej zabudowy. Cały czas figurowała ona pod polską nazwą ulicy Lubuskiej[d].
Dopiero w latach 60. XX w. zaczęły przy końcowym odcinku ulicy (w sąsiedztwie jedynych zachowanych kamienic przedwojennych) powstawać, po stronie parzystej (południowej) bloki z wielkiej płyty, tzw. „żyletkowce”[e] w ramach Osiedla Gajowice. Pozostały odcinek ulicy, aż do Powstańców Śląskich, nadal pozostawał pusty, podobnie jak ponadstuhektarowy obszar dzielnicy Południe. 26 kwietnia 1968 i 15 stycznia 1969 dokonano administracyjnych korekt, polegających na wyłączeniu dwóch środkowych odcinków ulicy, w sąsiedztwie jej skrzyżowań z ulicą Gajowicką i z ulicami Zielińskiego i Gwiaździstą. Na tych wyłączonych odcinkach powstały potem, na przełomie lat 60. i 70., nowe bloki mieszkalne. Jednym z nich jest przecinający w poprzek zarówno ulicę Lubuską, jak Gajowicką czteropiętrowy budynek długości 300 metrów, zaprojektowany przez arch. Leszka Tumanowicza[g], a drugim (Zielińskiego 40-54[6][7]) jeden z trzech jedenastopiętrowych bloków przy tej ulicy. W ten sposób ulica Lubuska została rozerwana na dwa rozłączne odcinki: ten przy ul. Powstańców Śląskich pozostawał jeszcze pusty aż do początku XXI wieku, kiedy zaczęto zabudowywać Nowe Centrum Południowe pomiędzy ul. Gwiaździstą a Powstańców Śląskich, i kiedy ostateczne znikły pod tą zabudową resztki dawnej Moritzstraße.
Południowo-wschodni „ślepy” odcinek Lubuskiej, zamknięty blokiem wg projektu arch. Leszka TumanowiczaBloki przy ul. Lubuskiej 1-7
Krótki odcinek Lubuskiej od skrzyżowania ze Skwierzyńską do nowo powstałego bloku wg proj. Tumanowicza zamienił się wskutek tych przekształceń w sięgacz (ślepą ulicę). Pod koniec lat 70. rozpoczęto budowę jeszcze dwóch 10-piętrowych bloków na odcinku pomiędzy ulicami Skwierzyńską i Zaporoską. Budynkom tym nadano numery 1-3 i 5-7[h]; oddano je do eksploatacji wiosną roku 1980. Północna pierzeja ulicy Lubuskiej, pomiędzy Zaporoską a trzema przedwojennymi kamienicami, pozostaje wciąż pozbawiona miejskiej zabudowy, zlokalizowano tam jedynie kilka szeregów garaży.
W obowiązującym od 2016 roku podziale Wrocławia na osiedla, południowy odcinek ulicy zaliczany jest do osiedla Gajowice, a północny (numery posesji od 1 do 7) – do osiedla Powstańców Śląskich[8].
Źródła
Lubuska. W: Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. T. 11. Wrocław: Ossolineum, 1970, s. 135–136, seria: Biblioteka wrocławska.
↑Ulica ta powstała znacznie wcześniej niż Brandenburgerstraße, bo w 1863 r.
↑Przy tej okazji dokonano przenumerowania posesji: numeracja od 1 do 60, poprzednio zaczynająca się od Gräbschener Straße i rosnąca wzdłuż ulicy na południowy wschód została zastąpiona nową, która zaczynała się od przeciwnego końca nowej ulicy (tak jak Moritzstraße), tj. od Kaiser Wilhelm Straße w kierunku północno-zachodnim, przez co posesje pierwotnego odcinka Brandenburgerstraße uzyskały nową numerację, od 53 wzwyż.
↑Tak podaje w swoim opracowaniu Zygmunt Antkowiak i znajduje to potwierdzenie m.in. na planie miasta wydanym w 1948 r.[3] oraz na planach wydawanych później (np. w 1956 i 1957), tymczasem na planie miasta z roku 1965[4] oraz na kilku następnych (np. w 1966, 1967, 1969) początkowy południowo-wschodni odcinek pomiędzy ul. Powstańców Śląskich a ul. Zielińskiego nosi brzmiącą podobnie, ale jednak odmienną nazwę – „Lubawskiej”. Na planach wydawanych w latach 70. XX wieku skrajny odcinek ulicy, przylegający do Powstańców Śląskich był już bezimienny, ale na planie wydanym w 1981 roku[5] nosi on ponownie nazwę „Lubuskiej”.
↑Są to oddane do użytku w latach 1967–1968 cztery 10-piętrowe bloki nr 54-60, 62-68, 70-76 i 78-84.
↑Tego samego, który zaprojektował również kompleks handlowy[f] przy położonym nieopodal pl. Hirszfelda.
↑Żyletkowce, znajdujące się po przeciwnej stronie Zaporoskiej, noszą numery w przybliżeniu odpowiadające numeracji stojących przedtem na ich miejscu kamienic przedwojennych, tzn. od 54 wzwyż, przez co posesje o numeracji od 8 do 53 nie istnieją.
