Słowo o Jakubie Szeli

Słowo o Jakubie Szeli, Paryż 1926, okładkę projektował Zygmunt Waliszewski. Ówcześnie imię Jakób zapisywano poprawnie przez ó.

Słowo o Jakubie Szeli – trzyczęściowy poemat Brunona Jasieńskiego opublikowany w 1926 roku w Paryżu[1]. Utwór, stylizowany na pieśń ludową, opowiada o losach chłopskiego powstańca Jakuba Szeli.

Utwór ma polemiczny charakter wobec utrwalonego w literaturze polskiej obrazu Szeli, zgodnie z którym osoba która zdaniem autora była tylko naiwnyn chłopem-buntownikiem przeistoczył się w zbrodniarza, jednocześnie będącym ofiarą prowokacji politycznej[2]. W taki sposób przedstawiali go Maria Konopnicka, Stanisław Wyspiański czy Stefan Żeromski.

Badacze dostrzegają zbieżność pomiędzy Słowem... a twórczością niektórych rosyjskich futurystów, przede wszystkim z utworem Wasilija Kamienskiego o rosyjskim XVII-wiecznym buntowniku chłopskim, Stieńce Razinie[3].

Forma

Utwór został napisany przy użyciu stylizowanego na ludową przyśpiewkę[4] wiersza sylabotonicznego, a miejscami tonicznego, z wykorzystaniem pomysłowych rymów kalamburowych. Poniższy fragment jest regularnie trocheiczny.

Tańcowała izba, stół,
cztery konie, piąty wół.
Tańcowały krowy z obór
jak w tancerkach był niedobór.

Toniczna trójakcentowa jest następująca strofa:

Rozwichrzonych nad polem grzyw dym
kapie deszczu wymieniem koziem.
Gorzki smak przypalonej krzywdy
ma brunatny twych grud czarnoziem.

Wiersz toniczny Jasieńskiego oparty jest nie na rachubie wszystkich akcentów wyrazowych, ale na liczeniu skupień akcentowych (zestrojów ściągniętych)[5].

Nad rzeczułką, cały w brzozach prócz wieży,
póki chłody brzozom liści nie potną,
klepie kościół kijankami pacierzy
chłopską dolę, jak ta szmata wilgotną.

Jak widać, trójakcentowy wers Jasieńskiego mieści się często w formule 9(4+5) lub 11(4+4+3). Jednak podstawowa jest zasada toniczna, a nie sylabiczna, organizacji tekstu.

W białe noce, od rżysk i gumien,
porośniętych i mchem i mgłą,
pozbierałem tę pieśń, jak umiem
i przynoszę skrwawioną i złą.

W podobny sposób swoje wiersze toniczne komponowała Kazimiera Iłłakowiczówna (Bajka o złej matce). Poeta eksperymentuje też z wierszem złożonym z monosylab[6].

Szedł śnieg. Brał mróz.
Biegł zbieg. W mróz wrósł.
Z ust krew - as kier.
Znad drzew mgła skier.

Formą poezji Jasieńskiego zajmował się Edward Balcerzan[7].

Adaptacje

W 1962 roku na scenie Teatru Narodowego Kazimierz Dejmek zrealizował spektakl złożony z pt. Słowo o Jakubie Szeli. Rolę tytułową, nagrodzoną przez Ministerstwo Kultury i Sztuki zagrał Ignacy Machowski. Widowisko składało się z poematu i dramatu Jasieńskiego, a także fragmentów m.in. Turonia Żeromskiego i Dziadów Mickiewicza. W 2017 roku sztukę wystawił Teatr Śląski w Katowicach. W rolę tytułową wcielił się Jerzy Głybin.

