Ulica Śliska w Warszawie

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Ulica Śliska w Warszawie
Śródmieście Północne, Mirów
Ilustracja
Wolski odcinek ulicy Śliskiej, widok w kierunku wschodnim. Po prawej budynek główny dawnego Szpitala Dziecięcego Bersohnów i Baumanów (2023)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Przebieg
ul. Emilii Plater
ul. Sosnowa
al. Jana Pawła II
al. Jana Pawła II
ul. Twarda
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Śliska w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Śliska w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Śliska w Warszawie”
Ziemia52°13′53,4″N 20°59′51,4″E/52,231502 20,997613
Multimedia w Wikimedia Commons
Zabudowa między ulicami Śliską (po prawej) i Sienną zniszczona w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku
Ulica Śliska przy alei Jana Pawła II, widok w kierunku wschodnim (2023)
Bloki mieszkalne osiedla Emilia i hotel InterContinental Warszawa przy wlocie ulicy do ulicy Emilii Plater (2022)

Ulica Śliska – ulica w dzielnicach Wola i Śródmieście w Warszawie.

Opis

Ulica jest dawną drogą narolną włóki Wesslów[1]. W 1683 roku wąski pas gruntu znajdujący się przy drodze stał się własnością szarytek i wszedł w skład jurydyki Tamka-Kałęczyn[2][3].

Ulica została wytyczona ok. 1767 roku od ulicy Wielkiej na zachód w związku z parcelacją okolicznych gruntów[1]. Nazwa Śliska, o charakterze abstrakcyjnym lub topograficznym, została nadana w 1770 roku[a][4]. Do 1783 roku przy ulicy wybudowano 27 domów drewnianych, 6 murowanych, młyn, gorzelnię, browar i dwie kuźnie[1].

Po 1809 roku w tym rejonie miasta osiedlało się coraz więcej ludności żydowskiej[5]. W XIX wieku w zbudowanych przy ulicy kamienicach funkcjonowało kilka żydowskich domów modlitwy[6]. W latach 1876–1878 na działce pomiędzy ulicami Śliską i Sienną zbudowano zespół Szpitala Dziecięcego Bersohnów i Baumanów[7]. Wzdłuż ulicy Śliskiej powstał główny budynek szpitala (nr 51)[8]. W 1886 roku do ufundowanego przez Paulinę Baumanową budynku nr 28 przeniesiono należące do Warszawskiej Gminy Starozakonnych warsztaty dla młodzieży żydowskiej, będące pierwszą żydowską szkołą zawodową w Królestwie Polskim[9]. Po przeniesieniu w 1901 roku oddziału dla chłopców do nowego budynku przy ul. Grzybowskiej 26 przy ul. Śliskiej pozostał oddział dla dziewcząt[9].

W latach 1912–1914[10] na działce między ulicami Sienną i Śliską (pod podwójnym adresem ul. Sienna 16 i ul. Śliska 9)[11] wzniesiono gmach Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Pracowników Handlowych i Przemysłowych[12].

W okresie międzywojennym w kamienicy nr 52 mieścił się VIII komisariat Policji Państwowej[13].

Zabudowa ulicy ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku[14]. W listopadzie 1940 roku ulica znalazła się w warszawskim getcie[15][16]. W październiku 1941 roku, w związku wyłączeniem z getta terenu na zachód od ulicy Żelaznej, do gmachu Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Pracowników Handlowych i Przemysłowych przeniesiono Dom Sierot[17]. W grudniu tego samego roku w kamienicy nr 53 doszło do jednego z czterech udokumentowanych przypadków kanibalizmu w dzielnicy zamkniętej[18]. W sierpniu 1942 roku, z powodu likwidacji w trakcie wielkiej akcji deportacyjnej tzw. małego getta, ulicę włączono do aryjskiej części miasta[19].

W czasie powstania warszawskiego ulica znajdowała się na terenie kontrolowanym przez Polaków[20]. Była terenem działania głównie oddziałów ze zgrupowania „Chrobry II”[21]; w budynku Szpitala Dziecięcego Bersohnów i Baumanów zorganizowano szpital zgrupowania[22]. Ulicę przegrodziło pięć powstańczych barykad: przy ulicach Wielkiej, Sosnowej, Komitetowej oraz dwie na odcinku między ulicami Komitetową i Twardą[23]. W wyniku ostrzału artylerii niemieckiej i wywoływanych przez ten ostrzał pożarów zostało zniszczonych wiele budynków[24].

Oddany do użytku w 1950 roku pierwszy, południowy odcinek ulicy Juliana Marchlewskiego (od 1990 roku al. Jana Pawła II) podzielił ulicę Śliską na dwa odcinki[25]. W związku z budową Pałacu Kultury i Nauki w 1952 roku[26] ulicę skrócono do przedłużonej na północ ulicy Emilii Plater, wyburzając zachowaną zabudowę[27][28]. W 1955 roku na dawnym skrzyżowaniu z ulicą Wielką wmurowano tablicę pamiątkową z napisem Tu było skrzyżowanie ulic Wielkiej i Śliskiej[29].

