Shaula
| λ Scorpii
|
Mapa gwiazdozbioru Skorpiona
|
| Dane obserwacyjne (J2000)
|
| Gwiazdozbiór
|
Skorpion
|
| Rektascensja
|
17h 33m 36,520s[1]
|
| Deklinacja
|
−37° 06′ 13,76″[1]
|
| Paralaksa (π)
|
0,00571 ± 0,00075″[1][2]
|
| Odległość
|
559,6 ± 73,3[2] lub 365 ± 16[3] ly
171,58 ± 22,48[2] lub 112 ± 5[3] pc
|
| Wielkość obserwowana
|
1,62m[1][2]
|
| Charakterystyka fizyczna
|
| Rodzaj gwiazdy
|
Aa, B: podolbrzymy
|
| Typ widmowy
|
Aa: B1,5 IV
B: B2 IV[3]
|
| Masa
|
Aa: 10,4 ± 1,3 M☉
B: 8,1 ± 1,0[3] M☉
|
| Promień
|
Aa: 6,2 R☉
B: 5,4[4] R☉
|
| Wielkość absolutna
|
−4,55m[2]
|
| Temperatura
|
Aa: 25 000 ± 1000 K
B: 21 000 ± 1000[3]
|
| Charakterystyka orbitalna
|
| Krąży wokół
|
Centrum Galaktyki
|
| Półoś wielka
|
6527 pc[2]
|
| Mimośród
|
0,1144[2]
|
| Alternatywne oznaczenia
|
|
|
Shaula (Lambda Scorpii, λ Sco) – druga pod względem jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Skorpiona[4] (wielkość gwiazdowa: 1,62m[2]), odległa o około 365 lat świetlnych od Słońca[4].
Nazwa
Gwiazda ta ma tradycyjną nazwę Shaula, która wywodzi się od arabskiego الشولاء al-šawlā, co oznacza „żądło” (Skorpiona)[4], chociaż Al Biruni wywodził ją od Mushālah, „uniesiony” (odwłok Skorpiona)[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Shaula dla określenia tej gwiazdy[6].
Charakterystyka obserwacyjna
Jest to gwiazda potrójna, według najnowszej rewizji Katalogu Hipparcosa odległa od Słońca o ok. 560 lat świetlnych[2] (pierwsza wersja tego katalogu podawała nawet 700 lat świetlnych[4]), choć według niezależnych pomiarów interferometrycznych znajduje się znacznie bliżej – w odległości ok. 365 lat świetlnych[3]. Jej wielkość absolutna wynosi −4,55m[2].
Charakterystyka fizyczna
System składa się z dwóch jasnych gwiazd okrążających wspólny środek masy w okresie ponad 1000 dni i trzeciej słabej gwiazdy, która obiega najjaśniejszy składnik w czasie około 6 dni[3].
Główny składnik, Lambda Scorpii Aa to podolbrzym należący do typu widmowego B1,5[3]. Jego temperatura to około 25 000 K, masa ok. 10,4 mas Słońca[3], a promień 6,2 promienia Słońca[4]. Jest to gwiazda zmienna typu Beta Cephei[1][4][3]. Wokół niej w średniej odległości ok. 0,15 au[4] krąży Lambda Scorpii Ab o masie szacowanej na 1,8 M☉, jeden pełny obieg wokół większego składnika zajmuje jej zaledwie 6 dni[3]. Natura tego składnika nie jest znana: może to być pozostałość po masywniejszej gwieździe, gwiazda neutronowa albo biały karzeł[1][4], lub –najprawdopodobniej– gwiazda typu T Tauri, która nie osiągnęła jeszcze ciągu głównego[4][3]. Taka interpretacja zgadza się z niewielkim wiekiem układu, ocenianym na zaledwie 15 milionów lat. To ona jest prawdopodobnie źródłem silnego promieniowania rentgenowskiego odbieranego z tego układu. Składnik Aa prawdopodobnie pochłonie gwiazdę Ab, zmieniając się w nadolbrzyma, a następnie zginie w eksplozji supernowej[4].
Trzeci składnik, Lambda Scorpii B, jest również podolbrzymem, jego typ widmowy to B2 IV, temperatura ok. 21 000 K, masa ok. 8 M☉[3], a promień ok. 5,4 R☉[4]. Ta gwiazda prawdopodobnie zakończy życie jako masywny biały karzeł[4].
Te dwa podolbrzymy okrążają wspólny środek masy układu w ciągu niecałych 3 lat[3]. Średnia odległość między nimi wynosi 5,7 au, choć, ze względu na ekscentryczność orbity, zmienia się w przedziale 4,4–7 au[4]
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f Shaula w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j Anderson E., Francis C.: HIP 85927. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n W.J. Tango et al.. Orbital elements, masses and distance of Lambda Scorpii A and B determined with the Sydney University Stellar Interferometer and high resolution spectroscopy. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 370 (2), s. 884-890, 2006-08-01. DOI: 10.1111/j.1365-2966.2006.10526.x. arXiv:0605311. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Jim Kaler: SHAULA (Lambda Scorpii). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2014-05-11]. (ang.).
- ↑ Scorpio, or Scorpius, the Scorpion. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 130. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-08].