Przypisy

  1. ↑ Bruno Jasieński, Słowo o Jakubie Szeli, wyd. 1926 [online], polona.pl [dostęp 2018-10-09].
  2. ↑ Grzegorz Gazda: Dwudziestolecie międzywojenne: słownik literatury polskiej. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, 2008, s. 179. ISBN 978-83-7420-110-0.
  3. ↑ Grzegorz Gazda: Dwudziestolecie międzywojenne: słownik literatury polskiej. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, 2008, s. 180. ISBN 978-83-7420-110-0.
  4. ↑ Marian Rawiński, "Słowo o Jakubie Szeli" Brunona Jasieńskiego wobec folkloru, Pamiętnik Literacki 1/1971, s. 81-118.
  5. ↑ Porównaj Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 105-112.
  6. ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, o.c., s. 98.
  7. ↑ Edward Balcerzan, "Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Bruno Jasieńskiego". Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1968.

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Balap sepeda pada Pekan Olahraga Nasional 2016

Balap sepeda pada Pekan Olahraga Nasional 2016 LokasiCikole, Lembang (Sepeda gunung)Sirkuit BMX Hutan Kota Cigembor (BMX) Velodrome Munaip Saleh (Trek)Kawasan Tangkuban Perahu, Kabupaten Bandung Barat, (Jalan raya)Tanggal18–28 September 2016← 20122021 → Balap sepeda pada Pekan Olahraga Nasional XIX akan diselenggarakan di empat arena pertandingan untuk 22 nomor yang dipertandingkan dari tanggal 18 sampai 28 september 2016.[1] Arena pertandingan akan meliputi Ci...

 

kabupaten

Untuk penjelasan lebih lanjut mengenai kabupaten di Indonesia, lihat Kabupaten dan kota di Indonesia.Artikel ini adalah bagian dari seriPembagian administratifIndonesia Tingkat I Provinsi Daerah istimewa Daerah khusus Tingkat II Kabupaten Kota Kabupaten administrasi Kota administrasi Tingkat III Kecamatan Distrik Kapanewon Kemantren Tingkat IV Kelurahan Desa Dusun (Bungo) Gampong Kute Kalurahan Kampung Kalimantan Timur Lampung Papua Riau Lembang Nagari Nagori Negeri Maluku Maluku Tengah Neger...

 

Testosteron

Struktur testosteron Testosteron adalah hormon steroid dari kelompok androgen. Penghasil utama testosteron adalah testis pada jantan dan indung telur (ovari) pada betina, walaupun sejumlah kecil hormon ini juga dihasilkan oleh zona retikularis korteks kelenjar adrenal. Hormon ini merupakan hormon seks jantan utama dan merupakan steroid anabolik. Baik pada jantan maupun betina, testoren memegang peranan penting bagi kesehatan. Fungsinya antara lain adalah meningkatkan libido, energi, fungsi im...

Dibakar Banerjee

Dibakar BanerjeeLahirNew Delhi, IndiaKebangsaanIndiaPekerjaansutradara film, penulis latarTahun aktif2006–sekarangDikenal atasOye Lucky! Lucky Oye! Dibakar Banerjee adalah seorang sutradara film dan penulis latar India, yang paling dikenal karena film-filmnya, Khosla Ka Ghosla (2006), Oye Lucky! Lucky Oye! (2008), yang juga iatulis, keduanya memenangkan Penghargaan Film Nasional.[1][2] Ia memulai kariernya dalam periklanan, dan dilanjutkan sebagai pembuat film, pada 20...

 

PWS-101

PWS-101 Tadeusz Góra taking a bungee launch on his PWS-101. Role High performance sailplaneType of aircraft National origin Poland Manufacturer PWS Designer Wacław Czerwiński First flight Spring 1937 Number built 12 The PWS-101 was a high performance Polish glider first flown in 1937. One made the longest distance glider flight in Europe in 1938, gathering prizes for aircraft and pilot. Design and development Forward view Podlaska Wytwórnia Samolotów, generally known by its initials PWS...

 

County Waterford

County in Ireland County in Munster, IrelandCounty Waterford Contae Phort LáirgeCounty Coat of armsNickname: The DéiseMotto(s): Déisi oc Declán co Bráth  (Old Irish)May the Déise remain with Declan foreverCountryIrelandProvinceMunsterRegionSouthernEstablished1207[1]County townWaterfordGovernment • Local authorityWaterford City and County Council • Dáil constituencyWaterford • EP constituencySouthArea[2] •...