W latach 1961–1967[30] przy ulicy powstały bloki mieszkalne osiedla Emilia z m.in. zespołem Szkoły Podstawowej nr 250 (tzw. szkoła tysiąclecia; obecnie przychodnia lekarska)[31][32] i Domem Meblowym „Emilia”[33]. Z przedwojennej zabudowy przy ulicy zachowały się kamienice pod numerami 52 (częściowo odtworzona po 1945 roku), 54 i 56 oraz budynki szpitala[34].

Ważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące

Inne informacje

W Warszawie znajduje się druga ulica o tej samej nazwie, w dzielnicy Wesoła[35]. Jest to wynik pozostawienia bez zmian ponad 260 dublujących się nazw ulic i placów po przyłączeniu w 2002 roku Wesołej do Warszawy[36].

Uwagi

  1. ↑ Według Franciszka Sobieszczańskiego nadana nazwa miała związek z gładką nawierzchnią ulicy. Zob. Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Warszawa. Wybór publikacji. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 424.

Przypisy

  1. ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 853. ISBN 83-01-08836-2.
  2. ↑ Eugeniusz Szwankowski: Warszawa. Rozwój urbanistyczny i architektoniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1952, s. 49.
  3. ↑ Kazimierz Konarski: Warszawa w pierwszym jej stołecznym okresie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 68.
  4. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 202. ISBN 83-86619-97X.
  5. ↑ Gabriela Zalewska: Ludność żydowska w Warszawie w okresie międzywojennym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 35, 42–43. ISBN 83-01-12054-1.
  6. ↑ Eleonora Bergman: „Nie masz bóżnicy powszechnej”. Synagogi i domy modlitwy w Warszawie od końca XVIII do początku XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo DIG, 2007, s. 143. ISBN 978-83-7181-391-7.
  7. ↑ Jacek Leociak: Biografie ulic. O żydowskich ulicach Warszawy: od narodzin po Zagładę. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2017, s. 46. ISBN 978-83-62020-89-8.
  8. ↑ Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 227.
  9. ↑ a b Jacek Leociak: Biografie ulic. O żydowskich ulicach Warszawy: od narodzin po Zagładę. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2017, s. 573. ISBN 978-83-62020-89-8.
  10. ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 195.
  11. ↑ Jarosław Zieliński: Marszałkowska, róg Świętokrzyskiej i okolice. Warszawa: EKBIN Studio PR, 2014, s. 65. ISBN 978-83-929745-5-0.
  12. ↑ Gmach Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Pracowników Handlowych i Przemysłowych. warszwa1939.pl. [dostęp 2024-12-29].
  13. ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 70. ISBN 978-83-61253-51-8.
  14. ↑ Mieczysław Cieplewicz. Bombardowanie i ostrzeliwanie Warszawy we wrześniu 1939 r.. „Kronika Warszawy”. 4/48, s. 57, 65, 1981. 
  15. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 93. ISBN 978-83-63444-27-3.
  16. ↑ Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
  17. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 104. ISBN 978-83-63444-27-3.
  18. ↑ Jacek Leociak: Biografie ulic. O żydowskich ulicach Warszawy: od narodzin po Zagładę. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2017, s. 108. ISBN 978-83-62020-89-8.
  19. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 113. ISBN 978-83-63444-27-3.
  20. ↑ Mapa Kierunki głównych uderzeń niemieckich [w:] Andrzej K. Kunert (oprac.), Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 3.. Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2001, s. pomiędzy 400 i 401. ISBN 83-11-09261-3.
  21. ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 94, 98. ISBN 83-11-09261-3.
  22. ↑ Karol Mórawski, Krzysztof Oktabiński, Lidia Świerczek: Wola. Warszawskie Termopile 1944. Warszawa: Fundacja „Wystawa Warszawa walczy 1939–1945”, 2000, s. 163. ISBN 83-87545-26-0.
  23. ↑ Romuald Śreniawa-Szypiowski (oprac.): Barykady powstania warszawskiego 1944. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 221, 226, 228 i 229. ISBN 83-01-10928-9.
  24. ↑ Karol Mórawski, Krzysztof Oktabiński, Lidia Świerczek: Wola. Warszawskie Termopile 1944. Warszawa: Fundacja „Wystawa Warszawa walczy 1939–1945”, 2000, s. 87−88. ISBN 83-87545-26-0.
  25. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 364.
  26. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 656.
  27. ↑ Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski. W 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Iskry, 1996, s. 294. ISBN 83-207-1525-3.
  28. ↑ Jarosław Zieliński: Pałac Kultury i Nauki. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2012, s. 26, 28. ISBN 978-83-7729-158-0.
  29. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 56. ISBN 83-912463-4-5.
  30. ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 5. ISBN 83-85028-56-0.
  31. ↑ Jerzy Dobek i in,: Architektura i budownictwo szkolne PRL. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976, s. 275.
  32. ↑ Centrum Attis MSB. [w:] Mazowiecki Szpital Bródnowski Sp. z o.o. [on-line]. [dostęp 2024-12-31].
  33. ↑ Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 100.
  34. ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 47. ISBN 978-83-931203-1-4.
  35. ↑ Wyszukiwarka ulic. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. [dostęp 2024-12-19].
  36. ↑ Kwiryna Handke: Zespół Nazewnictwa Miejskiego Warszawy – historia i dokonania, [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 259. ISBN 978-83-62189-21-2.