Storczyk purpurowy

Storczyk purpurowy
Ilustracja
Orchis purpurea
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

storczykowe

Rodzaj

storczyk

Gatunek

storczyk purpurowy

Nazwa systematyczna
Orchis purpurea Huds.
Fl. Angl.: 334 (1762)[3]
Synonimy
  • Orchis miliratis var. purpurea (Huds.)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiaty
Morfologia

Storczyk purpurowy[4] (Orchis purpurea Huds.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Zwarty zasięg występowania obejmuje Europę Zachodnią, południową część Europy Środkowej i północną Europy Południowej. Ponadto występuje na oderwanych od głównego zasięgu obszarach w Hiszpanii i Portugalii, na południu Wysp Brytyjskich, w Europie Środkowej i Południowej, na Kaukazie oraz w górach Afryki Północnej. Polska nie znajduje się w rejonie zwartego zasięgu i gatunek ten znany jest tutaj obecnie tylko z 10 izolowanych stanowisk. 5 stanowisk znajduje się na Wyżynie Małopolskiej, 4 na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu, jedno w Karpatach – na stokach Panieńskiej Góry na Pogórzu Wiśnickim[5].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, prosta, nierozgałęziona, o wysokości 30–75 cm. Często jest w górnej części purpurowo nabiegła[6]
Liście
Liście różyczkowe w liczbie 3–6 są podłużnie eliptyczne i błyszczące, liście łodygowe w liczbie 1–2 są znacznie mniejsze i pochwiasto obejmują łodygę[6].
Kwiaty
Zebrane w gęsty 30-90-kwiatowy kwiatostan na szczycie łodygi. Długość kwiatostanu 10–20 cm. Przysadki brązowe. Z wyjątkiem warżki wszystkie listki okwiatu są hełmiasto zwinięte i mają kolor zielonoczerwony, wzdłuż nerwu brązowoczerwony. Warżka jest wyraźnie 3-dzielna i ma jasnoróżowy środek i liczne brązowoczerwone wydłużone plamy rozchodzące się do szczytu warżki i na boki. Środkowa łatka i boczne mają szczyty zaokrąglone, jasnoczerwone. Ostroga ma długość 4,5-7 nn, szerokość 1,9-2,5 mm i jest walcowata, tępa, skierowana w dół[7]. Zalążnia jest wąska, skręcona i czerwono nabiegła, prętosłup również czerwonawy[6]
Owoc
Torebka o beczułkowatym kształcie i długości około 2 mm[6].
Część podziemna
Dwie niepodzielone bulwy[6].

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, geofit. Kwitnie od końca kwietnia do końca maja. Nasiona wytwarza pod koniec czerwca i kończy wegetację[5]. Jest owadopylny. Owady zwabia barwnymi kwiatami imitującymi kwiaty roślin miododajnych, jednak nie wytwarza nektaru (są to tzw. kwiaty zwodnicze). Odsetek zawiązywanych owoców jest dość mały[7].
Siedlisko
Rośnie w świetlistych lasach i na obrzeżach lasów, w murawach, na glebach o umiarkowanej wilgotności. Preferuje gleby o zasadowym odczynie[7]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Trifolio-Geranietea[8].
Genetyka
Liczba chromosomów 2 n = 42. Tworzy mieszańce ze storczykiem kukawka (Orchis militaris), Orchis punctulata oraz międzyrodzajowe z Aceras. Oprócz typowej formy gatunku opisano podgatunek Orchis purpurea subsp. caucasica (Regel) B.Baumann & al.

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia:

W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony[7], w Polsce jest zagrożony głównie z powodu nielicznych stanowisk[6]. Na Panieńskiej Górze występuje od 30 lat i stanowisko to nie wydaje się zagrożone przez okolicznych mieszkańców ani przez turystów, od kiedy jednak zaprzestano na nim wypasu, zagraża mu zarastanie przez las. Utworzono tutaj rezerwat przyrody Panieńska Góra, konieczne jest w jego obrębie dokonywanie wycinki drzew i krzewów na stanowisku storczyka purpurowego[5].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
  3. ↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-03-21].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. ↑ a b c d e f Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  7. ↑ a b c d Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
  8. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  10. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  11. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.