PROFILPELAJAR.COM

Spółdzielczy Dom Handlowy „Central”
	; budynek Central I przy skrzyżowaniu ulic Piotrkowskiej i al. Piłsudskiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Łódź
Adres	ul. Piotrkowska 165/169; 90-447 Łódź
Styl architektoniczny	brutalizm
Architekt	Maciej Gintowt; Ewa Krasińska; Maciej Krasiński
Wysokość całkowita	Central I: 48 m
Wysokość do dachu	Central I: 45 m
Kondygnacje	Central I: 13
Ukończenie budowy	Central I: 1972
Pierwszy właściciel	Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem”
	Położenie na mapie Łodzi SDH Central – budynek biurowy
	Położenie na mapie Polski SDH Central – budynek biurowy
	Położenie na mapie województwa łódzkiego SDH Central – budynek biurowy
	51°45′30″N 19°27′29″E/51,758333 19,458056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Spółdzielczy Dom Handlowy „Central” (SDH „Central”) – brutalistyczny^[1] dom towarowy i biurowiec znajdujący się w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 165/169^[2], wzniesiony w latach 1959–1972 według projektu Macieja Gintowta, Ewy Krasińskiej i Macieja Krasińskiego^[3] dla Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”.

Historia

Pierwotnie w miejscu domu towarowego znajdowały się kamienice, a w podwórzu działała przędzalnia I. Neufelda^[2].

SDH „Central”, trzypiętrowy budynek handlowy wraz z liczącym 45 metrów wysokości 13-piętrowym biurowcem, otwarto 29 sierpnia w 1972 roku jako jeden z oddziałów Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”.

Pierwszym dyrektorem oddziału w latach 1972^[4]–1988^[5] był ekonomista – Lech Sosnowski. W okresie pełnienia przez niego funkcji dyrektora SDH „Central”, osiągał nawet ponad 3–krotnie większe obroty wobec planowanych^[6] oraz 2–3 krotnie wyższe niż w innych domach handlowych^[7]. Sukces ten wynikał m.in. ze ścisłej współpracy z przemysłem – przed uruchomieniem produkcji, w „Centralu” przedstawiano m.in. planowane do wyprodukowania wzory produktów. Klienci sklepu mogli głosować na najbardziej atrakcyjne. Te, które wzbudziły najmniejsze zainteresowanie, nie były produkowane i wystawiane do sprzedaży^[6].

Ponadto „Central” prowadził bezdewizową, międzynarodową wymianę towarową^[8]. Sprowadzano ze Związku Radzieckiego kolorowe telewizory i szampana, z NRD – dziecięce ubrania, proszki do prania^[9], zegarki^[10], z Węgier – kosmetyki, z Holandii – płytki ceramiczne^[9], a oraz prowadzono wymianę handlową z przedsiębiorstwami z Czechosłowacji, RFN, Austrii i Bułgarii^[7] „Central” posiadał w asortymencie produkty niedostępne lub trudno dostępne w sklepach Polsce^[9]. W latach 70. i 80. XX w. SDH „Central” należał do najlepiej zaopatrzonych domów towarowych w Polsce^[9], osiągając największy średni obrót w przeliczeniu na 1m² sklepu, a także w przeliczeniu na jednego zatrudnionego pracownika oraz najmniejszą liczbę pracowników administracji^[8]. Sklep zatrudniał ponad tysiąc osób, w tym około 40 pracowników administracji^[7] i odwiedzało go nawet 100 tys. klientów dziennie, dokonując około 40 tys. transakcji^[11].

W latach 70. był to jeden z najnowocześniejszych budynków w Łodzi – ruchome schody, które same w sobie przyciągały tłumy, charakterystyczny neon ze stopniowo ubierającymi się mężczyzną i kobietą i artykuły sprowadzane z zagranicy sprawiły, że stał się wizytówką Łodzi. W latach świetności sklepu, autokary pełne klientów z całej Polski przyjeżdżały pod Central, który oferował deficytowe towary tekstylne, spożywcze i przemysłowe. W 1990 roku, na skutek decentralizacji i podziału PSS Społem przekształcił się w samodzielną spółkę SDH Central.

W 1991 roku, po przeciwnej stronie skrzyżowania, powstał sklep Central II. Obecnie SDH Central, to dwa domy handlowe o łącznej powierzchni 24 100 m².

Nagrody

przechodni puchar prezesa CZSS „Społem” (1973, 1974, 1975)^[12].

Lokalizacja budynków

Central I ul. Piotrkowska 165/169 90-447 Łódź 51°45′31″N 19°27′27″E/51,758611 19,457500	Central II al. Piłsudskiego 6 90-051 Łódź 51°45′36,3″N 19°27′35,0″E/51,760083 19,459722

Przypisy

↑ AnnaA. Cymer AnnaA., Architektura w Polsce 1945-1989, wyd. 1, Centrum Architektury, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2019, s. 321 .
↑ ^a ^b Sławomir Krajewski, Jacek Kusiński: Spacer drugi. Ulica Piotrkowska. Łódź: Wydawnictwo Jacek Kusiński, 2008. ISBN 978-83-927666-8-1.
↑ Kto jest kim w Polsce: informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1993, s. 344. ISBN 83-223-2644-0.
↑ Laureaci Nagród m. Łodzi, „Dziennik Łódzki” (15), bc.wbp.lodz.pl, 18 stycznia 1984 [dostęp 2023-03-12] .
↑ Z. Ch., Lech Sosnowski czyli kupiec w Senacie, „Dziennik Łódzki” (115), bc.wbp.lodz.pl, 17 maja 1989 [dostęp 2023-03-12] .
↑ ^a ^b Życie partii, Prasa, 1976 [dostęp 2023-03-12] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Z. Ch., Lech Sosnowski czyli kupiec w Senacie, „Dziennik Łódzki” (115), bc.wbp.lodz.pl, 17 maja 1989 [dostęp 2023-03-12] .
↑ ^a ^b Laureaci Nagród m. Łodzi, „Dziennik Łódzki” (15), bc.wbp.lodz.pl, 18 stycznia 1984 [dostęp 2023-03-12] .
↑ ^a ^b ^c ^d Redakcja, Urodziny łódzkich gigantów. Zobacz dawny Central i Uniwersal [ARCHIWALNE ZDJĘCIA] [online], Dziennik Łódzki, 29 lipca 2012 [dostęp 2023-03-12] (pol.).
↑ Redakcja, Łódź lat siedemdziesiątych. Wtedy powstał Central i pierwsza trasa W-Z [online], Łódź Nasze Miasto, 6 grudnia 2020 [dostęp 2023-03-12] (pol.).
↑ Życie partii, Prasa, 1976 [dostęp 2023-05-16] (pol.).
↑ Łodzianie 1977, „Odgłosy” (1), bc.wbp.lodz.pl, 1 stycznia 1978 [dostęp 2023-03-12] .

Bibliografia

Michał Jagiełło: Sezam cudów z demoludów: 35 lat Centralu. [w:] lodz.wyborcza.pl [on-line]. Agora SA, 28 sierpnia 2007. [dostęp 2015-06-06].
Trochę historii. SDH Central w Łodzi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2009-12-18)].