Szpieg – potoczne określenie osoby zajmującej się szpiegostwem.
Zadaniem szpiegów jest odkryć tajemnice innych – zwykle innych krajów, ale współcześnie także innych firm (szpiegostwo przemysłowe) – i to najlepiej tak, aby owi inni nie zorientowali się, że tajemnice zostały im wykradzione. Pracując nad tym szpiedzy sami starają się utrzymać w tajemnicy charakter swojej misji – podają się za inne osoby, komunikują z mocodawcą w ukryty sposób itd. Zwalczaniem szpiegostwa i rozpoznawaniem go zajmuje się kontrwywiad np. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Słowo szpieg używane jest obecnie jako określenie potoczne, ponieważ w drodze specjalizacji zajmujących się tym ludzi podzielić można na:
Zarówno „nielegalny” funkcjonariusz/żołnierz jak i zwerbowany oraz przeszkolony tajny współpracownik, mogą otrzymać rolę szpiega uśpionego (śpiocha, matrioszki, nielegała itp.), który nie prowadzi aktywnej działalności, czekając w uśpieniu (latencji) nawet kilka-kilkanaście lat na polecenie służbowe lub rozkaz bojowy instytucji, która go zwerbowała lub w której pełni służbę[1]
Jedne z pierwszych wzmianek w piśmiennictwie na temat szpiegów są zawarte w opracowaniu „Sztuki wojennej” Sun Zi. Znajdują się tam opisane sposoby planowania strategii i charakterystyki specjalizacji szpiegów.
Ze względu na tajemnicę otaczającą szpiegów ich działalność stała się kanwą dla całej gałęzi kultury popularnej – powieści i filmów szpiegowskich, np.:
Roderick Bailey: Tajna wojna: Historia operacji specjalnych podczas II wojny światowej. Warszawa: Świat Książki, 2009. ISBN 978-83-247-1349-3. Brak numerów stron w książce
Francis Russel: Wojna wywiadów. Warszawa: Wydawnictwo Amber, 1997. ISBN 83-7169-748-1. Brak numerów stron w książce