Strona A i strona B

W nazewnictwie muzycznym, terminy strona A i strona B (ang. A-side i B-side) odnoszą się do dwóch stron 7-calowej płyty gramofonowej, na której single nagrywane były już od lat 50. Nawiązują one do typów utworów umieszczanych na każdej ze stron: główna piosenka znajdowała się na stronie A, zaś strona B (nazywana też flipside) zawierała utwór mniej popularny (często nieobecny nawet na longplayach wykonawcy).

Historia

Najwcześniejsze szelakowe płyty 10-calowe były jednostronne. Płyty dwustronne, zawierające po jednej piosence na każdej ze stron, zostały wprowadzone w Europie przez Columbia Records i do końca lat 1910 stały się normą tak na Starym Kontynencie, jak i w USA. Do lat 30. XX w. nie istniały jeszcze listy klasyfikujące utwory według popularności, więc podział na stronę A i B nie miał żadnego znaczenia.

W roku 1948 Columbia Records wprowadziła na rynek 10- i 12-calowe longplaye, jej rywal zaś – RCA Records – odpowiedział rok później wypuszczeniem 7-calowej płyty o zmniejszonej z 78 do 45 liczbie obrotów na minutę. Termin „singiel” stał się popularny na początku lat 50., kiedy pojawiły się krążki winylowe, zrobione z polichlorku winylu (PVC). Brak wyraźnego podziału na stronę A i B sprawił, że wielu ówczesnych artystów nagrało tzw. „dwustronne hity”, gdzie obie piosenki z singla zajęły wysokie pozycje na listach przebojów.

Z czasem zmieniło się podejście do przypisywania stron utworom. Gdy single 45-obrotowe zdominowały rynek, wytwórnie płytowe zaczęły promować utwory zawarte na stronach A. W roku 1968 liczba nagrywanych albumów przewyższyła produkcję singli, toteż strony B stały się miejscem umieszczania piosenek nienadających się na płytę, „nieradiowych” lub instrumentalnych. Do początku lat 90. „dwustronne hity” stały się rzadkością.

Wraz z pojawieniem się kaset magnetofonowych i płyt kompaktowych, znów zatarła się różnica między stronami A i B singla. Wprawdzie na początku single w wersji kasetowej zawierały po jednej piosence na każdej ze stron kasety, co nie zmieniało w żaden sposób znanego z płyt winylowych układu, jednak w ostateczności bardziej popularne stały się maxi-single zawierające więcej niż 2 utwory. W momencie zastąpienia kaset płytami CD podział na strony praktycznie znikł, pozostając jedynie w świadomości ludzkiej; termin „strona B” jest wciąż używany do określenia tzw. utworów dodatkowych (bonusowych).

Pojawienie się możliwości legalnego ściągania plików z Internetu spowodowało znaczny spadek sprzedaży singli na CD, co jeszcze bardziej zmniejszyło popularność terminu strona B. Utwory niezawarte na płytach są dostępne na równi z tymi „albumowymi”, oznaczone jedynie jako „niewydane”, „niealbumowe” lub „rzadkie”.

Niektóre wytwórnie płytowe używały nazwy „Strona 1” i „Strona 2” zamiast oznaczeń A i B.

Dzisiejsze użycie

Dziś, gdy single wydawane są zazwyczaj na CD lub w postaci cyfrowej, „strona B” określa najczęściej utwór niezawarty na żadnym EP ani LP.

Znaczenie

Utwory wydawane na stronach B można podzielić na kilka głównych grup:

inna wersja ze strony A (np. instrumentalna, a cappella, koncertowa, akustyczna, remiksowana bądź w innej wersji językowej),
inny utwór z tego samego albumu, którego wytwórnia nie chce wydać jako odrębny singel,
utwór uznany za zbyt słaby, aby mógł znaleźć się na płycie,
utwór stylistycznie niepasujący do albumu,
utwór ukończony już po wydaniu albumu,
cover (znanej) piosenki,
inna wersja utworu z albumu.

