Konstytucja Słowacji
słowacki[1][2]
Bratysława
republika[3] (system parlamentarno-gabinetowy)
państwo unitarne[4]
prezydent[5] Zuzana Čaputová
premier Robert Fico
49 035 km²
5 445 802[6]111 osób/km²Słowacy: 80,7%[7]Węgrzy: 8,5%[7]Romowie: 2,0%[7]
127,53 mld[8] USD23 458[8] USD
225,71 mld[8] dolarów międzynar.41 515[8] dolarów międzynar.
1 euro = 100 eurocentów (EUR, €)
rozpad Czechosłowacji1 stycznia 1993
katolicyzm
UTC +1 – zimaUTC +2 – lato
SK
.sk
OM
+421
Słowacja, Republika Słowacka (słow. Slovensko, Slovenská republika[9]) – unitarne[4] państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Graniczy z Austrią (106,7 km), Polską (541,1 km), Czechami (251,8 km), Ukrainą (97,8 km) oraz Węgrami (654,8 km). Łączna długość granicy lądowej wynosi 1652,2 km[10]. Do 31 grudnia 1992 wchodziła w skład Czechosłowacji. Od 19 stycznia 1993 członek ONZ, od 29 marca 2004 członek NATO, od 1 maja 2004 należy do Unii Europejskiej, a od 1 stycznia 2009 – do strefy euro. Jest również członkiem Grupy Wyszehradzkiej. Stolicą państwa jest Bratysława, położona nad Dunajem przy granicy z Austrią i Węgrami.
Słowacja to państwo położone w Europie Środkowej, rozpościerające się na obszarze liczącym 49 034,7 km²[11]. Terytorium Słowacji pełni funkcję pomostu między wschodem i zachodem, czyli – między byłym Związkiem Radzieckim a Europą Zachodnią oraz między północą a południem, tj. pomiędzy Skandynawią a Bałkanami[12].
Słowacja, poza niewielkim wyjątkiem, znajduje się po południowej stronie wododziałowego łuku Karpat. Jest krajem górskim, ponieważ 61% jej powierzchni zajmują liczne pasma Karpat Zachodnich, takie jak: Tatry, Białe Karpaty, Małe Karpaty, Niżne Tatry, Rudawy Słowackie, Wielka Fatra, Mała Fatra oraz Karpat Wschodnich, takie jak: Bieszczady i Wyhorlat. Najwyższy punkt Słowacji stanowi tatrzański szczyt górski Gerlach (2655 m n.p.m.). Góry obfitują w rozległe kotliny śródgórskie, z których największe to: Kotlina Koszycka i Kotlina Liptowska. Tereny nizinne zajmują stosunkowo niewielką część powierzchni kraju. Stanowią je trzy niziny: najmniejsza, Nizina Zahorska na południowo-zachodnim skraju państwa, największa, Nizina Naddunajska nad Dunajem, na południu oraz Nizina Wschodniosłowacka na południowym wschodzie, z najniższym punktem powierzchni państwa przy przecięciu rzeki Bodrog z granicą państwa (94,7 m n.p.m.).
Słowacja należy do strefy klimatu umiarkowanego kontynentalnego ciepłego. Pogórza północnej Słowacji charakteryzują się klimatem chłodnym[13], natomiast niziny południowej Słowacji – ciepłym. Między tymi obszarami zaznacza się klimat umiarkowanie ciepły[14]. Średnia roczna temperatura powietrza waha się od 6 °C do 10 °C (stycznia: od 0 °C do −6 °C; lipca: od 16 °C do 20 °C)[15]. Ilość opadów jest dostateczna (400–1200 mm rocznie), ale na nizinach zdarzają się susze.
Lasy, głównie iglaste i mieszane, zajmują około 40% powierzchni kraju. Największe kompleksy leśne występują w środkowej i północno-wschodniej Słowacji. Na Nizinie Naddunajskiej i na Nizinie Wschodniosłowackiej pierwotnie dominował step lub lasostep, ale tereny te już dawno zostały zajęte pod rolnictwo.
Świat zwierzęcy Słowacji należy do krainy palearktycznej. Z racji położenia w centrum Europy fauna Słowacji jest typowa dla kontynentalnych terenów Europy Środkowej. Na skutek tego jednak, iż terytorium kraju sięga aż po Dunaj i Nizinę Węgierską, występują w niej liczne elementy panońskie (zwłaszcza stepowe) czy nawet południowoeuropejskie (bałkańskie). Natomiast z uwagi na to, że większa część Słowacji ma charakter górzysty i w dużej mierze jest pokryta lasami, w faunie tego obszaru występuje szereg gatunków pochodzenia północnego (borealnego).
Spośród kręgowców występują na terenie Słowacji 3 gatunki z rodziny minogowatych. Na 61 stwierdzonych gatunków ryb jest 45 żyjących w wodach płynących, 9 w wodach stojących, 5 w potokach górskich i 2 w zarastających zbiornikach wodnych na bagnach i mokradłach. Do tych ostatnich należy rzadka muławka bałkańska, występująca m.in. na Wyspie Żytniej na Dunaju.
