Społeczne farmy wiatrowe – lokalne projekty, których właścicielami najczęściej są rolnicy, inwestorzy, przedsiębiorstwa prywatne lub publiczne, które wykorzystują energię elektryczną pozyskiwaną z wiatru, do obniżania kosztów zakupu energii dla społeczności lokalnych. Zasadniczą cechą takiej spółdzielni energetycznej jest fakt, iż jej członkowie mają znaczne i bezpośrednie udziały finansowe w przedsięwzięciu. Projekty takie mogą być wykorzystywane jako miejscowe źródła energii elektrycznej lub też do produkcji wyłącznie na sprzedaż, zazwyczaj budowane są na skale przemysłową, czyli ponad 100 kW^[1].

W świecie idealnym, społeczne farmy wiatrowe są w swych założeniach zupełnie różne od tradycyjnych farm wiatrowych. W modelu tradycyjnym firma, która buduje i zarządza farmą wiatrową zachowuje wyłączne prawo własności do przedsięwzięcia. Właściciele ziemi, na której wybudowane są farmy wiatrowe zazwyczaj nie mają udziałów w inwestycji, w zamian otrzymują jedynie pieniądze za dzierżawę gruntu. Model społeczny przewiduje natomiast rekompensaty dla wszystkich najbardziej bezpośrednio dotkniętych przez instalacje turbin wiatrowych oraz zakłada konsensus w sprawie ich lokalizacji.

Obecnie firmy realizujące społeczny model odpowiadają jedynie za niewielką część przemysłu energetyki wiatrowej. W porównaniu do tradycyjnych firm wiatrowych, przedsiębiorstwa społeczne rozwijają projekty na mniejszą skale, najczęściej poniżej 50 megawatów (MW).

Hepburn Wind Project jest to farma wiatrowa w Leonards Hill niedaleko Daylesford na północny zachód od Melbourne. W jej skład wchodzą dwie turbiny wiatrowe o mocy 2 MW, które produkują prąd dla 2300 domostw^[2].

Jest to pierwsza australijska społeczna farma wiatrowa. Inicjatywa powstała w związku z przeświadczeniem lokalnej społeczności, o niewystarczających działaniach ze strony rządu federalnego w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu^[2].

Społeczne elektrownie wiatrowe są w Kanadzie jeszcze w fazie przygotowań, ale są powody do optymizmu. Jednym z powodów jest rozpoczęcie nowego programu taryf gwarantowanych (FIT) w prowincji Ontario. Wiele społecznych farm wiatrowych jest obecnie rozwijanych w Ontario, ale projektem, który jako pierwszy otrzymał kontrakt FIT oraz zostanie podłączony do sieci jest Pukwis Community Wind Park^[3]. Projekt Punkwis jest unikalny również dlatego, że jest to wspólne przedsięwzięcie ludności rdzennej, w której większość będą mieli Czipewejowie z lokalną spółdzielnia energetyczną (The Pukwis Energy Co-operative).

W Danii rodzinom, które same produkują energię elektryczną lub są częścią spółdzielni energetycznej zaoferowano ulgę podatkową^[4]. Do 2001 ponad 100 000 rodzin należało do spółdzielni energetycznych, które były właścicielami ponad 86% wszystkich turbin wiatrowych w Danii, która jest światowym liderem w wykorzystaniu energii wiatrowej^[5]. Energia elektryczna produkowana z wiatru cieszy się bardzo wysoką akceptacją społeczną w Danii, co jest związane z rozwojem i zyskiwaniu na znaczeniu społecznych farm wiatrowych.

W 1997 Samsø wygrało rządowy konkurs na modelową społeczność wykorzystującą zieloną energię. Farma wiatrowa założona nad brzegiem morza składa się z 10 turbin (co wraz z turbinami na lądzie daje w sumie 21 turbin) zakupionych przez mieszkańców^[6]. Obecnie 100% wykorzystywanej tam elektryczności pochodzi z energii wiatrowej, a 75% energii cieplnej produkowanej jest przy użyciu energii słonecznej oraz biomasy^[7]. Akademia Energii została otwarta w Allen, wraz z centrum edukacyjnym dla odwiedzających^[8].

Zobacz też: Energetyka wiatrowa w Niemczech

W Niemczech setki tysięcy ludzi zainwestowało w obywatelskie farmy wiatrowe w całym kraju. Tysiące małych i średnich przedsiębiorstw z powodzeniem działa w tej nowej gałęzi rynku, która w 2008 roku zatrudniała 90 000 osób i produkowała 8 procent niemieckiego prądu elektrycznego^[9]. Energia elektryczna pozyskiwana z energii wiatru zdobyła bardzo wysoką społeczną akceptację, wraz z rozwojem społecznych farm wiatrowych^[10].

