PROFILPELAJAR.COM

Stanisław Krupka (ur. 22 kwietnia 1900 w Zimnej koło Turośli, zm. 24 marca 1977 w Aninie) – polski działacz społeczny, wójt gminy Wawer (od 1939), przewodniczący Powiatowej Rady Narodowej w Warszawie (1945–1947), wojewoda białostocki (1947–1948).

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Stanisława i Teofili z Nietupskich. Matka pochodziła z Łączek^[1]. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Lemanie, następnie ukończył trzy klasy gimnazjum w Ostrowi Mazowieckiej; naukę kontynuował w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Łomży. Studia pedagogiczne odbył na Wyższym Kursie Nauczycielskim w Warszawie, ukończył też Akademię Nauk Politycznych. W latach 1917–1918 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej, w późniejszym czasie uczestniczył m.in. w polskiej działalności plebiscytowej na Warmii i Mazurach.

Pracę nauczycielską rozpoczął w rodzinnym powiecie kolneńskim. W 1924 z działaczami ludowymi zorganizował najazd Kurpiów na Kolno jako efekt sprzeciwu wobec wysokich podatków nałożonych na mieszkańców przez starostę powiatu kolneńskiego i ataki policji na sprzeciwiających się opłatom. Sprawa skończyła się w 1925 procesem sądowym. Oskarżeni Kurpie zostali uwolnieni, podatki cofnięte, a starosta zwolniony ze stanowiska. Po tym wydarzeniu wzrosło społeczne zaufanie do Krupki^[1].

W 1923 przeniesiony został służbowo do Warszawy, gdzie obok pracy w szkolnictwie podnosił kwalifikacje na wspomnianym Kursie Nauczycielskim. Zaangażował się w ruch ludowy, w 1923 wstąpił do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, w latach 1925–1926 był w składzie zarządu głównego stronnictwa. W 1924 należał do organizatorów tzw. marszu Kurpiów na Kolno, stanowiącego protest wobec opodatkowania ludności kurpiowskiej. Był również członkiem Akademickiej Niezależnej Młodzieży Ludowej. W 1926 wystąpił z „Wyzwolenia” i rozpoczął działalność w Niezależnej Partii Chłopskiej; kierował jej strukturami w powiecie łomżyńskim, ale po delegalizacji partii powrócił do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”. W 1930 bez powodzenia ubiegał się o mandat poselski w okręgu łomżyńsko-kolneńskim, jako kandydat listy Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu. W 1935 w ramach represji politycznych utracił posadę nauczycielską.

W 1939 został wybrany na wójta gminy Wawer^[2]. Funkcję tę pełnił przez całą okupację, w grudniu 1939 należał do nielicznych zatrzymanych przez Niemców w Wawrze, którzy uniknęli zbiorowej egzekucji. W latach wojennych zaangażowany był w ruch oporu, współpracował z Batalionami Chłopskimi, udzielał pomocy członkom konspiracji i osobom pochodzenia żydowskiego, w tym Januszowi Korczakowi.

We wrześniu 1944 wszedł w skład starostwa powiatu warszawskiego, w latach 1945–1947 sprawował funkcję przewodniczącego Warszawskiej Powiatowej Rady Narodowej, po czym został mianowany wojewodą białostockim (funkcję pełnił od 1 sierpnia 1947 do maja 1948)^[3]. Kontynuował również działalność w ruchu ludowym, był członkiem Tymczasowego Zarządu Głównego Stronnictwa Ludowego, członkiem jego Rady Naczelnej oraz członkiem prezydium zarządu wojewódzkiego stronnictwa w Białymstoku. W 1949 został członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. 30 kwietnia 1951 wykluczony z partii, doczekał rehabilitacji 17 listopada 1956 wraz z przywróceniem praw członkowskich. Po rehabilitacji był m.in. członkiem komitetu dzielnicowego ZSL Warszawa-Praga Południe.

W latach 1953–1963 był wiceprezesem Spółdzielni „Wspólna Sprawa”, potem pracował naukowo w Zakładzie Budownictwa Wiejskiego Politechniki Warszawskiej.

Na początku lat 20. XX wieku ożenił się z córką ziemianina z Kolna, z którą miał dwoje dzieci. Żona wyemigrowała do USA. Córka została w Wawrze. Na początku lat 60. XX wieku małżeństwo Krupków zostało rozwiązane^[1].

Zmarł 24 marca 1977, pochowany został na cmentarzu w Warszawie-Aninie.

Odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
Medal Niepodległości (1963)
Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1970)
Odznaka Zasłużonego Działacza Ruchu Spółdzielczego (1971)
miasto Kolno nadało mu tytuł honorowego obywatela^[1].

Upamiętnienie

Jego imię nadano szkołom w Lemanie (1987) i Łączkach (1989). Na ścianie szkoły w Lemanie umieszczono pamiątkową tablicę z jego popiersiem. W holu znajduje się gablota z pamiątkami po Krupce. Co roku w szkole jest organizowany Dzień Patrona z konkursem wiedzy o jego życiu i działalności. We wsi Łączki umieszczono tablicę mu poświęconą^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e LeszekL. Czyż LeszekL., Wojewoda z Zimnej. Stanisław Krupka, [w:] MirosławM. Grzyb (red.), Kurpie. Najważniejsi w dziejach, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2014, s. 415–422, ISBN 978-83-940655-2-2, OCLC 948874677 [dostęp 2022-08-18] .
↑ Historia szkoły sióstr felicjanek im. Bł. M. Angeli Truszkowskiej. [dostęp 2015-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-24)].
↑ Wacław Białkowski, Wspomnienia o pracy w województwie białostockim w latach 1944–1949, „Rocznik Białostocki”, Rok V, s. 59–86

Bibliografia

Stanisław Pajka, Słownik biograficzny Kurpiowszczyzny XX wieku, Niezależne Obywatelskie Stowarzyszenie „Kurpik”, Kadzidło 2008, s. 523 (z fotografią; tu: wojewoda białostocki do 1953)
Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1989, s. 211 (z fotografią; tu: data zgonu 23 marca 1977, wójt w Wawrze od 1937)