Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 46 komendy odcinka Racibórz jako 210 strażnica WOP (Zebenkau)[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[2].
W związku z reorganizacją oddziałów WOP 24 kwietnia 1948, 210 strażnica OP Chałupki została włączona w struktury 67 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 43 batalionu WOP w Raciborzu.
Od 15 marca 1954 w Wojskach Ochrony Pogranicza wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Chałupki II kategorii otrzymała nr 218 w skali kraju[4].
W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica I kategorii Chałupki była 8. w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza[5]. 31 grudnia 1959 była jako 18 strażnica WOP II kategorii Chałupki. 1 stycznia 1964 była jako 19 strażnica WOP lądowa II kategorii Chałupki[6].
W kwietniu 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia[7], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab 4 Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.
Żołnierze WOP podczas prowadzenia obserwacji, w głębi po prawej izolatory odciągu na słupie telefonicznym do podłączania mikrotelefonu (mikrusa) (1979)
13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[8].
16 kwietnia 1990 rozformowano 43 batalion WOP w Raciborzu i strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach już jako strażnica WOP lądowa kadrowa kat. I w Chałupkach (na czas „P” kadrowa)[d]. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991.
Straż Graniczna:
16 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, strażnica w Chałupkach została przejęta przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu (ŚlOSG)[e][9] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Chałupkach (Strażnica SG w Chałupkach).
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesie strażnicy SG w Chałupkach[f]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Chałupkach.
Ochrona granicy
W październiku 1945[g] w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza na odcinku strażnicy został utworzony Przejściowy Punkt Kontrolny Rudyszwałd – kolejowy III kategorii[10], którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu:
1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:
Od lat 60. XX wieku[12] do połowy lat 80. XX w. na odcinku strażnicy wykorzystywane były metalowe wieże obserwacyjne[h] z której zabezpieczano odcinek granicy państwowej.
W latach 1986–15 maja 1991, Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Chałupkach, następnie Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Chałupkach, ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 2400 m (8150 m granicy rzecznej – na Odrze i 14250 m granicy lądowej):
Włącznie znak graniczny nr IV/1b, wyłącznie znak gran. nr IV/22.
W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
W latach 16 maja 1991–1 stycznia 2003, Strażnica SG w Chałupkach ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 22400 m (8150 m granicy rzecznej – na Odrze i 14250 m granicy lądowej):
Włącznie znak gran. nr II/1b, wyłącznie znak gran. nr II/22.
Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.
Budynek nr 2 (wrzesień 2019)
19 lutego 1996 zostały uruchomione przejścia graniczne mrg w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga Granicznej Placówki Kontrolnej SG w Chałupkach:
1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[13]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[14].
13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[15].
1988 – na posterunku granicznym[i] zginął tragicznie potrącony przez pociąg towarowy, żołnierz pełniący służbę na moście kolejowym. Pośmiertnie została mu nadana przez dowódcę WOP, na wniosek dowódcy brygady Srebrna „Odznaka „Za zasługi w obronie granic PRL”[16].
1990 – 4 października przybył na stanowisko z-cy d-cy strażnicy ppor. Piotr Rokiciński.
Straż Graniczna:
1993 – strażnica otrzymała na wyposażenie samochód osobowo-terenowy Land Rover Defender I 110 w zamian za UAZ 469 i motocykle Honda xl 125s w zamian za WSK 125.
↑Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[3].
↑Zarządzenie Dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 068/Org z dnia 12 marca 1990 w sprawie rozformowania batalionu granicznego GB WOP w Raciborzu oraz zmianach etatowych w jednostkach WOP.
↑Zarządzeniem nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991, utworzono Śląski Oddział SG.
↑Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
↑Obserwację na wieży obserwacyjnej prowadzi się w warunkach dobrej widoczności w celu ochrony wyznaczonego odcinka granicy. Każda wieża obserwacyjna powinna być wyposażona w:
szkic terenu znajdującego się w zasięgu obserwacji z wyraźnie oznaczonym ochranianym odcinkiem granicy;
łączność ze strażnicą i sąsiednimi wieżami obserwacyjnymi;
tablicę – kątomierz do określenia kierunku przelotu samolotów;
↑Posterunek graniczny wykonuje zadania w ochronie granicy w ściśle określonym stałym lub doraźnie wyznaczonym miejscu (Regulamin służby granicznej 1968 ↓, s. 41).
↑Według charakterystyki służbowej z 28.12.1950 miał pełnić służbę jako dowódca 210 strażnicy w Chałupkach 67 batalionu WOP w Raciborzu 21 Brygady WOP w Gliwicach. Według rozkazu personalnego nr 047 funkcję tę objął dopiero 1.01.1951, kiedy 67 batalion WOP w Raciborzu zmienił numeracją na 43 batalion.
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN1231-904X.
SławomirS.ŻurawlowSławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 20 sierpnia 1967, s. 39, 41.
Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
.jpg)
.jpg)