Fauna płazów liczy 18 gatunków. Gady reprezentuje 12 gatunków, wśród nich żółw błotny, największy wąż środkowoeuropejski – wąż Eskulapa, jaszczurka zielona i okularowiec panoński (typowy przedstawiciel fauny bałkańskiej).
Awifauna Słowacji obejmuje 315 gatunków, z czego 204 gatunki gniazdujące. Spośród nich 127 gatunków związanych jest z biotopami wodnymi, a 124 gatunki z lasami. Wśród gatunków zamieszkujących stepy i rozległe nizinne pastwiska jest jeden z największych i najbardziej zagrożonych ptaków Europy – drop wielki (ok. 300 osobników), gniazdujący m.in. na Wyspie Żytniej.
W stanie dzikim żyje na Słowacji 78 gatunków ssaków, w tym najwięcej (41) – w lasach. Są wśród nich wszystkie największe drapieżniki Środkowej Europy: niedźwiedź brunatny, wilk szary, ryś euroazjatycki, żbik europejski, wydra europejska. Szczególnej ochronie podlegają dwa gatunki wysokogórskie: kozica północna i świstak tatrzański oraz 22 gatunki nietoperzy, a także niektóre inne rzadkie gatunki, jak endemiczna darniówka tatrzańska czy smużka leśna[16].
Spośród bezkręgowców należy wymienić ponad 3500 gatunków motyli, z czego znaczna część związana jest z występującymi głównie na południu kraju ciepłolubnymi zespołami roślinnymi.
Słowacja ma gęstą sieć rzeczną, której 96% należy do zlewni Dunaju (zlewisko Morza Czarnego), a pozostałe 4% – do zlewni Wisły (zlewisko Morza Bałtyckiego). Największe rzeki Słowacji (według przepływu) to: Dunaj, Wag (Váh), Hron, Morawa (Morava), Bodrog, Latorica, Laborec, a najdłuższe – Wag (Váh; 403 km), Hron (284 km), Ipola (Ipeľ; 232 km), Nitra (197 km), Hornad (Hornád; 193 km), Dunaj (172 km).
Słowacja jest krajem ubogim w naturalne zbiorniki wodne. Większość z nich znajduje się w górach. Są to z reguły niewielkie zbiorniki pochodzenia polodowcowego. Największym i zarazem najgłębszym jeziorem jest Wielki Hińczowy Staw (Veľké Hincovo pleso) w Wysokich Tatrach.
Do chwili obecnej (2018 r.) na Słowacji zidentyfikowano ok. 1780 źródeł wód mineralnych i termalnych, o zróżnicowanych składach chemicznych i dużej rozpiętości temperatur. Wiele z nich jest wykorzystywanych gospodarczo, zarówno jako wody konsumpcyjne, jak i w balneoterapii.
Aktualnie na terenie Słowacji funkcjonują następujące kategorie chronionych obszarów i obiektów przyrodniczych:
Według stanu z 2012 r. na Słowacji istniało 9 parków narodowych:
Są to wielkopowierzchniowe (co najmniej 1000 ha, zwykle znacznie więcej) formy ochrony terenu (nie tylko samej przyrody!) z rozrzuconymi ekosystemami, istotnymi dla zachowania różnorodności biologicznej i stabilności ekologicznej, o charakterystycznym krajobrazie i/lub specyficznymi formami historycznego osadnictwa i działalności ludzkiej. Według stanu z 2012 r. na terenie Słowacji istniało 14 takich obszarów:
(słow. Prírodná rezervácia; PR) Aktualnie (lipiec 2015) na terenie Słowacji istnieje 608 rezerwatów przyrody, z których 231 posiada status Narodowego Rezerwatu Przyrody (słow. Národná Prírodná rezervácia; NPR).
(słow. Prírodná pamiatka; PP)
(słow. Chránený areál; CHA)
Tereny zachodniej i południowej Słowacji od epoki żelaza zamieszkiwali Celtowie. Do dużego znaczenia doszło plemię Bojów. Budowało ono rozległe grody oppida, np. w miejscu dzisiejszej Bratysławy. Osady te stały się ośrodkami rozwiniętej gospodarki, m.in. wytwarzano w nich monety wzorowane na greckich heksadrachmach.
Wschodnia część kraju kontrolowana była przez Daków, a znajdowała się w orbicie wpływów kulturowych zarówno celtyckich, jak i dackich; Dakowie bowiem osiedlali się pomiędzy Celtami w dorzeczach Bodrogu i Hronu. W późniejszym czasie ziemiami słowackimi zawładnęły plemiona germańskie, wciąż jednakże istniały skupiska celtyckiej ludności na wschodnich peryferiach terytorium. Ówcześnie Germanami z tych ziem byli głównie Markomanowie (na zachodzie) i Kwadowie (południowo środkowa część kraju.)
W latach 20–50 n.e. Kwadowie założyli królestwo, któremu przewodził Vannius – dawny najemnik rzymski. Było ono zależne od iliryjskiego Królestwa Pannoni.
