Torpedowce typu Trat

Zachowany torpedowiec „Chumphon” jako pomnik
Kraj budowy	Włochy
Użytkownicy	Tajlandia
Stocznia	CRDA(inne języki), Monfalcone
Wejście do służby	1936-1937
Wycofanie	1941-1977
Zbudowane okręty	9
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 318 ton pełna: 470 t
Długość	68 metrów całkowita 67 m na KLW
Szerokość	6,45 m
Zanurzenie	maksymalne: 2,8 m średnie: 2,15 m
Napęd	2 zespoły turbin parowych Parsonsa o łącznej mocy 8800 KM 2 kotły Yarrow 2 śruby
Prędkość	31 węzłów
Zasięg	1700 Mm przy prędkości 15 węzłów
Załoga	70
Uzbrojenie	3 działa kal. 76 mm (3 x I) 2 działka plot. kal. 20 mm (2 x I) 4 km kal. 8 mm (4 x I) 6 wt kal. 450 mm (2 x II, 2 x I)

Torpedowce typu Trat – syjamskie torpedowce z lat 30. XX wieku i okresu II wojny światowej. W latach 1935–1937 we włoskiej stoczni Cantieri Riuniti dell’Adriatico(inne języki) w Monfalcone zbudowano dziewięć okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Królewskiej Marynarki Wojennej Syjamu w latach 1936–1937 i wzięły udział w wojnie francusko-tajlandzkiej, ze stratą dwóch okrętów. Pozostałe jednostki zostały w latach 60. przebudowane na ścigacze okrętów podwodnych, a ze służby wycofano je w latach 1975–1977. Jeden z okrętów został odrestaurowany i ustawiony na lądzie jako pomnik we wrześniu 1980 roku.

Dwa pierwsze torpedowce typu Trat^[a] zamówione zostały przez Syjam^[b] we włoskiej stoczni Cantieri Riuniti dell’Adriatico(inne języki) (CRDA) w Monfalcone w 1933 roku^[1][c]. Budowę drugiej serii siedmiu okrętów zlecono stoczni w lipcu 1935 roku, za kwotę 3 900 000 bahtów (ok. 350 000 £)^[1]. Projekt jednostek był oparty na konstrukcji austro-węgierskich pełnomorskich torpedowców typu Tb 98 M z okresu I wojny światowej, które zostały zbudowane w tej stoczni (ówcześnie znanej pod nazwą Cantieri Navale Triestino)^[1]. W porównaniu do swych protoplastów sprzed 20 lat nowe okręty miały większe wymiary i nowocześniejszą sylwetkę, a także część rozwiązań konstrukcyjnych zaczerpniętych z nowocześniejszych włoskich torpedowców typów Orsa i Spica^[1]. Na okrętach zamontowano uzbrojenie produkcji brytyjskiej firmy Vickers-Armstrong^[4][5].

Wszystkie okręty typu Trat zbudowane zostały w stoczni CRDA w Monfalcone^[2]. Stępki okrętów położono w latach 1935–1936, zostały zwodowane w latach 1935–1937, a do służby w Królewskiej Marynarce Wojennej Syjamu przyjęto je w latach 1936–1937^[6][7]. Jednostki otrzymały numery taktyczne 11–13, 21–23 i 31–33 oraz nazwy nadmorskich prowincji Syjamu^[6][7].

Okręty były małymi torpedowcami, z klasycznym dla okrętów tej klasy wyglądem: uskokiem pokładu na 1/3 długości kadłuba, piętrową nadbudówką i pojedynczym kominem^[4][8]. Długość całkowita wynosiła 68 metrów (67 metrów na konstrukcyjnej linii wodnej), maksymalna szerokość 6,45 metra (6,35 metra na owrężu) i średnie zanurzenie 2,15 metra (maksymalne 2,8 metra)^[2][5]. Wyporność standardowa wynosiła 318 ton, konstrukcyjna 363 tony, a pełna 470 ton^[2][5]. Okręty napędzane były przez dwa zestawy turbin parowych systemu Parsonsa(inne języki) o łącznej mocy 8800 koni mechanicznych (KM), do których parę dostarczały dwa kotły Yarrow^[5]. Prędkość maksymalna napędzanych dwiema śrubami jednostek wynosiła 31 węzłów^[2][5][d]. Okręty zabierały 102 tony mazutu, co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 870 Mm przy prędkości maksymalnej, 1700 Mm przy 15 węzłach i 3500 Mm przy prędkości ekonomicznej 12 węzłów^[4][5]. Autonomiczność wynosiła 3-4 doby^[5].

