Sandżak

Ten artykuł dotyczy regionu geograficznego. Zobacz też: jednostka administracji Imperium Osmańskiego.
Sandżak
Санџак
Herb
Herb
Państwa

 Serbia,  Czarnogóra

Stolica

Novi Pazar

Położenie na mapie
Mapa Sandżaku
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Sandżak[1] (serb.-chorw. Санџак / Sandžak, tur. Sancak) – region geograficzno-historyczny na pograniczu Serbii i Czarnogóry. Głównym miastem jest Novi Pazar. Region jest zamieszkany przez liczną mniejszość boszniacką.

Sandżak to również nazwa potoczna dzisiejszego okręgu w Serbii – Raszka[2].

Etymologia nazwy

Nazwa krainy Sandżak pochodzi od tureckiego słowa Sancak będącego określeniem prowincji Imperium Osmańskiego. W dosłownym tłumaczeniu nazwa ta oznacza sztandar. Przed Turkami w Europie region ten nosił nazwę Raszka, która w serbskiej części używana jest również dzisiaj. Obecnie nazwa Sandżak nie jest oficjalną nazwą żadnej jednostki administracyjnej ani w Serbii ani w Czarnogórze.

Historia

Narodowy symbol Boszniaków w Serbii i Czarnogórze
Mapa Sandżaku. Część zaznaczona na żółto należy do Czarnogóry, na niebiesko – do Serbii.

Na terytorium Raszki powstało pierwsze państwo serbskie, utworzony w VIII wieku gród Ras, który był stolicą Serbii do połowy XIII wieku[3]. Do początku XX wieku Sandżak Nowopazarski wchodził w skład Imperium Osmańskiego. W roku 1878 w wyniku ustaleń kongresu berlińskiego został wraz z Bośnią i Hercegowiną okupowany przez wojska austro-węgierskie. W 1908 roku wraz z aneksją Bośni i Hercegowiny wojska Franciszka Józefa opuściły to terytorium. W wyniku pierwszej i drugiej wojny bałkańskiej w latach 1912–1913 Sandżak został podzielony pomiędzy Serbię a Czarnogórę. Po I wojnie światowej obszar Sandżaku został włączony do Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców. We wczesnych latach istnienia państwa lokalna społeczność muzułmańska często padała ofiarami represji ze strony Serbów i Czarnogórców, co było przyczyną ich stałej emigracji w kierunku Bośni oraz Turcji[4]. Podczas II wojny światowej terytorium Sandżaku znalazło się kolejno pod okupacją włoską i niemiecką. W regionie działały grupy partyzanckie zarówno Czetników, jak również komunistycznych partyzantów Tity oraz oddziałów Milicji Muzułmańskiej pomiędzy którymi dochodziło do walk[3]. Od 1991 Boszniacy dążą do uzyskania autonomii. W październiku 1991 roku miało miejsce referendum w sprawie nadania regionowi autonomii. Po demokratyzacji życia społecznego w Serbii w 2000 roku etniczni Boszniacy zaczęli stopniowo silniej uczestniczyć w życiu politycznym m.in. Rasim Ljajić został ministrem ds. praw człowieka i mniejszości narodowych w Serbii i Czarnogórze[5].

Podział administracyjny

Gminy w Serbii

Gminy w Czarnogórze

Demografia/Ludność

Sandżak jest regionem zróżnicowanym etnicznie. Według spisów powszechnych w Serbii[6]oraz Czarnogórze[7] z 2011 roku liczebność populacji regionu szacowana jest na ok. 390 000 osób, z których większość stanowią Boszniacy (48,4%), kolejne grupy etniczne stanowią Serbowie (33,9%), Czarnogórcy (7,25%), muzułmanie (6,11%) oraz Albańczycy (1,04%).

Gmina Narodowość Razem
Boszniacy % Serbowie % Czarnogórcy % Muzułmanie % Albańczycy % inni %
Novi Pazar 77 443 77,13 16 234 16,17 44 0,04 4102 4,08 202 0,20 2385 2,38 100 410
Prijepolje 12 792 34,52 19 496 52,61 16 0,04 3543 9,56 18 0,05 1194 3,22 37 059
Tutin 28 041 90,00 1090 3,50 16 0,05 1092 3,51 29 0,09 887 2,85 31 155
Priboj 3811 14,05 20 582 75,86 119 0,44 1944 7,16 3 0,01 674 2,48 27 133
Sjenica 19 498 73,88 5264 19,94 15 0,06 1234 4,68 29 0,11 352 1,33 26 392
Nova Varoš 788 4,73 14 899 89,55 31 0,19 526 3,16 3 0,02 391 2,35 16 638
serbska część 142 373 59,62 77 555 32,48 241 0,10 12 441 5,21 284 0,12 5893 2,47 238 787
Źródło: spis powszechny Serbii w 2011
Bijelo Polje 12 592 27,34 16 562 35,96 8808 19,13 5985 13,00 57 0,12 2047 4,45 46 051
Berane 6021 17,72 14 592 42,95 8838 26,02 1957 5,76 70 0,21 2492 7,34 33 970
Pljevlja 2128 6,91 17 569 57,07 7494 24,34 1739 5,65 17 0,06 1839 5,97 30 786
Rožaje 19 269 83,91 822 3,58 401 1,75 1044 4,55 1158 5,04 270 1,17 22 964
Plav 6803 51,90 2098 16,00 822 6,27 727 5,55 2475 18,88 183 1,40 13 108
Andrijevica 0 0,00 3137 61,86 1646 32,46 7 0,14 1 0,02 280 5,52 5071
czarnogórska część 46 813 30,81 54 780 36,05 28 009 18,43 11 459 7,54 3778 2,49 7111 4,68 151 950
Źródło: spis powszechny Czarnogóry w 2011

Przypisy

  1. ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG. [dostęp 2019-08-08].
  2. ↑ Account Suspended [online], raskaoblast.com [dostęp 2017-11-26].
  3. ↑ a b Mikucka -Wójtowicz D. Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy.
  4. ↑ Morrison K., Political and religious conflict in the Sandzak, s. 2.
  5. ↑ Helsiński Komitet Praw Człowieka w Serbii, Sandzak: Still a Vulnerable Region, 2004, s. 1–2.
  6. ↑ 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia. [dostęp 2021-04-04].
  7. ↑ 2011 First results Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro. [dostęp 2021-04-04].

Bibliografia

  • Helsiński Komitet Praw Człowieka w Serbii, Sandzak: Still a Vulnerable Region, Raport roczny, 2004.
  • Mikucka-Wójtowicz D., Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy. Sprawy Narodowościowe, 2013.
  • Kenneth Morrison: Political and Religion Conflict in the Sandžak. Shrivenham: Defense Academy of the United Kingdom, 2008. ISBN 978-1-90596245-7.

Linki zewnętrzne