W późniejszych latach napływ Germanów spowodował wojny markomańskie, podczas których Rzymianie zapuszczali się na ziemie słowackie. W czasie jednej z takich wypraw (ok. 179 r.) legiony rzymskie doszły aż do okolic dzisiejszego Trenczyna, pozostawiając na skale, na której dziś wznosi się trenczyński zamek, wykutą inskrypcję okolicznościową.
V wiek to okres tzw. wędrówki ludów, głównie germańskich, a spowodowanych najściem Hunów na wybrzeże Morza Czarnego. Podówczas okolice Bratysławy i Dunaju zostały zasiedlone przez Herulów.
Ziemiami słowackimi władały królestwa Germanów do II połowy VI wieku. Wtedy to obszary najbardziej zasiedlone wyludniły się na skutek wojny Gepidów, których ośrodkiem były ziemie na zach. od łuku Karpat, z Longobardami, których ośrodkiem była wtedy Panonia.
W VIII wieku na terenach dzisiejszej Słowacji powstało Księstwo Nitrzańskie. W 833 roku zostało ono podbite przez Mojmira I i odtąd aż do 906 roku obszar ten wraz z Czechami i Morawami tworzył państwo wielkomorawskie. W państwie tym działali m.in. św. Cyryl i Metody. Był to, oprócz XX wieku, jedyny okres w historii kraju, gdy był on związany politycznie z ziemiami czeskimi. W latach 1003–1018 i chwilowo w 1031 roku tereny Słowacji (Słowaczyzna) należały do Polski, po czym około 1031 roku zostały podbite przez Królestwo św. Stefana[a][17]. Od tego czasu stanowiły integralną część Węgier, tworząc jego północne komitaty (tzw. Górne Węgry, węg. Felvidék). Północ kraju zamieszkana była przez ludność pochodzenia słowiańskiego, południe zaś stanowiło obszar intensywnej kolonizacji szlachty węgierskiej[17]. Na przełomie XIII/XIV wieku, w okresie osłabienia władzy królewskiej, Słowacją rządzili suwerenni magnaci – zachodnią Słowacją rządził Mateusz Czak, władający 14 węgierskimi powiatami, wschodnią Słowacją rządził magnat Amadej Aba, a środkową István Ákos. Ich władzę ograniczył po długich walkach król Karol Robert. Wielkorządcą Górnych Węgier w okresie późnego średniowiecza był magnat polskiego pochodzenia, Ścibor ze Ściborzyc, w którego posiadaniu była połowa zachodniej Słowacji.
W 1526 roku, wraz z przejściem Węgier pod władanie dynastii Habsburgów, Słowacja razem z Królestwem Węgier weszła w skład monarchii habsburskiej[17]. Status Słowacji w obrębie monarchii habsburskiej pozostawał niezmieniony nawet po reformie konstytucyjnej z 1867 roku, wciąż stanowiąc nieposiadającą autonomii część państwa węgierskiego. W połowie XIX wieku wraz z pojawieniem się austroslawizmu nasiliły się żądania utworzenia w ramach monarchii odrębnej składowej słowiańskiej obejmującej Czechów, Słowaków, Rusinów oraz Słoweńców, mającej być przeciwwagą dla wpływów niemiecko-węgierskich w CK Monarchii (choć wielu Słowaków uważało się za „słowiański szczep węgierski” i ich celem było jedynie uzyskanie szerszej autonomii w węgierskiej części Austro-Węgier).
Po upadku reformy Badeniego pomysły te nie zostały zrealizowane aż do czasu rozpadu Austro-Węgier na skutek Wielkiej Wojny w 1918 roku.
Słowacy zgłosili wówczas akces do wspólnego państwa z Czechami tworząc Czechosłowację. Do terytoriów zamieszkanych przez większość słowacką włączono też sporo terenów, na których Węgrzy byli większością lub jedyną narodowością – praktycznie cały południowy pas państwa był etnicznie węgierski, również stolica – Bratysława – zamieszkana była przez wielonarodowościową społeczność, wśród której Słowacy stanowili mniejszość. Choć było to złamaniem zasady samostanowienia narodów, promowanej przez Wilsona, realnym powodem takich postanowień był fakt, że etnicznie słowackie ziemie były w większości górzyste i mało urodzajne, natomiast pas naddunajski obfitował w urodzajne gleby. Doprowadziło to do powstania rewizjonizmu węgierskiego, w konsekwencji zawiązania Małej Ententy i napiętych stosunków czechosłowacko-węgierskich w okresie międzywojennym[17]. W 1919 roku na Słowacji powstała istniejąca jedynie kilka tygodni Słowacka Republika Rad.
Po upadku 1. republiki czechosłowackiej jesienią 1938 doszło do ugody żylińskiej i federalizacji okrojonego państwa. Jednak wkrótce pod naciskiem Hitlera rząd słowacki ks. Tiso ogłosił niepodległość. W latach 1939–1945 istniała uzależniona od III Rzeszy i okrojona Republika Słowacka. Kraj musiał się zrzec na korzyść Węgier terenów na południu zamieszkane w większości przez Węgrów – z Koszycami włącznie. Na zachodzie Niemcy administrowali strefą okupacyjną.
