Tryskawka (biologia)

Tryskawka (z lewej) i oko ogończy Taeniura lymma

Tryskawka (łac. spiraculum) – pierwsza szczelina skrzelowa położona między łukiem gnykowym a żuchwowym ryb chrzęstnoszkieletowych[1] i wymarłych prawieczkokształtnych[2]. Występuje parzyście. Pojawia się w stadium zarodkowym, a następnie może zanikać lub przekształcać się; u rekinów tworzy mały otwór położony z tyłu oka, zwykle mniejszy od niego, a u płaszczek znacznie większy, położony na wierzchu głowy[1].

Tryskawki płaszczek i piłonosów, ryb prowadzących przydenny tryb życia, są elementem układu oddechowego, łączącym komorę skrzelową ze środowiskiem zewnętrznym. Służą do wciągania do przełyku niezanieczyszczonej mułem wody – pobieranie jej przez otwór gębowy doprowadzałoby do zamulania skrzeli[1]. Woda z przełyku opłukuje skrzela i wydostaje się na zewnątrz pozostałymi szczelinami skrzelowymi. Otwór tryskawki większości płaszczek jest zamykany wewnętrzną zastawką, jedynie u Hexatrygonidae występuje zewnętrzna klapowata osłona[3].

U wczesnych czworonogów w miejscu tryskawki znajduje się wcięcie uszne[2].

U ryb kostnoszkieletowych resztki tryskawki w postaci kłębuszka naczyń krwionośnych tworzą skrzele rzekome[4], inaczej nibyskrzele (pseudobranchium) – narząd odbierający bodźce chemiczne i fizyczne[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Zygmunt Grodziński: Anatomia i embriologia ryb. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1981.
  2. ↑ a b Ryby kopalne. red. Michał Ginter. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 346. ISBN 978-83-235-0973-8.
  3. ↑ J. S. Nelson, T. C. Grande, M. V. H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.). 
  4. ↑ Wincenty Kilarski: Zarys anatomii i histologii ryb doskonałokostnych. Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego, 2007. ISBN 978-83-60111-20-8.