Szczekaczka (megafon uliczny)

Ten artykuł dotyczy megafonu ulicznego. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Szczekaczka”.
Mieszkańcy Warszawy zgromadzeni pod „szczekaczką” na Krakowskim Przedmieściu

Szczekaczka – potoczne, pogardliwe określenie megafonu ulicznego wykorzystywanego przez niemieckie władze okupacyjne do przekazywania informacji dla ludności polskiej w czasie II wojny światowej[1].

Kontekst

W Generalnym Gubernatorstwie Polakom skonfiskowano odbiorniki radiowe, aby w ten sposób uniemożliwić antyniemieckim rozgłośniom radiowym oddziaływanie na ludność polską[2]. Posiadanie odbiornika radiowego i słuchanie audycji radiowych groziło śmiercią[3]. W wyniku rekwizycji odbiorników radiowych instytucje niemieckiej propagandy kontrolowały informacje, które otrzymywali Polacy. W ten sposób naziści mogli indoktrynować ludność oraz przekazywać wiadomości zniekształcone na własną korzyść[4][5].

Opis

Warszawa

20 października 1939 w Warszawie ukazało się zarządzenie władz niemieckich nakazujące zdawanie odbiorników radiowych do 5 listopada tego roku[6].

Sieć megafonów ulicznych uruchomiono w sierpniu 1940[7]. Umieszczono je w głównych punktach miasta: na tramwajowych słupach trakcyjnych i latarniach ulicznych[8]. Kilka urządzeń zainstalowano także w warszawskim getcie[9]. Dyspozytornia systemu megafonów znajdowała się w pałacu Brühla[8].

„Szczekaczki” nazywano także spluwaczkami, garnkami i kubłami[10]. Ogłaszano przez nie zarządzenia władz okupacyjnych, komunikaty wojenne, jesienią 1943 nazwiska osób rozstrzelanych w egzekucjach ulicznych, a po odkryciu grobów w Katyniu nazwiska i stopnie wojskowe polskich oficerów[11][8]. Funkcjonowały do wybuchu powstania warszawskiego[8].

„Szczekaczki” dwukrotnie posłużyły polskiemu ruchowi oporu do nadawania własnych audycji: podczas tak zwanej akcji megafonowej 3 maja 1943 na placu Wilsona oraz akcji o podobnym scenariuszu przeprowadzonej jednocześnie w kilku częściach miasta 31 lipca 1943[12][7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Dubisz (red.): Uniwersalny słownik języka polskiego. Tom 4. R–V. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 639. ISBN 83-01-13861-0.
  2. ↑ Terror na okupowanych terytoriach. Okupacja niemiecka w Polsce. sww.w.szu.pl.
  3. ↑ Polskie Radio w 1939 roku - pożegnanie ze słuchaczami. polskieradio.pl, 30.09.2017. [dostęp 2017-11-03].
  4. ↑ Radiofonia w czasie II wojny światowej. radiopolska.pl.
  5. ↑ Znaczki opłaty radiowej. generalgouvernement.pl.
  6. ↑ Tomasz Szarota: Życie codzienne w stolicach okupowanej Europy, wyd. 1995, s. 207
  7. ↑ a b Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 258. ISBN 978-83-07-03239-9.
  8. ↑ a b c d Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 84. ISBN 978-83-1113474-4.
  9. ↑ Maria Ferenc: „Każdy pyta, co z nami będzie.” Mieszkańcy getta warszawskiego wobec wiadomości o wojnie i Zagładzie. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2021, s. 129−130. ISBN 978-83-66485-48-8.
  10. ↑ Bronisław Wieczorkiewicz: Gwara warszawska dawniej i dziś. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 289.
  11. ↑ Bronisław Wieczorkiewicz: Gwara warszawska dawniej i dziś. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 288.
  12. ↑ Czesław Michalski: Wojna warszawsko-niemiecka. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1971, s. 351.