Słowacja wzięła udział w ataku na Polskę w 1939 roku jako sojusznik Rzeszy[17]. Armia słowacka pod dowództwem Ferdinanda Čatloša[18] zaatakowała Polskę o godzinie 5.00 siłą trzech dywizji w kierunkach: podhalańskim, nowosądeckim i bieszczadzkim[19]. Po upadku Polski Słowacja uzyskała fragmenty Spiszu i Orawy. Wojsko słowackie wzięło również udział w inwazji niemieckiej na ZSRR w latach 1941–1945. W obliczu zbliżającego się frontu wschodniego 29 sierpnia 1944 wybuchło słowackie powstanie narodowe, które trwało kilka miesięcy. Po jego stłumieniu przez wojska niemieckie z końcem października dowództwo powstania przeniosło się w Niżne Tatry, gdzie na początku listopada 1944 r., w zamknięciu Doliny Łomnistej, utworzono siedzibę Sztabu Głównego wojsk powstańczych. Również większość jednostek powstańczych wycofała się w góry, a dalsze walki o charakterze partyzanckim trwały do końca wojny.
Jeszcze w trakcie powstania u północno-wschodnich granic Słowacji rozpoczęła się tzw. operacja dukielsko-preszowska. Brała w niej udział 1 Brygada Czechosłowacka. W dniu 6 października żołnierze 2 batalionu tej brygady w rejonie Barwinka przekroczyli przedwojenną granicę polsko-czechosłowacką i wyzwolili pierwszą słowacką miejscowość – Vyšný Komárnik. Walki, które w pierwotnym zamyśle miały doprowadzić do połączenia się wojsk radzieckich i czechosłowackich z oddziałami powstańczymi, trwały do końca listopada i kosztowały sam tylko I Czechosłowacki Korpus Armijny 6,5 tys. zabitych i rannych.
Drugą ogromną operacją na terenie Słowacji podczas II wojny światowej były walki o przełamanie frontu między Tatrami a Niżnymi Tatrami oraz wyzwolenie Liptowskiego Mikułasza, jakie toczyły się od 2 lutego do 4 kwietnia 1945 r.
Po 1945 doszło do odtworzenia państwa czechosłowackiego na zasadach z 1938[17]. W 1968 w wyniku reform „praskiej wiosny” rozszerzono autonomię Słowacji (duży wpływ na to miał przywódca państwa Alexander Dubček, sam z pochodzenia Słowak). Pokojowy podział Czechosłowacji na dwa suwerenne państwa nastąpił 1 stycznia 1993.
Słowacja jest republiką demokratyczną o systemie rządów parlamentarno-gabinetowych. Na czele państwa stoi prezydent, wybierany w wyborach powszechnych (od 1999) na kadencję pięcioletnią. Ratyfikuje on umowy międzynarodowe, wysyła i przyjmuje ambasadorów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Jego kompetencje w polityce wewnętrznej są ograniczone: nominowanie premiera i rządu, oraz inicjatywy ustawodawczej, możliwość rozwiązania parlamentu przed terminem w określonych konstytucyjnie sytuacjach. Prezydent nie posiada prawa weta. Prezydent dzieli się władzą wykonawczą z premierem, który stoi na czele gabinetu posiadającego poparcie większości jednoizbowego parlamentu – 150-osobowej Rady Narodowej Republiki Słowackiej. Zarówno rząd, jak i prezydent w drodze specjalnej procedury referendalnej mogą zostać odwołani przez społeczeństwo, co jak na Europę Środkową jest rozwiązaniem nader oryginalnym.
Podstawy prawne tworzenia i działalności partii politycznych zawarte są w art. 29 Konstytucji Republiki Słowackiej, w ustawie o zrzeszaniu się w partiach i ruchach politycznych, a także w wybranych postanowieniach ustawy o wyborach do Słowackiej Rady Narodowej. Finansowanie partii uregulowane jest w ustawie o ograniczeniu wydatków partii i ruchów politycznych na propagandę przed wyborami do Rady Narodowej. Partie i ruchy polityczne na Słowacji są jedynymi podmiotami politycznymi, które umożliwiają obywatelom tego państwa zdobycie mandatów parlamentarnych.
Na czele rządu Słowacji stał od 1998 Mikuláš Dzurinda – chrześcijański demokrata. W latach 1998–2002 przewodniczył szerokiej antymecziarowskiej koalicji socjalistów, chadeków i mniejszości węgierskiej. Głównym celem ówczesnego rządu było poprawienie fatalnego wizerunku Słowacji po kilkuletnich rządach Vladimíra Mečiara oraz integracja z UE i NATO. Funkcję prezydenta pełnił w latach 1999–2004 Rudolf Schuster, w kwietniu 2004 Słowacy zdecydowali się powierzyć ten urząd Ivanowi Gašparovičowi, byłemu współpracownikowi (do 2000) Vladimíra Mečiara, przewodniczącemu Rady Narodowej w latach 1992–1998.