W latach 60. i 70. w gatunkach takich jak soul, funk i R&B popularne było dzielenie utworów na 2 części, zamieszczane potem na 2 stronach płyty. Za przykład służyć mogą np. „Shout” zespołu Isley Brothers, jak i pewna liczba nagrań Jamesa Browna, m.in. „Papa’s Got a Brand New Bag”, „Say It Loud – I’m Black and I’m Proud” i „Mother Popcorn”. Część 1. miała być hitem radiowym, podczas gdy część 2 była jego kontynuacją. Metoda ta została porzucona wraz z pojawieniem się 12-calowych singli pod koniec lat 70.

Od kiedy obie strony singla otrzymywały jednakowe tantiemy, niektórzy kompozytorzy umieszczali swoje utwory na stronach B znanych artystów, dorabiając się pokaźnych fortun. Nazwano taką działalność „flipside’owym oszustwem” (ang. flipside racket).

Kilkakrotnie zdarzyło się, że strona B stała się bardziej popularna niż strona A. Wówczas strona B stawała się w pewnym sensie stroną A – jako preferowaną przez publiczność. Oto przykłady:

ABBA: „Eagle” / „Thank You for the Music”
Jimmy Dean: „I Won’t Go Huntin’ with You Jake” / „Big Bad John”
The Who: „Dogs” / „Call Me Lightning”
Deee-Lite: „What Is Love?” / „Groove Is in the Heart”
Frankie Ford: „Roberta” / „Sea Cruise”
Gloria Gaynor: „Substitute” / „I Will Survive”
Bill Haley & His Comets: „Thirteen Women” / „Rock Around the Clock”
Bob Lind: „Cheryl’s Goin’ Home” / „Elusive Butterfly”
Madonna: „Angel” / „Into the Groove”
Paul McCartney: „Coming Up”/„Coming Up (Live in Glasgow)”
Nelly: „Flap Ya Wings” / „My Place”
Pink Floyd: „Point Me at the Sky” / „Careful with That Axe, Eugene”
Righteous Brothers: „Stuck on You” / „Unchained Melody”
The Rolling Stones: „Let’s Spend the Night Together” / „Ruby Tuesday”
Rod Stewart: „Reason to Believe” / „Maggie May”
The Spinners: „How Could I Let You Get Away” / „I’ll Be Around”
The Stone Roses: „What the World Is Waiting For” / „Fools Gold”
Gene Vincent: „Woman Love” / „Be-Bop-A-Lula”
The Five Satins: „The Jones Girl” / „In the Still of the Nite”
Bobbie Gentry: „Mississippi Delta” / „Ode to Billie Joe”
U2: „A Celebration” / „Trash, Trampoline and the Party Girl” (znane również jako „Party Girl”)

Zdecydowanie rzadziej obie strony singla stawały się hitami, np.:

Queen: „We Are the Champions” / „We Will Rock You” (zazwyczaj grane przez stacje radiowe jako jeden utwór)
Robbie Williams: „Eternity / Road to Mandalay”
The Beatles: „Penny Lane” / „Strawberry Fields Forever”
Boney M.: „Rivers of Babylon” / „Brown Girl in the Ring”
Cream: „Strange Brew” / „Tales of Brave Ulysses”
Carole King: „It’s Too Late” / „I Feel the Earth Move”
Fats Domino: „I Wanna Walk You Home” / „Walking to New Orleans” (co najmniej 22 single Domino zawierały strony A i B sklasyfikowane na listach, co daje łącznie 44 piosenki)
Elvis Presley: „Don’t Be Cruel” / „Hound Dog”
Kiss: „Detroit Rock City” / „Beth”
Paula Abdul: „Straight Up” / „Cold Hearted”
Daddy Cool: „Eagle Rock” / „Bom Bom”
Deftones: „Pink Maggit” / „Back to School (Mini Maggit)”
Pearl Jam: „Jeremy” / „Yellow Ledbetter”

Podwójne strony A

„Podwójna strona A” (AA) to singel z dwiema głównymi piosenkami zamiast – jak bywa najczęściej – z jedną główną oraz jedną drugoplanową. Jak wiele innych innowacji w dziedzinie muzyki także tę wprowadzili The Beatles w 1965 roku na singlu zawierającym utwory „Rubber Soul” i „Day Tripper” na stronie A i piosenkę „We Can Work It Out” na stronie B po tym, jak uznali obie piosenki za równie dobre muzycznie i nie chcieli żadnej z nich nadawać statusu strony B.

