Skarga nadzwyczajna – szczególny środek zaskarżenia w polskim systemie prawnym wprowadzony ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym^[1].

Skarga nadzwyczajna przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego albo wojskowego kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli:

• orzeczenie narusza konstytucyjne zasady lub prawa lub wolności człowieka lub obywatela lub
• orzeczenie rażąco narusza prawo przez jego błędną wykładnię lub zastosowanie lub
• ustalenia sądu są oczywiście sprzeczne z zebranym materiałem dowodowym
• orzeczenia nie można zmienić lub uchylić innymi środkami^[2].

Skarga ma służyć zapewnieniu realizacji zasady demokratycznego państwa prawa^[2]. Od tego samego orzeczenia można złożyć skargę jeden raz^[2]. Skargę można oprzeć tylko na zarzutach innych niż zawarte w kasacji lub skardze kasacyjnej^[2]. Jeżeli strona zawarła nowe małżeństwo po uprawomocnieniu się wyroku orzekającego rozwód albo unieważnienie małżeństwa, skarga jest niedopuszczalna^[2]. To samo dotyczy postanowienia o przysposobieniu i spraw o wykroczenia albo wykroczenia skarbowe^[2].

Skargę mogą wnieść w każdej sprawie:

• Prokurator Generalny
• Rzecznik Praw Obywatelskich^[2].

W zakresie swojej właściwości są uprawnieni też:

• Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej
• Rzecznik Praw Dziecka
• Rzecznik Praw Pacjenta
• Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego
• Rzecznik Finansowy
• Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców
• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów^[2].

Skargę wnosi się w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia, chyba że wniesiono od niego kasację albo skargę kasacyjną (w takim przypadku termin wynosi rok i liczy się od dnia rozpoznania jednego z tych środków)^[2]. Można uwzględnić skargę wniesioną na niekorzyć oskarżonego przed upływem roku od uprawomocnienia się orzeczenia (w razie wniesienia kasacji albo skargi kasacyjnej termin podlega skróceniu do 6 miesięcy, liczonych od rozpoznania tego środka zaskarżenia)^[2].

Skargę rozpoznaje 2 sędziów Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego i 1 ławnik tego sądu^[2]. Jeżeli skarga dotyczy orzeczenia tego sądu, występuje skład powiększony (5 sędziów i 2 ławników)^[2].

Po rozpoznaniu skargi Sąd Najwyższy może:

• uwzględnić ją i uchylić zaskarżone orzeczenie (także częściowo) i orzec co do istoty sprawy albo przekazać sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi (ewentualnie z uchyleniem orzeczenia sądu pierwszej instancji)^[2] albo
• oddalić skargę, gdy nie znalazł podstaw do uchylenia orzeczenia^[2] albo
• stwierdzić wydanie orzeczenia z naruszeniem prawa, jeżeli wywołało nieodwracalne skutki, o ile konstytucyjne zasady lub prawa lub wolności człowieka lub obywatela nie uzasadniają wydania rozstrzygnięcia o uwzględnieniu skargi, o którym mowa wyżej^[2].

Przy rozpoznawaniu skargi stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące skargi kasacyjnej albo kasacji. Jednakże w przypadku skargi od orzeczenia wydanego w postępowaniu cywilnym Sąd Najwyższy nie orzeka o jej przyjęciu do rozpoznania (nie występuje tzw. przedsąd)^[2].

• KrzysztofK. Szczucki KrzysztofK., Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz, Wolters Kluwer Polska, 2018 . Brak numerów stron w książce