W 2002 Mikuláš Dzurinda stanął na czele bardziej jednorodnej ideowo koalicji centroprawicowej (centroprawicowa Słowacka Unia Chrześcijańska i Demokratyczna (SDKÚ), chadecki Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny (KDH), Partia Węgierskiej Koalicji (SMK) i (do 2005) liberalny Sojusz Nowego Obywatela (ANO)). Opozycję stanowiły populistyczno-lewicowy Kierunek – Socjalna Demokracja (Kierunek) z byłym działaczem komunistycznym Robertem Fico na czele, Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji (HZDS) Vladimíra Mečiara, Słowacka Partia Narodowa (SNS) kierowana przez Jána Slotę oraz Słowacka Partia Komunistyczna (KSS).
Za drugiej jego kadencji udało się, pomimo obstrukcyjnych działań podejmowanych przez prezydenta Rudolfa Schustera m.in.: wejść do NATO i UE oraz przeprowadzić śmiałe reformy gospodarcze (m.in. podatek liniowy CIT, PIT i VAT na poziomie 19%, niskie koszty zatrudnienia pracowników, ograniczenie wydatków socjalnych, prywatyzacja większości państwowych przedsiębiorstw, komercjalizacja służby zdrowia i państwowego szkolnictwa). Rząd Mikuláša Dzurindy był pierwszym rządem w Europie Środkowej, który wybrano na ponowną kadencję.
W latach 2006–2010 funkcję premiera pełnił Robert Fico, popierany przez lewicowo-nacjonalistyczną koalicję Partii Ludowej – Ruchu dla Demokratycznej Słowacji, Słowacką Partię Narodową oraz zwycięski Kierunek – Socjalna Demokracja, którego jest przewodniczącym.
W 2009 Słowacja przystąpiła do strefy euro[20].
Pomimo zwycięstwa Smeru w wyborach parlamentarnych w 2010 r., Fico nie zdołał utworzyć kolejnego rządu.
W lipcu 2010 władzę w kraju przejęła koalicja czterech partii prawicowych, a stanowisko premiera zajęła Iveta Radičová. Rząd Radičovej nie dotrwał do końca kadencji parlamentu. W styczniu 2011 zmieniono podstawową stawkę VAT na 20%[21]. W październiku 2011 przegrał głosowanie nad wotum zaufania połączone z głosowaniem nad akceptacją programu Europejskiego Funduszu Stabilizacji Finansowej. W konsekwencji, w marcu 2012 odbyły się wcześniejsze wybory parlamentarne, w których większość mandatów uzyskał SMER[22]. 4 kwietnia 2012 na czele nowego rządu stanął ponownie Robert Fico.
Departament Stanu USA w 2010 roku donosił:
Rząd na ogół respektuje prawa swoich obywateli, jednak pojawiły się problemy w niektórych obszarach. Znaczące problemy praw człowieka zawierały nadal doniesienia o złym traktowaniu przez policję Romów i długotrwałe przetrzymywanie w areszcie; ograniczaniu wolności religii, obawach o uczciwość sądownictwa, korupcji w krajowym rządzie, samorządzie terytorialnym i publicznej służbie zdrowia, przemocy wobec kobiet i dzieci; handlu kobietami i dziećmi; społecznej dyskryminacji i przemocy wobec Romów i innych mniejszości[23].
Prawa człowieka są zagwarantowane w Konstytucji Słowacji z 1992 roku i przez wiele międzynarodowych przepisów podpisanych przez Czechosłowację i Słowację w latach 1948 i 2006 r.[24]
Słowacja jest państwem unitarnym. Dzieli się na 8 krajów i 79 powiatów. Kraje dzielą się na powiaty (okresy), a te na gminy (obce) miejskie lub wiejskie. Jednostki administracyjne szczebla krajowego i gminnego są również jednostkami samorządu terytorialnego.
Słowacja, z racji braku dostępu do morza, dysponuje dwoma rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi oraz siłami powietrznymi[26]. Uzbrojenie sił lądowych Słowacji składało się w 2014 roku z: 30 czołgów, 530 opancerzonych pojazdów bojowych, 16 dział samobieżnych, 26 zestawów artylerii holowanej oraz 26 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych[26]. Słowackie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 12 myśliwców, 27 samolotów transportowych, 9 samolotów szkolno-bojowych oraz 17 śmigłowców[26].
Wojska słowackie w 2014 roku liczyły 13,5 tys. żołnierzy zawodowych (brak rezerwistów). Według rankingu Global Firepower (2014) słowackie siły zbrojne stanowią 71. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 1 mld dolarów (USD)[26].
W 2015 r. Słowacja była 19. gospodarką Unii Europejskiej pod względem wielkości PKB w parytecie siły nabywczej i 71. gospodarką świata, a pod względem wielkości PKB nominalnego – 19. gospodarką UE i 63. gospodarką świata. W 2015 r. PKB per capita w parytecie siły nabywczej Słowacji wyniósł 22 000 PPS (76,7% średniej UE), a PKB per capita nominalny – 14 398 euro (50,1% średniej UE).
Na Słowacji warunki do uprawy winorośli są lepsze niż w Czechach (większe nasłonecznienie, niższa suma opadów)[31]. Znakomita większość produkowanych win to wina białe, a państwo cieszy się sięgającą niemal 200 lat (od 1825) tradycją produkcji wina musującego[31][32].
