Ubezpieczenia społeczne

Ubezpieczenia społeczne – ubezpieczenia, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom, które z powodu zajścia określonych przez prawo zdarzeń losowych (np. choroba, kalectwo, ciąża, starość) nie mogą utrzymać się z własnej pracy. Wypłaty świadczeń z tych ubezpieczeń mogą mieć charakter krótkoterminowy, długoterminowy lub dożywotni. Obok pomocy społecznej i zaopatrzenia społecznego stanowią podstawowy instrument polityki socjalnej państwa.

Historia

System ubezpieczeń społecznych, mający w I poł. XIX w. charakter dobrowolny, stopniowo stawał się elementem działalności państwa[1]. Przodowały w tej sferze Niemcy, gdzie kanclerz Otto von Bismarck przyjął tezy Stowarzyszenia Polityki Społecznej (Verein für Sozialpolitik), głoszącego „socjalizm z katedry”[1]. Dzięki Bismarckowi stworzony został w latach 80. XIX w. system obowiązkowego ubezpieczenia robotników na wypadek choroby i niezdolności do pracy oraz ustanowiono prawo do emerytury i renty inwalidzkiej[1]. Ubezpieczenia społeczne były finansowane w części przez robotników, pracodawców, samorządy lokalne i państwo[1].

System ubezpieczeń społecznych był stopniowo przyjmowany przez inne kraje europejskie (Belgię, Francję, Holandię, Rosję). W Anglii, poza innymi formami ubezpieczeń socjalnych, od 1911 r. wprowadzano zasiłki dla bezrobotnych. Rozwój ubezpieczeń dowodził ingerencji państwa w kwestie społeczne. Jej przesłanką była chęć zachowania pokoju społecznego w warunkach narastającej siły związków zawodowych.

W okresie międzywojennym wprowadzono obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w większości państw europejskich i w USA[2].

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Rodzaje ubezpieczeń społecznych ze względu na rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową:

Podstawowymi aktami prawnymi dotyczącymi ubezpieczeń społecznych są: ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1230) oraz ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2024 r. poz. 90).

Ubezpieczenia społeczne za granicą

Stany Zjednoczone

W Stanach Zjednoczonych programy, które spełniają tę definicję obejmują: Social Security[3], Medicare[4], Pension Benefit Guaranty Corporation(inne języki) (PBGC), kolejowy program emerytalny (ang. railroad retirement) i sponsorowany przez państwo program ubezpieczeń na wypadek bezrobocia (ang. Unemployment compensation)[5].

Kanada

Canada Pension Plan(inne języki) (CPP) jest społecznym programem ubezpieczeń w Kanadzie.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Janusz Kaliński, Historia gospodarcza XIX i XX w., Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2008, s. 117, ISBN 978-83-208-1733-1.
  2. ↑ https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ubezpieczenia-spoleczne;3990704.html.
  3. ↑ Ubezpieczenie Społeczne (ang. Social Security) jest programem ubezpieczeń społecznych, który jest w głównej mierze finansowany poprzez specjalne podatki od wynagrodzeń o nazwie Federal Insurance Contributions Act tax (FICA).
  4. ↑ Medicare jest programem ubezpieczeń społecznych administrowanym przez rząd Stanów Zjednoczonych, zapewniający ubezpieczenie zdrowotne dla osób, które w wieku 65 lat i ponad, którzy są poniżej wieku 65 lat i są fizycznie niepełnosprawne lub które mają wrodzoną niepełnosprawność fizyczną, lub dla tych, które spełniają inne specjalne kryteria.
  5. ↑ Zasiłek dla bezrobotnych (ang. Unemployment compensation) – są to pieniądze otrzymywane od rządu federalnego Stanów Zjednoczonych i rządu stanowego przez pracownika, który stał się bezrobotnym nie z własnej winy. W Stanach Zjednoczonych, to odszkodowanie jest klasyfikowane jako rodzaj zasiłku socjalnego. Według Internal Revenue Code, tego rodzaje świadczenia muszą być uwzględnione jako dochód brutto.