W niemieckiej części Północnej Fryzji znajduje się ponad 60 elektrowni wiatrowych o wspólnej mocy około 700 MW, z których 90% jest w rękach lokalnych społeczności. Północna Fryzja jest uważana za model społecznych elektrowni wiatrowych, pokazując drogę dla innych regionów, w szczególności na południu Niemiec^[11].

Zobacz też: Energetyka wiatrowa w Holandii

63 rolników w De Zuidlob południowej części gminy Zeewolde stworzyło spółdzielnię, której celem stało się zbudowanie farmy wiatrowej o mocy co najmniej 108 MW. Projekt będzie składał się z trzech części po 12 turbin każda o mocy od 3 do 4,5 MW. Celem jest oddanie farmy do użytku w 2012^[12].

W Holandii działa aktywna społeczność spółdzielni wiatrowych. Jej członkinie i członkowie budują i zarządzają farmami wiatrowymi w całej Holandii. Wszystko zaczęło się w 1980 wraz z pierwszymi wybudowanymi turbinami w Lagerweij. Wówczas, turbiny te zostały sfinansowane przez członków spółdzielni. Obecnie spółdzielnie budują większe farmy wiatrowe, jednak wciąż nie tak duże, jak komercyjne przedsiębiorstwa. Część z nich działa w pełni samowystarczalnie, inne natomiast współpracują z większymi komercyjnymi farmami wiatrowymi. W związku ze zniechęcającą polityką państwa wobec farm wiatrowych w Holandii, spółdzielnie rozwinęły nowy system finansowania, w którym członkowie spółdzielni nie muszą płacić podatków za prąd, który jest generowany w ich farmie wiatrowej. Przy takiej konstrukcji prawa (Zelfleveringsmodel) spółdzielnia zarządza farmą wiatrową, a tradycyjna firma energetyczna zajmuje się jedynie pobieraniem opłat od konsumentów oraz bilansowaniem energii w sieci energetycznej. Będzie to w przyszłości nowa rola dla firm energetycznych, w której produkcja energii elektrycznej stanie się bardziej zdecentralizowana.

Zobacz też: Energetyka wiatrowa w Wielkiej Brytanii oraz Energetyka wiatrowa w Szkocji

W 2012 istniały 43 spółdzielnie, które rozwijały projekt wytwarzania odnawialnej energii lub projekt ten był już ukończony. Spółdzielnie te są zakładane i zarządzane przez ludzi z lokalnych społeczności, którzy inwestują swój czas i pieniądze, aby razem zainstalować duże turbiny wiatrowe, panele słoneczne czy turbiny wodne dla całych lokalnych społeczności^[13].

Baywind Energy Co-operative był pierwszą spółdzielnią posiadającą turbiny wiatrowe w Wielkiej Brytanii. Kooperatywa Baywind oparta była na istniejących już wtedy spółdzielniach energetycznych w Skandynawii^[14] i została założona jako Industrial and Provident Society w 1996. Wraz z rozwojem, spółdzielnia ta zebrała1300 członków, w której każdy z członków posiada prawo głosu. Część z dochodów spółdzielni inwestowana jest w inicjatywy środowiskowe poprzez Baywind Energy Conservation Trust. W 2006, Baywind posiadała 2,5 MW pięcioturbinowej farmy wiatrowej na Harlock Hill niedaleko Ulberston, Kumbria (działa od 29 stycznia 1997) oraz 600 kW turbiny na farmie wiatrowej w Haverigg II niedaleko Millom, Kumbria.

Jednym z przykładów spółdzielni energetycznych w Szkocji, jest ta na Isle of Gigha. The Heritage Trust zakupił i zarządza tam trzema turbinami Vesta V27, nazywanymi lokalnie „Tańczącymi Paniami” lub też „reideas, Dòchas is Carthannas”(w szkockim gaelickim „wiara, nadzieja i charytatywność”)^[15]. Zostały one zakupione 21 stycznia 2005 i są w stanie generować do 675 kW energii elektrycznej. Zysk jest uzyskiwany ze sprzedaży energii elektrycznej do sieci poprzez pośrednika Green Energy UK. Mieszkańcy Gigha kontrolują cały projekt, a zyski inwestowane są w lokalnej społeczności^[16].

Innym przykładem spółdzielni energetycznej zarządzającej farmą wiatrową jest Westmill Wind Farm Cooperative, otwarta w maju 2008 w Watchfield. Składa się ona z pięciu turbin o mocy 1,3 MW, nazywana jest również największą spółdzielczą farmą wiatrową. Została ona założona, jako kooperatywa, której udziały były sprzedawane lokalnej społeczności. Inne przedsiębiorstwa takie jak Midcounties Co-operative również zainwestowały w ten projekt, a Co-operative Bank zapewnił pożyczkę^[17][18][19].