W 2013 roku kraj ten odwiedziło 1,653 mln turystów (8,2% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 2,556 mld dolarów[33].
Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO:
Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa przyrody UNESCO:
Obiekty wpisane na listę dzieł dziedzictwa ustnego i niematerialnego UNESCO:
Podział wyznaniowy na Słowacji w 2011 roku:
Państwa członkowskie
Państwa współpracujące
Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej w 2011 roku
Due nuove scienzeFrontespizio della prima edizione AutoreGalileo Galilei 1ª ed. originale1638 GenereTrattato Sottogenerescientifico Lingua originaleitaliano, latino Modifica dati su Wikidata · Manuale Discorsi e dimostrazioni matematiche intorno a due nuove scienze attenenti alla meccanica e i movimenti locali è un trattato di Galileo Galilei, pubblicato a Leida - Paesi Bassi nel 1638 dall'editore Ludovico Elzeviro. È la più importante opera galileiana sulla scienza moderna[1&#…
ZUREN en BASEN Algemene begrippen pHZuur-basereactieZuur-basetitratieZuurconstanteBufferWaterevenwichtHammett-zuurfunctie Zuren Sterk · Zwak · Lewiszuur · Anorganisch zuur · Organisch zuur · Superzuur · Oxozuur · Halogeenzuurstofzuur Basen Sterk · Zwak · Lewisbase · Organische base Portaal Scheikunde Toevoeging van ammoniak aan zoutzuur geeft ammoniumchloride. Reactie tussen magnesium en zoutzuur, waarbij magnesiumchloride en waterstofgas gevormd wordt. Reactie tussen calci…
この項目には性的な表現や記述が含まれます。免責事項もお読みください。 いちじょう きみか一条 綺美香プロフィール生年月日 1964年4月11日現年齢 59歳出身地 日本・千葉県血液型 A型公称サイズ（2013年[1]時点）身長 / 体重 160 cm / ― kgスリーサイズ 90 - 60 - 82 cmブラサイズ F 単位系換算身長 / 体重 5′ 4″ / ― lbスリーサイズ 35 - 24 - 32 in活動ジャンル アダルトビデオ
Carex satsumensis Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Plantae Divisi: Tracheophyta Kelas: Liliopsida Ordo: Poales Famili: Cyperaceae Genus: Carex Spesies: Carex satsumensis Nama binomial Carex satsumensisFranch. & Sav. Carex satsumensis adalah spesies tumbuhan seperti rumput yang tergolong ke dalam famili Cyperaceae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Poales. Spesies Carex satsumensis sendiri merupakan bagian dari genus Carex.[1] Nama ilmiah dari spesies ini pertama kali diterbitka…
Pour les articles homonymes, voir Branly. Musée du Quai Branly - Jacques ChiracLogo du Musée du Quai Branly - Jacques-ChiracLe musée du Quai Branly - Jacques Chirac, vu depuis le 3e étage de la tour Eiffel.Informations généralesNom local Musée du quai Branly - Jacques ChiracType Musée nationalOuverture 20 juin 2006Gestionnaire Service des Musées de FranceDirigeant Emmanuel Kasarhérou (président)[2],[3]Jérôme Bastianelli (Directeur général)Anne-Solène Rolland (directrice du d…
Artikel ini memberikan informasi dasar tentang topik kesehatan. Informasi dalam artikel ini hanya boleh digunakan hanya untuk penjelasan ilmiah, bukan untuk diagnosis diri dan tidak dapat menggantikan diagnosis medis. Perhatian: Informasi dalam artikel ini bukanlah resep atau nasihat medis. Wikipedia tidak memberikan konsultasi medis. Jika Anda perlu bantuan atau hendak berobat, berkonsultasilah dengan tenaga kesehatan profesional. MeningitisMeninges sistem saraf pusat: dura mater, arachnoid, da…
Parte da série sobrePolítica do Egito Constituição Executivo Presidente Abdel Fattah el-Sisi Primeiro-ministro (Lista) Mostafa Madbouly Legislativo Parlamento do Egito Senado Câmara dos Representantes Judiciário Suprema Corte Constitucional Eleições Eleições presidenciais 2005 • 2012 • 2014 • 2018 Tópicos relacionados Missões diplomáticas Subdivisões regionais Regiões Portal do Egitovde Ver também
Television production company Universal Television LLCLogo used since 2011Formerly Revue Studios (1943–1963) Universal Pictures Television Department (1956–1964) Universal-International Television (1957–1963) Studios USA Television LLC (1998–2002) Universal Studios Network Programming (1999–2002) Universal Network Television (a.k.a. Universal Domestic Television) (2002–2004) NBC Universal Television Studio (2004–2007) Universal Media Studios (2007–2011) TypeSubsidiaryIndustryTele…
М'якота Олексій Сергійович Народився 26 березня 1932(1932-03-26)ТернівщинаПомер 15 листопада 2011(2011-11-15) (79 років)Полтава, УкраїнаКраїна СРСР УкраїнаНаціональність українецьДіяльність державний діяч, політикAlma mater ПДААПосада депутат Верховної Ради УРСР[d] і народний …
