Stefan Leukos-Kowalski

Stefan Leukos-Kowalski
Ilustracja
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

16 maja 1891
Kraków

Data i miejsce śmierci

13–14 kwietnia 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

5 Pułk Piechoty Legionów
Doświadczalne Centrum Wyszkolenia
Komenda Garnizonu i Placu
st. m. Warszawa
Dep. Piech. MSWojsk.
63 Pułk Piechoty
16 Pułk Piechoty

Stanowiska

dowódca batalionu piechoty
dowódca pułku piechoty
zastępca szefa departamentu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP)

Stefan Jan Leukos-Kowalski[1] (ur. 16 maja 1891 w Krakowie, zm. 13–14 kwietnia 1940 w Katyniu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Stefan Jan Leukos-Kowalski urodził się 16 maja 1891 w Krakowie, w rodzinie Józefa i Karoliny ze Szlagów[2]. Ukończył gimnazjum filologiczne w Krakowie i cztery semestry na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1910 został członkiem PPS w Krakowie.

W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. Był oficerem 5 pułku piechoty Legionów Polskich. 1 stycznia 1917 awansował na chorążego[3]. Wziął udział w bitwie pod Krzywopłotami (17–18 listopada 1914), Kuklą, Polską Górą i Kostiuchnówką (4–6 lipca 1916). Był trzykrotnie ranny. W lipcu 1917, po kryzysie przysięgowym, został wcielony do cesarskiej i królewskiej armii oraz przydzielony do 41 pułku piechoty i skierowany na front włoski.

W listopadzie 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i awansowany przez generała Bolesława Roję na podporucznika. W szeregach 5 pułku piechoty Legionów wziął udział w odsieczy Przemyśla i Lwowa, a wiosną 1919 w walkach o Wilno. Później był II adiutantem w dowództwie 1 Dywizji Piechoty Legionów[4]. 14 października 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w „grupie byłych Legionów Polskich”.

3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 486. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W lipcu 1922 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy II batalionu 5 pułku piechoty Legionów w Wilnie[5][6]. Do stycznia 1930 pełnił służbę w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie[7]. 23 stycznia 1928 awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 67. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W styczniu 1930 został przeniesiony do Komendy Garnizonu i Placu stołecznego miasta Warszawa na stanowisko zastępcy komendanta[8]. Z dniem 6 września 1931 został przeniesiony na stanowisko zastępcy szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[9][10]. W czerwcu 1933 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 63 Toruńskiego pułku piechoty w Toruniu[11]. W 1936 został przeniesiony na stanowisko dowódcy 16 pułku piechoty Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie. W marcu 1939 pełnił służbę w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie na stanowisku zastępcy komendanta głównego Związku Strzeleckiego[12]. 29 sierpnia 1939 został mianowany dowódcą Strzeleckiej Brygady Obrony Narodowej w Warszawie, lecz do powstania tego oddziału nie doszło. 5 września 1939 został ewakuowany z Warszawy.

W czasie kampanii wrześniowej 1939, po agresji ZSRR na Polskę, w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Od 28 października 1939 przebywał w obozie jenieckim w Putywlu[13], a w listopadzie 1939 został przeniesiony do obozu w Kozielsku[13]. Między 11 a 12 kwietnia 1940 przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[13] – lista wywózkowa 022/3 z 9 kwietnia 1940[2] poz. 92. Został zamordowany między 13 a 14 kwietnia 1940 w Katyniu[13] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[14][15]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[16][17]. Zidentyfikowany podczas ekshumacji nadzorowanych przez Niemców[18] w 1943 pod numerem 1709[19][20][2] – dosł. opisany jako Leukus-Kowalski Stefan (raport dzienny z 12 maja 1943)[21]. Przy jego szczątkach znaleziono: leg. osob. MSWojsk., świadectwo szczepień w Kozielsku[22] oraz legitymację i krzyż Virtuti Militari[23]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 01709[22]. W Archiwum Robla w pakiecie 0712-03, wymieniony (bez imienia) na jednej z kartek papieru znalezionych przy szczątkach Zygmunta Stasiewicza[13][24].

Życie prywatne

Był żonaty, miał syna Andrzeja oraz dwie córki: Halinę i Zofię[2].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[28]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 16 sierpnia 1932 roku, s. 366, Komisarz Rządu m. st. Warszawy zarządzeniem Nr AC. III-85/31 z 23 kwietnia 1932 roku zezwolił ppłk. Stefanowi Janowi Kowalskiemu z Dep. Piech. MSWojsk. na zmianę nazwiska rodowego „Kowalski” na „Leukos-Kowalski”.
  2. ↑ a b c d Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 343.
  3. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 33.
  4. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 36, 707.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 137, 404.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 133, 348.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 118, 168.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 21 stycznia 1930 roku, s. 8.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 233.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 22, 435.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
  12. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 445.
  13. ↑ a b c d e Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 456.
  14. ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
  15. ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
  16. ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-01-18] (pol.).
  17. ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
  18. ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
  19. ↑ Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 213 [dostęp 2025-01-21] (niem.).
  20. ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2025-01-20].
  21. ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 374.
  22. ↑ a b Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 198, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-01-21] (pol.).
  23. ↑ Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (51 (337)), pbc.uw.edu.pl, 18 grudnia 1948, s. 4 [dostęp 2025-01-21] (pol.).
  24. ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 712.
  25. ↑ a b c d Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 11.
  26. ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  27. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  28. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.

Bibliografia