Tiosiarczan sodu

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) addyt. trioksydosulfidosiarczan(2−) disodu[1] Inne nazwy i oznaczenia półsyst. tiosiarczan sodu[1] inne pot. antychlor, przest. tiosiarczan sodowy
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	Na 2S 2O 3
Masa molowa	158,10 g/mol
Wygląd	bezbarwne kryształy (bezwodny i pentahydrat)[2]
Identyfikacja
Numer CAS	7772-98-7 (bezwodny) 10102-17-7 (pentahydrat)
PubChem	24477
Właściwości Gęstość 1,69 g/cm³[2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 76,4 g/100 g[2] Temperatura rozkładu ok. 50 °C (pentahydrat)[2] 100 °C (bezwodny)[2]
Budowa Układ krystalograficzny jednoskośny (bezwodny)[2], regularny (pentahydrat)
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS[3]. Numer RTECS XN6476000 (bezwodny) WE6660000 (pentahydrat)
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons

Tiosiarczan sodu, Na
2S
2O
3 – nieorganiczny związek chemiczny, sól sodowa nietrwałego kwasu tiosiarkowego. Zwykle występuje w postaci pentahydratu, Na
2S
2O
3·5H
2O.

W temperaturze pokojowej jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym o gęstości 1,69 g/cm³^[2].

Rozpuszcza się w wodzie: 76,4 g w 100 g w temperaturze 25 °C^[2].

Po zakwaszeniu roztwór tiosiarczanu sodu natychmiast mętnieje wskutek rozkładu powstającego kwasu tiosiarkowego do siarki, dwutlenku siarki i wody:

S
2O2−
3 + 2H+
→ [H
2S
2O
3] → S↓ + SO
2 + H
2O

Wydzielająca się siarka tworzy zawiesinę koloidalną.

Ogrzewacze

Pentahydrat w temperaturze 48 °C rozpuszcza się w swojej wodzie krystalizacyjnej, a po schłodzeniu pozostaje w stanie roztworu przesyconego. Po wrzuceniu kryształka tiosiarczanu sodu lub innego zarodka krystalizacji, natychmiast krystalizuje. Ogrzewa się przy tym do około 45 °C. Zjawisko to wykorzystywane jest w turystycznych ogrzewaczach dłoni.

Fotografia

W tradycyjnej fotografii jest stosowany jako utrwalacz, ponieważ tworzy trwałe kompleksy z jonami srebra, pozwalając usunąć nienaświetlony bromek srebra.

2S
2O2−
3 + AgBr → [Ag(S
2O
3)
2]3−
+ Br−

Usuwanie chloru

Występuje pod nazwą „antychlor” jako środek usuwający chlor, na przykład po bieleniu. Stosowany jest również do zmniejszania ilości chloru w basenach.

S
2O2−
3 + 4Cl
2 + 5H
2O → 2SO2−
4 + 8Cl−
+ 10H+

Chemia analityczna

Jest używany w nieorganicznej analizie jakościowej do wykrywania jonów Co2+
, dając błękitne zabarwienie^[4], oraz CN−
. Zachodzi wówczas reakcja S
2O2−
3 + CN−
→ NCS−
+ SO2−
3, po czym jony NCS−
w reakcji z FeCl
3 dają krwistoczerwone zabarwienie^[5]. W analizie ilościowej wykorzystywany jest jako reduktor w jodometrii^[6]:

2S
2O2−
3 + I
2 → 2I−
+ S
4O2−
6

Zanik jodu skutkuje odbarwieniem wskaźnika, najczęściej zawiesiny skrobi. Metodę tę można stosować do oznaczania stężeń niektórych utleniaczy, np. Cr
2O2−
7, MnO−
4, BrO−
3, Fe3+
i Cu2+
^[6].

Medycyna

Stosowany jako odtrutka w zatruciach cyjankami^[7].

Badania sugerują, że podawanie tiosiarczanu sodu podczas terapii nowotworowej przy użyciu cisplatyny (np. w leczeniu wątrobiaka zarodkowego) zmniejsza liczbę powikłań prowadzących do utraty słuchu^[8].

• Zdzisław StefanZ.S. Szmal Zdzisław StefanZ.S., TadeuszT. Lipiec TadeuszT., Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1988, s. 413–420, ISBN 83-200-1177-9 .