Judas AmirWali Kota Palopo Ke-2Masa jabatan26 September 2018 – 26 September 2023PresidenJoko WidodoGubernurNurdin Abdullah Andi Sudirman Sulaiman Bahtiar Baharuddin (Pj.)WakilRahmat Masri BandasoPendahuluAndi Arwien Azis (Pj.)PenggantiAsrul Sani (Pj.)Masa jabatan6 Juli 2013 – 6 Juli 2018PresidenSusilo Bambang YudhoyonoJoko WidodoGubernurSyahrul Yasin Limpo Soni Sumarsono (Pj.)WakilAkhmad SyarifuddinPendahuluPatedungi Andi TenriadjengPenggantiAndi Arwien Azis (Pj.) Infor…
Map of the liberation of North Brabant and Dutch Zeeland (Battle of the Scheldt). This is a chronological overview of the dates at which the liberation by the Allies in World War II took place of a number of Dutch cities and towns. On Mad Tuesday (5 September 1944) Allies forces reached the southern border of the Netherlands. After the Allies crossed the Rhine in March 1945, Canadian forces entered the Netherlands from the east. The final liberation of remaining cities and towns came with capitu…
Australian singer and pastor Darlene ZschechBackground informationBirth nameDarlene Joyce SteinhardtBorn (1965-09-08) 8 September 1965 (age 58)Brisbane, Queensland, AustraliaOriginSydney, New South Wales, AustraliaGenresContemporary worship music, contemporary Christian musicOccupation(s)Singer, songwriter, pastorInstrument(s)VoiceYears active1989–presentLabelsHillsong, INO, IntegrityWebsitedarlenezschech.comMusical artist Darlene Joyce Zschech (/dɑːrˈliːn ˈtʃɛk/; née Steinhardt o…
School in Groveport, Ohio, United States This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Madison Christian School – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2016) (Learn how and when to remove this template message) Madison Christian SchoolJunior / Senior High buildingAddress3565 Bixby RdGroveport, Ohio, (Franklin County) 43125United StatesCoordin…
Tundra ecoregion of Canada and the United States Pacific Coastal Mountain Icefields and TundraIcefields and tundra of Icy Bay, AlaskaEcologyRealmNearcticBiomeTundraBorders List Alaska-St. Elias Range tundraBritish Columbia mainland coastal forestsCook Inlet taigaCopper Plateau taigaNorthern Cordillera forestsNorthern Pacific coastal forestsNorthern transitional alpine forests Bird species162 [1]Mammal species50 [1]GeographyArea106,708 km2 (41,200 sq mi)CountriesUni…
The Eternal Magdalene is a 1919 American film adapted from a play by Robert H. McLaughlin.[1][2][3] The film was produced by Goldwyn Pictures.[4] Julia Arthur in play Julia Arthur portrayed the title character in the play. It was published by Clark Copp.[5] One critic described McLaughlin as among problem playwriters and stated he believed the harlot's place is in the home.[6] Cast Maxine Hicks Marguerite Marsh as Elizabeth Bradshaw Charles Dalton …
LighthouseHammeren LighthouseHammer fyr Hammeren LighthouseLocationHammeren, BornholmDenmarkCoordinates55°17′13″N 14°45′34″E / 55.286902°N 14.759334°E / 55.286902; 14.759334TowerConstructed1872Constructiongranite towerHeight21 metres (69 ft)Shapecylindrical tower with balcony and lantern attached to 1-story keeper’s houseMarkingsunpainted tower, greenish lantern domeOperatorHammerfyr[1]LightDeactivated1990Focal height91 metres (299 ft)L…
Questa voce o sezione sull'argomento documenti della Chiesa cattolica non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Quo elongatiBolla pontificia Pontefice Papa Gregorio IX Data 1230 Traduzione del titolo Fino a che punto Argomenti trattati Negazione del valore giuridico del Testamento di San Francesco Quo e…
1958 British filmI Was Monty's DoubleTheatrical release posterDirected byJohn GuillerminScreenplay byBryan ForbesBased onI Was Monty's Doubleby M. E. Clifton JamesProduced byMaxwell Setton at Walton StudiosStarring M. E. Clifton James John Mills Cecil Parker CinematographyBasil EmmottEdited byMax BenedictMusic byJohn AddisonDistributed byAssociated British-Pathé LimitedRelease date 21 September 1958 (1958-09-21) Running time99 min.CountryUnited KingdomLanguageEnglish I Was Monty'…
White Palace in Royal Compound, Belgrade Royal Palace in Royal Compound, Belgrade The Royal Compound (Serbian: Краљевски комплекс, romanized: Kraljevski kompleks) is a complex of residences built with the personal funds of King Alexander I for the Karađorđević royal family between 1924 and 1937.[1] The compound is located in the Dedinje neighborhood, a prestigious area of Belgrade, Serbia. It consists of two primary residences: the Royal Palace and the White Pala…
You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Dutch. (January 2023) Click [show] for important translation instructions. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wikipedia. Do not translate text that appears unreliable or low-qua…