Community Energy Scotland jest niezależną szkocką fundacją założoną w 2008, która zapewnia porady oraz pomoc finansową dla projektów spółdzielni energetycznych korzystających z odnawialnych źródeł energii w Szkocji^[20]. Głównym założeniem Community Energy Scotland jest stworzenie stabilności, prężnego rozwoju i bogactwa na poziomie społeczności lokalnej w Szkocji poprzez rozwój zrównoważonego pozyskiwania energii^[21].

Findhorn Ecovillage posiada cztery turbiny wiatrowe Vesta, które mogą generować do 750 KW energii elektrycznej. Stanowią one sieć społecznych eksporterów energii elektrycznej. Większość produkcji używane jest na miejscu, a nadwyżki sprzedawane są do krajowej sieci energetycznej^[22].

Boyndie Wind Farm Co-operative jest częścią grupy Energy4All, która promuje spółdzielnie energetyczne[23]. Wiele innych projektów wspieranych przez Highlands and Islands Community Energy Company jest w przygotowaniu.

Unity Wind Ltd jest towarzystwem przemysłowym, które planuje założyć dwie turbiny o mocy 2 MW w North Walsham w North Norfolk. Ich celem są powszechne turbiny wiatrowe instalowane i finansowane przez spółdzielnie w celu uzyskiwania korzyści finansowych przez te społeczności.

National Wind jest wielkoskalową spółdzielnia energetyczną inwestującą w energię wiatrową, zrzeszającą w sumie 13 projektów będących w fazie projektowania i realizacji oraz tych już działających. Wszystkie te projekty mają łączną moc ponad 4000 MW. Ideą firmy jest rewitalizacja obszarów przemysłowych, poprzez promowanie inwestycji w odnawialne źródła energii. National Wind jest wraz z lokalnymi spółdzielniami właścicielem inwestycji i pozwala im współuczestniczyć w podejmowanych decyzjach^[23]. W marcu 2009 National Wind stworzyło Little Rock Wind LLC. Jest to siódma wiatrowa spółdzielnia energetyczna w Minnesocie. Firma będzie zarządzała do 150 MW energii elektrycznej w hrabstwie Big Stone, stan Minnesota. Projekt zostanie zrealizowany w ciągu kolejnych 5-7 lat^[24]. W 2012 OwnEnergy było najliczniejszą wiatrową spółdzielnią energetyczną w USA. OwnEnergy rozwinęło 27 spółdzielni zarządzających w sumie ponad 1000 MW mocy w 14 stanach w USA. Strategią firmy jest uczestniczenie w targach i poprzez to „ściąganie” do siebie klientów. Podstawą firmy jest założenie, że zyski firmy będą inwestowane w lokalną społeczność^[25]. Goodhue Wind LLC w hrabstwie Goodhue, stan Minnesota nie jest spółdzielnią energetyczną. Firma zakładała wybudowanie farmy wiatrowej o mocy 78 MW, która zapewniłaby energię elektryczną dla środkowo-zachodnich odbiorców w szczególności dla gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. Goodhue Wind zakładało, że farma wiatrowa zacznie działać pomiędzy 2009 a 2010. Jednak brak prawdziwego wsparcia lokalnej społeczności opóźnił ten projekt^[26].

Jest to model oparty na lokalnej społeczności, w którym inwestor/menadżer farmy wiatrowej dzieli się własnością z właścicielami ziemi i innymi członkami społeczności. Właściciele ziemi, na której wybudowano farmę wiatrową zazwyczaj dostają wybór pomiędzy comiesięczną opłatą za dzierżawę albo udziałami w inwestycji. Niektóre przedsięwzięcia, takie jak High Country Energy w południowej Minnesocie, wypuszczają akcje po wykonaniu projektu, czasem jednak możliwości inwestowania są oferowane lokalnym społecznościom jeszcze przed oficjalnym utworzeniem przedsięwzięcia^[27].

Wiatrowa spółdzielnia energetyczna, to przedsięwzięcie o wspólnej własności i demokratycznym kierownictwie, które inwestuje w pojedyncze turbiny wiatrowe lub farmy wiatrowe^[28]. Model spółdzielczy został rozwinięty w Danii, skąd rozprzestrzenił się do Niemiec, Holandii i Australii, oraz z pojedynczymi, odizolowanymi przykładami w innych krajach.

W niektórych miejscach przyjęte zostało prawo wspierające rozwój turbin wiatrowych na terenach samorządu, który jest również ich właścicielem i zarządcą. Takie projekty są własnością publiczną i są zwolnione od podatku. Przykładem może być Hull Wind One w Massachusetts' Boston Harbor. W 2001 została tam zainstalowana turbina o mocy 660 kW, i jest ona doskonałym przykładem samorządowej elektrowni wiatrowej o małej skali^[29].

