Terakota

Wikipedia:Weryfikowalność
Ten artykuł od 2023-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Terakotowa figura hinduistycznego bóstwa Hanumana
Terakotowa Armia, muzeum w Xi’an, Chiny

Terakota (wł. terra cotta – ziemia wypalona) – wyroby z dobrze oczyszczonej i wypalonej gliny w formie figurek lub płytek, stosowane do zdobień.

Znane w starożytnym Egipcie[a], Mezopotamii[b], Grecji, Etrurii, Rzymie oraz w prekolumbijskiej Mezoameryce. Przedmioty były modelowane ręcznie lub odciskane w formach, a następnie wypalane. Wyrobów nie powlekano firnisem i początkowo nie malowano. Najciekawsze figurki pochodzą z IV w. p.n.e. z beockiej Tanagry, z okresu hellenistycznego – z małoazjatyckiej Myriny. Największe, naturalnej wielkości figury (w tym tzw. Apollo) pochodzą z Wejów (500 r. p.n.e.).

Oprócz figurek wykonywano elementy architektoniczne do zdobień (antefiks, akroterion), dachówki (kaliptery) i simy, płytki do licowania ścian (np. dach świątyni Hery w Olimpii – VII wiek p.n.e.), wnętrz teatrów, term, domów mieszkalnych.

W Azji Środkowej stosowano także płytki terakotowe wycinane (portal mauzoleum Mazar-Manasa z XII wieku). W Europie terakotę stosowano w okresie średniowiecza (np. portal kaplicy w Malborku – XIII w., elewacja klasztoru Certosa w Pawii, Ospedale Maggiore w Mediolanie – XV w.).

W Azji Wschodniej terakota była wykorzystywana na dużą skalę w starożytnych Chinach. Najcenniejszym zabytkiem pochodzącym z roku 210 p.n.e. jest armia ośmiu tysięcy figur naturalnej wielkości, wykonanych z terakoty. Armia ta znajduje się w grobowcu pierwszego chińskiego cesarza Qin Shi, w odległości 1,5 km na wschód od jego sarkofagu, na terenie dzisiejszej prowincji Shaanxi.

Dopiero w okresie renesansu terakotę zastąpił fajans. Powrót do stosowania wyrobów z terakoty nastąpił od 1760 r., po uruchomieniu w Anglii fabryki płytek ściennych. Płytki terakotowe są stosowane także współcześnie, najczęściej jako elementy podłogowe i ścienne.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Rzadkie jednak na tle innych stosowanych materiałów, ograniczone do figurek uszebti i tzw. konkubin oraz drobnych bóstw (Kazimierz Michałowski: Nie tylko piramidy. Sztuka dawnego Egiptu. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966, s. 99, 169).
  2. ↑ Poczynając od wytworów chalkolitycznej kultury Halaf w postaci figurek „bogini-matki” (Krystyna Gawlikowska: Sztuka Mezpotamii. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1975, s. 88-89).