Skorupowiec skalny

Skorupowiec skalny
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

pałecznikowce

Rodzina

obrostowate

Rodzaj

skorupowiec

Gatunek

skorupowiec skalny

Nazwa systematyczna
Diplotomma epipolium (Ach.) Arnold
Flora, Jena 52: 262 (1869)
Multimedia w Wikimedia Commons

Skorupowiec skalny (Diplotomma epipolium (Ach.) Arnold – gatunek grzybów z rodziny obrostowatych (Physciaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Diplotomma, Physciaceae, Caliciales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1799 Erik Acharius nadając mu nazwę Lichen epipolius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1869 Ferdinand Christian Gustav Arnold, przenosząc go do rodzaju Diplotomma[1]. Synonimy nazwy naukowej[3]:

  • Buellia alboatra var. epipolia (Ach.) Rostr.
  • Buellia epipolia (Ach.) Mong. 1900
  • Diplotomma alboatrum var. epipolium (Ach.) A. Massal. 1856
  • Lecidea epipolia (Ach.) Ach. 1803
  • Lichen epipolius Ach. 1799
  • Patellaria epipolia (Ach.) DC. 1805
  • Rhizocarpon alboatrum var. epipolium (Ach.) A.L. Sm. 1860
  • Rhizocarpon epipolium (Ach.) Müll. Arg. 1872

Nazwę polską spójną z nazwą naukową podaje np. strona Pienińskiego Parku Narodowego[4]. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski błędnie uznaje ten gatunek za synonim Buellia alboatra i podaje nazwę brunatka pstra[2].

Morfologia

Plecha skorupiasta, dość gruba o nieregularnym kształcie, ciągła, popękana na nieregularne areolki. Powierzchnia górna jest mączysta i ma barwę od białej do białoszarej[4]. Plecha zawiera glony protokokkoidalne. Na jej obwodzie czasami znajdują się zaczątki odcinków oraz wąskie przedplesze[5].

W plesze znajdują się zazwyczaj dość liczne apotecja lecideowe. Początkowo są one zanurzone w plesze, później szeroko do plechy przylegające i otoczone jej grubym rąbkiem, przez co wyglądają, jak apotecja lekanorowe. Mają średnicę 0,3–1 mm, okrągławe lub nieregularne, płaskie lub wypukłe tarczki o czarnej barwie. Cienki brzeżek apotecjów jest również czarny i równy z tarczką. Hypotecjum ma barwę od brunatnawożółtej do jasnobrunatnej, hymenium ma grubość 80–110 μm i w swojej górnej części jest brunatne[5].

W apotecjach powstają eliptyczne, sierpowato zagięte, 4-komórkowe askospory o rozmiarach 14–25 × 6–10 μm. Askospory mają czerwonobrązowy kolor, szorstką lub prążkowaną powierzchnię i wewnętrzne, poprzeczne przegrody[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, na Grenlandii i w Europie[7]. W Polsce dość często występuje w Tatrach Zachodnich, Pieninach, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na Dolnym Śląsku, rzadko w Beskidach i na niżu. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek narażony na wymarcie[8].

Rośnie na wapiennych skałach oraz wapnistych piaskowcach, w miejscach niezacienionych[5].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-13] (ang.).
  2. ↑ a b Wiesław Fałtynowicz, The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  4. ↑ a b Pieniński Park Narodowy. Porosty naskalne [online] [dostęp 2014-06-23].
  5. ↑ a b c Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  6. ↑ Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-02].
  7. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
  8. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.