Trzęsak mózgowaty (Naematelia encephala (Pers.) Fr.) – gatunekgrzyba należący do rzędu trzęsakowców (Tremellales)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Naematelia, Naemateliaceae, Tremellales, Incertae sedis, Tremellomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Tremella encephala. W 1818 r. Elias Fries stwierdził, że wewnątrz jego owocników jest tkanka żywiciela i przeniósł go do rodzaju Naematelia, jednak przez mykologów gatunek ten przeważnie znany był pod nazwą nadaną przez Ch.H. Persoona. Współczesne badania bazujące na metodach genetyki i biologii molekularnej wykazały słuszność diagnozy E. Friesa[2]. Synonimy naukowe:
W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był jako kisielec cielisty i trzęsidło mózgowate. W 1977 r. Władysław Wojewoda nadał mu polską nazwę trzęsak mózgowaty[4], jest ona jednak niespójna z aktualną nazwą naukową.
Średnica 0,5–3 cm, kształt kulisty lub nieregularnie kulisty, powierzchnia pomarszczona lub pofałdowana (jak w mózgu). Kolor od jasnoróżowego do brązoworóżowego. Do podłoża przyrasta bokiem[5]. Wewnątrz owocnika znajduje się twardy rdzeń. Jest to guzowate zgrubienie miąższu skórnika krwawiącego (Stereum sanguinolentum), na którym trzęsak mózgowy pasożytuje, często całkowicie otaczając gospodarza[6].
Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej, ale stwierdzono jego występowanie także w Australii[6]. W niektórych regionach Polski (np. w Karpatach) jest dość pospolity[5].
Jest grzybem nagrzybnympasożytującym na skórniku krwawiącym[5]. Pasożytnictwo to odkrył dopiero w 1961 r. amerykański mykolog Robert Bandoni. Według jego badań biała, wewnętrzna część trzęsaka zbudowana jest z przekształconej grzybni skórnika krwawiącego[6]. Skórnik krwawiący rozwija się na martwym drewnie drzew iglastych[5]. Najczęściej rośnie na sośnie i modrzewiu[7].