Okręty wyposażone były w sześć wyrzutni torped kalibru 450 mm (18 cali)^[e] – dwa podwójne aparaty na śródokręciu oraz dwie pojedyncze na każdej z burt, na wysokości nadbudówki^[7]. Torpedy Mark XI miały masę 680 kg (w tym głowica bojowa 211 kg), maksymalną prędkość 40 węzłów i zasięg wynoszący 1370 metrów przy prędkości maksymalnej i 3660 m przy 25 węzłach^[7][9]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły trzy pojedyncze działa uniwersalne kalibru 76 mm (3 cale) QF 20 cwt L/50 (umieszczone na pokładzie dziobowym, na platformie na śródokręciu i na rufie)^[7]. Masa działa z podstawą wynosiła 3 tony, masa zespolonego naboju 7,3 kg, kąt podniesienia lufy od -10 do +90°, prędkość wylotowa pocisku 750 m/s, donośność maksymalna 9000 metrów (efektywna 5000 metrów), a szybkostrzelność 18 strz./min^[7]. Broń małokalibrową stanowiły dwa pojedyncze działka automatyczne Oerlikon kal. 20 mm L/70, umieszczone ponad wyrzutniami torpedowymi na śródokręciu^[7]. Masa działka bez podstawy wynosiła 68 kg, masa scalonego naboju 86 g, kąt podniesienia lufy od -15 do +90°, prędkość wylotowa pocisku 840 m/s, donośność maksymalna 4400 metrów przy kącie podniesienia 45° (efektywna 915 metrów), a szybkostrzelność efektywna 300 strz./min^[7]. Dodatkowo na okrętach zamontowano cztery pojedyncze karabiny maszynowe kal. 8 mm L/80^[4][7].

Załoga pojedynczego okrętu składała się początkowo z 8 oficerów oraz 62 podoficerów i marynarzy^[4][7][f].

19 marca 1936 roku, po dwumiesięcznym rejsie, „Phuket” oraz „Trat” przybyły do Syjamu, a kolejnych siedem jednostek opuściło Włochy w połowie kwietnia 1937 roku i przybyło do Bangkoku na przełomie maja i czerwca^[7]. 5 października 1938 roku dokonano ponownej uroczystej ceremonii wcielenia okrętów do służby^[7]. Torpedowce weszły w skład 1. Dywizjonu 1. Flotylli („Phuket”, „Pattani” i „Surasdra”), 2. Dywizjonu 2. Flotylli („Trat”, „Chanthaburi” i „Chumphon”) oraz 3. Dywizjonu 1. Flotylli („Rayong”, „Chonburi” i „Songkhla”)^[7]. Po rozpoczęciu wojny francusko-tajlandzkiej w grudniu 1940 roku oba dywizjony 1. Flotylli przebazowano w rejon archipelagu Ko Chang (w celu ochrony przewidywanego rejonu działań wojennych), a 2. Dywizjon został skierowany w rejon Samut Prakan, w celu ochrony stolicy przed możliwym francuskim desantem^[7]. 17 stycznia 1941 roku 3. Dywizjon kotwiczył nieopodal wyspy Ko Chang i został zaskoczony przez okręty francuskiej 7. Grupy Specjalnej^[10]. Wywiązała się bitwa, w wyniku której francuskie awiza zatopiły ogniem artylerii „Chonburi” i „Songkhla”^[10].

Na przełomie lat 40. i 50. ocalałe jednostki otrzymała nowe numery burtowe (1–7)^[7]. Podczas próby przewrotu wojskowego w Bangkoku, 3 lipca 1951 roku w porcie rozgorzały zacięte walki, w wyniku których zostały uszkodzone „Phuket” i „Trat”^[11]. W pierwszej połowie lat 60. wszystkie jednostki przebudowano na ścigacze okrętów podwodnych: na każdym zamontowano radar i sonar, usunięto dwie pojedyncze wyrzutnie torped, cztery karabiny maszynowe i wszystkie działa artylerii głównej, które zastąpiono dwoma amerykańskimi działami 76 mm Mark 22 i pojedynczym działkiem przeciwlotniczym Bofors kal. 40 mm Mark 1^[12]. Prędkość maksymalna okrętów wynosiła w tym okresie 25 węzłów, spadł też zasięg – do 850 Mm przy 15 węzłach^[13]. Na przełomie lat 60. i 70. na czterech jednostkach zdemontowano jeden podwójny aparat torpedowy oraz wszystkie działa kalibru 76 i 20 mm, w zamian montując drugie działko Boforsa^[13]. Okręty zostały wycofane ze służby w latach 1975–1976, po czym złomowano je w 1982 roku (z wyjątkiem „Chumphona”, który został odrestaurowany i ustawiony na lądzie jako pomnik w miejscowości Hatsairi (na pozycji 10°23′54,4″N 99°16′45,5″E/10,398444 99,279306) 27 września 1980 roku)^[13].

• Ivan Gogin: TRAD torpedo boats (1936-1938). Navypedia. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
• Tony DiGiulian: Torpedoes of the United Kingdom/Britain. www.navweaps.com. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Oskar Myszor, Syjamskie torpedowce typu „Trat”, „Okręty Wojenne”, nr specjalny 41, ISBN 978-83-61069-20-1, ISSN 1231-014X .??? Brak numerów stron w czasopiśmie