Wang Guowei

Wang GuoweiWang Guowei sebelum tahun 1927Lahir(1877-12-02)2 Desember 1877Haining, Zhejiang, Dinasti QingMeninggal2 Juni 1927(1927-06-02) (umur 49)Danau Kunming, Yihe Yuan, Beijing, Republik TiongkokSebab meninggalBunuh diri dengan cara tenggelamPekerjaanSejarawan, penyair Dalam artikel ini, nama keluarganya adalah Wang. Wang Guowei Hanzi tradisional: 王國維 Hanzi sederhana: 王国维 Alih aksara Mandarin - Hanyu Pinyin: Wáng Guówéi - Wade-Giles: Wang2 Kuo2-wei2 - Gwoyeu Romat...

 

People's Monarchist Party (Portugal)

Monarchist political party in Portugal This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: People's Monarchist Party Portugal – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2020) (Learn how and when to remove this message) People's Monarchist Party Partido Popular MonárquicoAbbreviationPPMLeaderGonçal...

 

Sarkar (2005 film)

For the Tamil film, see Sarkar (2018 film). 2005 Indian filmSarkarTheatrical release posterDirected byRam Gopal VarmaWritten byManish GuptaScreenplay byRam Gopal VarmaProduced byRam Gopal VarmaParag SanghviStarringAmitabh BachchanAbhishek BachchanKay Kay MenonSupriya PathakKatrina KaifTanisha MukherjeeAnupam KherKota Srinivasa RaoCinematographyAmit RoyEdited byNitin GuptaAmit ParmarMusic byScore: Amar Mohile Songs: Bapi-Tutul Prasanna ShekharProductioncompanyRGV Film CompanyDistributed byK Se...

中曾根康弘

中曾根康弘中曽根 康弘 日本第71、72、73任內閣總理大臣任期1982年11月27日—1987年11月6日君主昭和天皇副首相金丸信前任鈴木善幸继任竹下登 日本第45任行政管理廳長官（日语：行政管理庁長官）任期1980年7月17日—1982年11月27日总理鈴木善幸前任宇野宗佑继任齋藤邦吉（日语：斎藤邦吉） 日本第34、35任通商產業大臣任期1972年7月7日—1974年12月9日总理田中角榮前任...

 

Indro Wiyono

Indro Wiyono Kasespimti Sespim Lemdiklat PolriMasa jabatan16 November 2020 – 7 Desember 2023PendahuluSuryanbodo AsmoroPenggantiKasmudiWakil Kepala Kepolisian Daerah Kalimantan TengahMasa jabatan3 Februari 2020 – 16 November 2020PendahuluRikwantoPenggantiSuryanbodo Asmoro Informasi pribadiLahir0 Desember 1965 (umur 58)Tajinan, Malang, Jawa TimurAlma materAkademi Kepolisian (1989)Karier militerPihak IndonesiaDinas/cabang Kepolisian Negara Republik IndonesiaMasa&#...

 

Філософія

Частина серії проФілософіяLeft to right: Plato, Kant, Nietzsche, Buddha, Confucius, AverroesПлатонКантНіцшеБуддаКонфуційАверроес Філософи Епістемологи Естетики Етики Логіки Метафізики Соціально-політичні філософи Традиції Аналітична Арістотелівська Африканська Близькосхідна іранська Буддій�...

Jarmo Lehtinen

Cet article est une ébauche concernant le sport automobile et la Finlande. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Jarmo LehtinenJarmo Lehtinen en 2013.BiographieNaissance 3 janvier 1969 (55 ans)Nationalité finlandaiseActivité Pilote de rallyeAutres informationsSport Rallye automobilemodifier - modifier le code - modifier Wikidata Jarmo Lehtinen, né le 3 janvier 1969, est un copilote de rallye f...