Wykorzystywanie energii wiatrowej zapewnia wiele różnorodnych miejsc pracy, zwłaszcza w obszarach przemysłowych. Jak tylko pomysł wybudowania farmy wiatrowej pojawi się w lokalnej społeczności zaczynają się tworzyć miejsca pracy. Potrzebne są one do wykonania projektu oraz jego późniejszego zrealizowania. Po uruchomieniu inwestycji, miejsca pracy są potrzebne do utrzymania i zarządzania obiektem. Zgodnie z badaniami wykonanymi przez Energy Research and Development Authority Stanu Nowy Jork, wykorzystywanie energii wiatrowej tworzy 27% więcej miejsc pracy na kilowatogodzinę niż elektrownie węglowe oraz 66% więcej niż te, wykorzystujące gaz ziemny^[30]. Dodatkowo właściciele ziemi, na której powstaje inwestycja maja do wyboru albo otrzymywanie miesięcznej zapłaty za dzierżawę gruntu albo otrzymanie udziałów w inwestycji. Zatem zyski trafiają do większej części społeczeństwa niż to ma miejsce w energetyce dużych korporacji energetycznych. Inwestycje takie, gdy tylko zaczynają działać są opodatkowywane przynosząc dodatkowe zyski dla lokalnych społeczności.

Środkowy zachód oraz Wielka Równina w Stanach Zjednoczonych są idealne do wykorzystywania przez społeczne elektrownie wiatrowe, w związku z ich wysoką podatnością na susze. Elektrownie wykorzystujące paliwa kopalne zużywają duże ilości wody do celów chłodniczych, co jest krzywdzące dla społeczności lokalnych, gdy panuje susza. Turbiny wiatrowe nie zużywają wody, w związku z ich niewielką produkcją ciepła w czasie generowania prądu elektrycznego. Elektrownie wiatrowe dodają prąd do sieci elektrycznych co zmniejsza zapotrzebowanie na ropę lokalnych społeczności, w szczególności do produkcję energii elektrycznej. Ogólnie społeczna energia wiatrowa może zmniejszyć zależność społeczności od ropy, jednak w związku z subsydiami, może znacząco wpłynąć na wzrost kosztów korzystania z elektryczności.

W porównaniu do wpływu środowiskowego tradycyjnych źródeł energii, wpływ energii wiatrowych jest relatywnie niewielki^[32]. Energia wiatrowa nie zużywa jakiegokolwiek paliwa oraz nie powoduje zanieczyszczeń powietrza, w przeciwieństwie do kopalnych źródeł energii. Energia zużyta do wyprodukowania i transportu materiałów jest równa tej wiatrowej nowo wyprodukowanej w ciągu zaledwie kilku miesięcy. Mimo że farma wiatrowa może zajmować ogromny obszar ziemi, wiele sposobów wykorzystania ziemi takich, jak np. rolnictwo nie jest w tym wypadku wykluczone, poza tylko małymi obszarami fundamentów turbiny i wykorzystywanych na infrastrukturę, których użycie nie jest możliwe^[33].

Istnieją również raporty, mówiące o wskaźniku śmiertelności ptaków i nietoperzy, przy turbinach wiatrowych podobnie jak raporty dotyczące innych sztucznych konstrukcji. Skala wpływu środowiskowego może^[34] lub nie^[35] być istotna, w zależności od okoliczności. Ochrona i zmniejszanie ofiar wśród dzikich zwierząt, oraz ochrona torfowisk^[36], wpływa na lokalizacje i wykorzystywanie turbin wiatrowych i jest przedmiotem analizy w ocenie oddziaływania na środowisko. Istnieją również anegdotyczne raporty dotyczące negatywnego efektu hałasu na ludzi, którzy żyją bardzo blisko turbin wiatrowych. Zrecenzowane badania generalnie nie potwierdzają takich przypuszczeń^[37]. Ekonomiczne Turbiny wiatrowe mogą mieć negatywny wpływ na turystykę w społecznościach, które czerpią korzyści ze swojego okolicznego krajobrazu poprzez przyciąganie turystów. Wiele osób ocenia turbiny wiatrowe, jako nieatrakcyjne i może być zniechęcone do odwiedzania danego regionu w związku z występowaniem wiatraków^[38]. Istnieje również możliwość, że turbiny wiatrowe mogą obniżyć wartość nieruchomości w okolicznym obszarze. Obniżka taka nie występuje jednak za każdym razem^[39].

Zielony Instytut wskazuje na skutki społeczne, gospodarcze i ekologiczne wdrażania społecznej energetyki odnawialnej w kampanii informacyjno-promocyjnej „Demokracja energetyczna”^[40].

• zrównoważony rozwój
• zielona polityka