Mimo że niektóre nagrania wcześniejsze niż wyżej wymienione również mogłyby być uznane za podwójne strony A, na przykład singel Presleya „Don’t Be Cruel” / „Hound Dog”, jednak nie było to zamierzone, ponieważ obie strony stały się hitami niezależnie od siebie. Poza tym w oryginalnym wydaniu „Hound Dog” znajdował się na stronie B tego singla.

Inne przykłady podwójnych stron A

„Penny Lane” / „Strawberry Fields Forever” – The Beatles
„Something” / „Come Together” – The Beatles
„We Are the Champions” / „We Will Rock You” – Queen (1977)
„Rivers of Babylon” / „Brown Girl in the Ring” – Boney M. (1978)
„Confusion” / „Last Train To London” – Electric Light Orchestra (1979)
„Fools Gold” / „What the World Is Waiting For” – The Stone Roses (1989)
„Bohemian Rhapsody”/„These Are the Days of Our Lives” – Queen (1991)
„All Apologies / Rape Me” – Nirvana
„Helicon 1” / „Helicon 2” – Mogwai (1997)
„Titanic”/„To You” – I Am Kloot (1999)
„Twist”/„86 TV’s” – I Am Kloot (2000)
„Joy.Discovery.Invention” / „Toys, Toys, Toys, Choke, Toys, Toys, Toys” – Biffy Clyro (2002)
„Dead Star/In Your World” – Muse (2002)
„Pts.Of.Athrty” / „H! Vltg3”, – Linkin Park (2002)
„Heart Like a Wheel” / „Old Town” – The Corrs (2005)
„Kids With Guns” / „El Mañana” – Gorillaz (2006)
„Baby’s Coming Back” / „Transylvania” – McFly (2007)

Podwójne strony B

Czasami grupy wydają single zawierające 2 strony B. Wśród przykładów wymienić można chociażby „Styrafoam” / „Texas Chainsaw Massacre Boogie” grupy The Tyla Gang (1976) i „Reasons to Be Miserable” / „Marvin I Love You” zespołu Marvin the Paranoid Android (1981).

„Everybodys Jesus” to podwójna strona B wydana przez australijską grupę hiphopową Butterfingers (2005). Jego wersja CD zawierała utwory „Jesus I Was Evil” i „Everybody’s Ugly”, zawarte później na albumie The Deeper You Dig (2006).

Singel „Don’t Cry Wolf” / „One Way Love” zespołu The Damned (1977) nazwany został „Podwójną stroną D”.

Zabawne strony B

Wydany w 1988 roku singel „Stutter Rap (No Sleep 'Til Bedtime)” parodiującego zespołu Morris Minor and the Majors zawierał na stronie B piosenkę nazwaną „Another Boring B-side” (Kolejna nudna strona B). Tekst mówi o tym, jak zespół siedzi w studiu nagrywając 3 minuty muzyki po to, aby wypełnić stronę B jak najmniejszym nakładem sił i jak najszybciej udać się do domu.

Podobnie zespół Bad News nagrał wideoklip na stronie B wersji VHS singla Bohemian Rhapsody. The B-side Every Mistake Imaginable pokazuje muzyków dyskutujących o tym, że muszą nagrać dodatkowe 3 minuty materiału filmowego na singel tak, aby mógł on znaleźć się na liście przebojów.

„The Bears” zespołu The Fastest Group Alive z 1966 wydany został wraz z utworem „Beside”, którego tekst składał się z powtórzeń wersu „It’s cotton picking time in the valley” („To czas zbierania bawełny w dolinie”).

Singel Johna Safrana z roku 1997 zatytułowany (Not The) Sunscreen Song zawierał 2 strony B nazwane Ścieżka 2 i Ścieżka 3.