 

Zoonosis

Disease that can be transmitted from other species to humans Zoonotic redirects here. For the television episode, see Zoonotic (Law & Order: Criminal Intent). A dog with rabies, a zoonosis A zoonosis (/zoʊˈɒnəsɪs, ˌzoʊəˈnoʊsɪs/;[1] plural zoonoses) or zoonotic disease is an infectious disease of humans caused by a pathogen (an infectious agent, such as a bacterium, virus, parasite, or prion) that can jump from a non-human (usually a vertebrate) to a human and vice versa...

 

梅拉蒂·达伊瓦·奥克塔维亚尼

梅拉蒂·达伊瓦·奥克塔维亚尼Melati Daeva Oktavianti基本資料代表國家/地區 印度尼西亞出生 (1994-10-28) 1994年10月28日（29歲）[1] 印度尼西亞万丹省西冷[1]身高1.68米（5英尺6英寸）[1]握拍右手[1]主項：女子雙打、混合雙打職業戰績48勝–27負（女雙）109勝–56負（混雙）最高世界排名第4位（混雙-普拉文·喬丹）（2020年3月17日[2]）現時世界排名第...

Carey Stadium

Stadium in Ocean City, New Jersey, US Carey StadiumThe Beach House[1]LocationSixth St. & BoardwalkOcean City, New Jersey 08226[1]OwnerOcean City School DistrictCapacity4,000SurfaceFieldTurf[2]ConstructionConstruction cost$1.2 million(new turf field-2016)[3]TenantsOcean City School District Athletics Ocean City Nor'easters (USL2) (2005–present) Carey Stadium is an open-air multi-purpose stadium located just off the boardwalk in Ocean City, New Jersey.[...

 

Superpuchar Polski 2008

Supercoppa di Polonia 2008Superpuchar Polski 2008 Competizione Supercoppa di Polonia Sport Calcio Edizione 19ª Organizzatore PZPN Date 20 luglio 2008 Luogo  Polonia Risultati Vincitore  Legia Varsavia(4º titolo) Secondo  Wisła Cracovia Cronologia della competizione 2007 2009 Manuale La 19ª edizione della Supercoppa di Polonia si è svolta il 20 luglio 2008. Al Miejski Stadion di Ostrowiec Świętokrzyski si scontrano il Wisla Cracovia, vincitore del campionato e il Legia V...

 

Thiopropazate

Chemical compound ThiopropazateClinical dataTrade namesArtalan, Dartal, Dartalan, DartanATC codeN05AB05 (WHO) Identifiers IUPAC name 2-[4-[3-(2-chlorophenothiazin-10-yl)propyl]piperazin-1-yl]ethyl acetate CAS Number84-06-0 YPubChem CID6762ChemSpider6504 YUNII0JFY081Q2XKEGGD09216 YChEBICHEBI:59119 YChEMBLChEMBL1697851CompTox Dashboard (EPA)DTXSID6023654 ECHA InfoCard100.001.376 Chemical and physical dataFormulaC23H28ClN3O2SMolar mass446.01 g·mol−13D model ...

Southern Cliff Buddhist Sculptures

Buddhist site in Bazhong, Sichuan, China Southern Cliff sculptures The Southern Cliff Buddhist Sculptures (traditional Chinese: 南龕摩崖造像; simplified Chinese: 南龛摩崖造像; pinyin: Nánkān móyá zàoxiàng), also known as Nankan Grottoes (南龕石窟; 南龛石窟; Nánkān shíkū), is a tourist attraction in Bazhong, Sichuan, China.[1][2] The site is known for its 179 carved grottos which house almost 2,700 painted Buddhist statues.[3] I...

 

Cavalry in the American Civil War

Sheridan leads the charge at Five Forks (Frederick Phisterer, 1912) The American Civil War saw extensive use of horse-mounted soldiers on both sides of the conflict. They were vital to both the Union Army and Confederate Army for conducting reconnaissance missions to locate the enemy and determine their strength and movement, and for screening friendly units from being discovered by the enemy's reconnaissance efforts. Other missions carried out by cavalry included raiding behind enemy lines,...