DJ BitmanBackground informationBirth nameJosé Antonio BravoAlso known asBitman, Latin Bitman, Bitman and RobanBorn1975 (age 47–48)OriginArica, ChileGenresElectronica, hip hop, funkOccupation(s)DJ, record producerYears active1999–presentLabelsNacional Records, Feria MusicWebsiteLatin Bitman Official websiteMusical artist DJ Bitman (born José Antonio Bravo; 1975), also known as Latin Bitman or simply Bitman, is a Chilean electronic music producer, composer and DJ. He is known for hi…
Association football governing body in Kerala This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Kerala Football Association – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2019) (Learn how and when to remove this template message) Kerala Football AssociationAbbreviationKFAFormation1948; 75 years …
German naturopath (1842–1922) Friedrich Eduard Bilz Friedrich Eduard Bilz (June 12, 1842 – January 30, 1922) was a German naturopath who was a native of Arnsdorf in the Kingdom of Saxony. As a merchant of a Kolonialwarenladen (shop offering non-European goods) in Meerane, Bilz became interested in naturopathic medicine. In 1888 he published Das Neue Naturheilverfahren (The New Natural Healing), a book that became very popular and was translated into twelve languages. In 1895 Bilz founded a h…
Protein-coding gene in the species Homo sapiens ITCHAvailable structuresPDBOrtholog search: PDBe RCSB List of PDB id codes2DMV, 2KYK, 2NQ3, 2P4R, 2YSF, 3TUG, 4ROF, 5CQ2, 5DWS, 5DZD, 5C7MIdentifiersAliasesITCH, AIF4, AIP4, NAPP1, dJ468O1.1, ADMFD, itchy E3 ubiquitin protein ligaseExternal IDsOMIM: 606409 MGI: 1202301 HomoloGene: 88442 GeneCards: ITCH Gene location (Human)Chr.Chromosome 20 (human)[1]Band20q11.22Start34,363,241 bp[1]End34,540,748 bp[1]Gene location (Mouse)Ch…
State in India This article is about the Indian state. For other uses, see Kerala (disambiguation). This article may be too long to read and navigate comfortably. Please consider splitting content into sub-articles, condensing it, or adding subheadings. Please discuss this issue on the article's talk page. (June 2023) State in South India, IndiaKeralaState From top, left to right:Kerala backwaters, Kerala Government Secretariat, Marine Drive Skyline, Athirappilly Falls, Munnar Hill Station, Jata…
この記事の項目名には以下のような表記揺れがあります。 ジェーン・オースティン ジェイン・オースティンJane Austen 1810年頃の肖像画[注釈 1]誕生 (1775-12-16) 1775年12月16日 グレートブリテン王国 イングランド、ハンプシャー、スティーブントン牧師館死没 1817年7月18日(1817-07-18)（41歳） イギリス イングランド、ハンプシャー、ウィンチェスター墓地 ウィンチェスター…
English village Not to be confused with Clotworthy. Human settlement in EnglandClatworthyChurch of St Mary MagdaleneClatworthyLocation within SomersetPopulation101 (2001)[1]OS grid referenceST052309DistrictSomerset West and TauntonShire countySomersetRegionSouth WestCountryEnglandSovereign stateUnited KingdomPost townTAUNTONPostcode districtTA4Dialling code01984PoliceAvon and SomersetFireDevon and SomersetAmbulanceSouth Western UK ParliamentBridgwa…
Napier (Māori: Ahuriri) adalah sebuah kota pelabuahn yang berlokasi di Hawke's Bay, di pantai timur Pulau Utara, Selandia Baru. Kota ini memiliki populasi sekitar 58.600 jiwa (perkiraan Juni 2010). Sekitar 18 kilometer ke selatan, terdapat kota Hasting, kedua kota ini sering disebut kota kembar atau kota-kota pelabuahan Selandia baru (The Bay Cities of New Zealand). Jumlah penduduk daerah metropolitan Napier dan Hastings adalah sekitar 122.600 jiwa, yang membuat Napier-Hastings menjadi daerah m…
State electoral district of Victoria, Australia For the former Western Australian state district, see Electoral district of Bayswater (Western Australia). BayswaterVictoria—Legislative AssemblyLocation of Bayswater (dark green) in Greater MelbourneStateVictoriaCreated1992MPJackson TaylorPartyLaborNamesakeSuburb of BayswaterElectors49,707 (2022)Area39 km2 (15.1 sq mi)DemographicMetropolitanCoordinates37°50′S 145°16′E / 37.833°S 145.267°E / -37…
SciurusVeveriță roșieClasificare științificăSupradomeniuBiotaSupraregnEukaryotaRegnAnimaliaSubregnEumetazoaÎncrengăturăChordataSubîncrengăturăVertebrataInfraîncrengăturăGnathostomataSupraclasăSarcopterygiiClasăMammaliaSubclasăTetrapodomorphaInfraclasăPlacentaliaSupraordinEuarchontogliresOrdinRodentiaMagnordinBoreoeutheriaSubordinSciuromorphaFamilieSciuridaeSubfamilieSciurinaeTribSciuriniGenSciurus[1][2][3][4]L., 1758Modifică date / text…
Lokasi Pengunjung: 18.188.252.23