Turzyca owłosiona

Turzyca owłosiona
Ilustracja
Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

ciborowate

Rodzaj

turzyca

Gatunek

turzyca owłosiona

Nazwa systematyczna
Carex hirta L.
Sp. pl. 2:975. 1753[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca owłosiona[4] (Carex hirta L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych. Występuje w Europie i południowo-zachodniej Azji, jako gatunek introdukowany także we wschodniej części Ameryki Północnej, w Kraju Nadmorskim na Dalekim Wschodzie oraz w Nowej Zelandii[5]. W Polsce gatunek bardzo pospolity[6]. Ma małą wartość pastewną[7]. Gatunek typowy rodzaju turzyca[8].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar występowania obejmuje prawie całą Europę, poza tym na pograniczu Europy i Azji: Armenię, Azerbejdżan, Dagestan, Gruzję i Kaukaz Północny, a na północy Afryki: Algierię i Maroko[3]. W Polsce na obszarze całego kraju pospolita i zajmująca nowe stanowiska[9].

Gatunek występuje także jako naturalizowany w Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych (w stanach Connecticut, Maine, Maryland, Massachusetts, Michigan, New Jersey, Nowy Jork, Pensylwania, Wisconsin) i wschodniej Kanadzie (w prowincjach Nowa Szkocja, Ontario, Quebec, Wyspa Księcia Edwarda)[3].

Morfologia

Pokrój turzycy owłosionej rosnącej na przydrożu
Organy podziemne
Długie, pełzające rozłogi[10].
Łodyga
Tępo 3-kanciasta, gładka (tylko pod kwiatostanem nieco szorstka), osiąga wysokość od 10 do 60, a czasem nawet do 100 cm, i grubość w nasadzie 3-5 mm[11][9].
Liście
Odziomkowe w postaci brunatnopurpurowych, słabo siatkowatych pochew. Łodygowe, o szerokości 2-6 mm, wyrastają w trzech prostnicach i mają błoniaste pochwy ustawione naprzeciwko blaszki. Zarówno blaszki liściowe, jak i pochwy są gęsto owłosione[10][11].
Kwiaty
Znajdujący się na szczycie łodygi kwiatostan składa się z 5-6 wzniesionych kłosków. 2-3 górne są męskie, zbliżone do siebie, wałeczkowate, długości do 3 cm. Dolne kłoski żeńskie, w podobnej liczbie jak męskie, są od siebie oddalone, mają długość od 1,5 do 4 cm przy szerokości 6 mm, zaopatrzone są w długopochwowe podsadki o blaszce zwykle nie sięgającej szczytu kwiatostanu. Przysadki w kwiatach żeńskich 3-nerwowe, obłonione na brzegu, jajowatolancetowate, zwężające się w długi cienki koniec. Słupek ma 3 znamiona[12][10][11][9].
Owoce
Orzeszek wewnątrz pęcherzyka powstałego z podkwiatka. Pęcherzyk dłuższy od przysadki, jajowatostożkowaty, o długości 5-7 mm, gęsto owłosiony, wielonerwowy, zwężający się w dwuząbkowy, szorstki dzióbek[10][11].
Gatunki podobne
Może być mylona z bardzo rzadką turzycą ościstą, która jednak ma łodygę grubszą (w nasadzie 7-10 mm), pochwy odziomkowe silnie postrzępione, a pęcherzyki słabo owłosione, z gładkim dzióbkiem[9].
  • Roślina wypuszczająca rozłogi
    Roślina wypuszczająca rozłogi
  • Liście
    Liście
  • Kłos z kwiatami męskimi
    Kłos z kwiatami męskimi
  • Kłos z kwiatami żeńskimi
    Kłos z kwiatami żeńskimi
  • Kłos z owocami
    Kłos z owocami

Biologia i ekologia

Bylina, geofit[9]. Kwitnie od maja do lipca[12]. Jest światłolubna, siedliskiem są widne lasy, łąki, pastwiska, miejsca piaszczyste, przydroża, nieużytki[10][11]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Trifolio fragiferae-Agrostietalia stoloniferae i zespołu (Ass.) Agropyro-Rumicion crispi[13]. Liczba chromosomów 2n = 112[9].

Zmienność

Poza gatunkiem typowym w Polsce występuje podgatunek Carex hirta var. hirtiformis (Pers.) Kunth, wyróżniający się brakiem owłosienia (jedynie pęcherzyki są owłosione, ale też słabo) oraz dwie formy:

  • Carex hirta f. paludosa A.Winkler, występująca na brzegach wód, słabiej owłosiona od formy typowej, o szerokich i wiotkich liściach,
  • Carex hirta f. subhirtiformis Kneucker, poza pęcherzykami słabo owłosiona[9].

Tworzy mieszańce z turzycą dzióbkowatą, leśną, odległokłosą, ościstą i pęcherzykowatą[9].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
  3. ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2018-03-02].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ Carex hirta L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-28].
  6. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 128, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  7. ↑ Maria Grynia (red.): Łąkarstwo. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1995, s. 173. ISBN 83-86363-02-9.
  8. ↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2018-03-02].
  9. ↑ a b c d e f g h Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 628. ISBN 83-01-14342-8.
  10. ↑ a b c d e Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011, s. 133. ISBN 978-83-7073-514-2.
  11. ↑ a b c d e Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 867. ISBN 83-01-05287-2.
  12. ↑ a b Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 560. ISBN 83-01-00129-1.
  13. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 122-123. ISBN 83-01-14439-4.