PROFILPELAJAR.COM

Tahir Jahja
‏طاهر يحيى‎
	generał porucznik
Data i miejsce urodzenia	1913 lub 1916 ; Tikrit
Data śmierci	1986
	Przebieg służby
Lata służby	przed 1948–1965
Siły zbrojne	Siły Zbrojne Iraku
Jednostki	20 brygada artylerii
Główne wojny i bitwy	I wojna izraelsko-arabska,; rewolucja w Iraku,; zamach stanu w Iraku (luty 1963),; zamach stanu w Iraku (listopad 1963)
Późniejsza praca	polityk

Tahir Jahja
	; W 1965 roku
Data i miejsce urodzenia	1913 ; Tikrit
Data i miejsce śmierci	1986 ; Bagdad
	premier Iraku
Okres	od 10 lipca 1967; do 17 lipca 1968
Przynależność polityczna	Baas
Poprzednik	Abd ar-Rahman Arif
Następca	Abd ar-Razzak an-Naif
	minister obrony Iraku
Okres	od 1964; do 1965
Przynależność polityczna	Baas
Poprzednik	Hardan at-Tikriti
Następca	Abd al-Aziz al-Udajli
	premier Iraku
Okres	od 18 listopada 1963; do 6 września 1965
Przynależność polityczna	Baas
Poprzednik	Ahmad Hasan al-Bakr
Następca	Arif Abd ar-Razzak

Tahir Jahja (ur. 1913, zm. 1986) – iracki wojskowy i polityk, jeden z przywódców ruchu Wolnych Oficerów i rewolucji 14 lipca 1958. Dwukrotny premier Iraku.

Życiorys

Ukończył szkołę wojskową w Bagdadzie i szkołę sztabu generalnego. Działał w konspiracyjnej organizacji wojskowej Wolnych Oficerów. Należał do jej ścisłego siedmioosobowego kierownictwa, które zdecydowało o zorganizowaniu 14 lipca 1958 przewrotu wojskowego^[1], jednak po jego sukcesie nie wszedł do rewolucyjnego rządu kierowanego przez Abd al-Karima Kasima^[2].

W 1963 wstąpił do partii Baas^[1]. Po zamachu stanu w lutym 1963, zorganizowanym przez partię Baas i wojskowych skupionych wokół Abd as-Salama Arifa, który obalił rząd Kasima, wszedł do rządzącej krajem Narodowej Rady Dowództwa Rewolucji^[1]. Opowiadał się za nacjonalizmem arabskim i odłożeniem wdrażania w gospodarce rozwiązań socjalistycznych^[1].

W czasie drugiego zamachu stanu Abd as-Salama Arifa poparł go przeciwko działaczom Baas i w listopadzie 1963 został premierem Iraku^[3]. Urząd premiera sprawował do września 1965^[3]. Prowadził rozmowy pokojowe z przywódcami powstania Kurdów^[1] Zdymisjonowany 3 września 1965, gdy utracił poparcie rządzących krajem wojskowych dla swojego gabinetu. Jako pretekst wykorzystano konflikt wewnętrzny w rządzie po nieudanych negocjacjach z Iraqi Petroleum Company^[3]. Wpływ na upadek rządu miało również wyjście z niego sześciu ministrów-naserystów^[1].

W maju 1967 mianowany wicepremierem^[1], Jahja został premierem po raz drugi po wojnie sześciodniowej, klęsce Arabów, która w polityce wewnętrznej Iraku przyczyniła się do wzrostu niechęci do rządu. Wbrew prowadzonej wcześniej agresywnej retoryce antyizraelskiej i panarabskiej Irak skierował bowiem do walki jedynie minimalne siły^[3]. Będąc po raz drugi szefem rządu (jak również ministrem spraw wewnętrznych^[1]) Jahja zmienił kierunek polityki zagranicznej Iraku na radykalnie antyzachodni (wcześniej w stosunkach kraju z państwami zachodnioeuropejskimi nastąpiła pewna poprawa^[4]), zerwał stosunki dyplomatyczne z USA i Wielką Brytanią, podpisał nowy kontrakt na eksploatację złóż naftowych z konsorcjum francuskim, zapowiedział dalsze zacieśnianie współpracy ze Związkiem Radzieckim^[3]. Jego rząd był popierany przez część wojskowych^[5].

Zawarty przez Jahję kontrakt naftowy wzbudził w elicie władzy kontrowersje - podczas gdy jego decyzja została przyjęta pozytywnie przez część społeczeństwa, inni zarzucali mu zbytnie umiarkowanie. Ostro krytykowała go partia Baas, zarzucając jego rządowi korupcję i zaniedbywanie działań wymierzonych w Izrael^[6].

15 lipca 1968 premier Jahja zrezygnował z urzędu wskutek rywalizacji wojskowych irackich o wpływ na rząd. Decyzja ta uniemożliwiła aparatowi państwa normalne funkcjonowanie. Dwa dni później partia Baas dokonała kolejnego zamachu stanu^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ghareeb E., Dougherty B.: Historical Dictionary of Iraq. Scarecrow Press, 2004, s. 245. ISBN 978-0-8108-6568-6.
↑ Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 92. ISBN 978-83-89899-82-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 103-106. ISBN 978-83-89899-82-8.
↑ Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 291-293. ISBN 978-83-04-05039-6.
↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 227. ISBN 978-83-05-13567-2.
↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 227-229. ISBN 978-83-05-13567-2.
↑ Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 108. ISBN 978-83-89899-82-8.