Samje (tyb.: བསམ་ཡས་, Wylie: bSam yas; chiń.: 桑耶寺, pinyin: Sāngyé sì) – najstarszy klasztor buddyjski (gompa) na terenie Tybetu. Położony w dolinie o tej samej nazwie, nieopodal wioski Chatang, w prefekturze miejskiej Shannan, w Tybetańskim Regionie Autonomicznym[1].
Historia
Zbudowany w czasach imperium tybetańskiego, za panowania króla Trisong Decena, ok. roku 779. Klasztor był jednym z głównych założeń planu ustanowienia buddyzmu w Tybecie religią państwową[2][3]. Przekazy źródłowe informują o rytuale fundacyjnym, który polegał na zaoraniu złotym pługiem bruzdy dookoła placu budowy. Rytuał ten przypominał podobny, znany z europejskiego antyku, związany z założeniem Rzymu (Plutarch Romulus XI[4]). Przyjmuje się, że mógł on być charakterystyczny dla ludów indoeuropejskich, a do Tybetu dotarł za sprawą indyjskiego mistrza Szantirakszity, przebywającego w tym czasie na tybetańskim dworze[5].
Początkowo do nowicjatu przyjęto siedmiu Tybetańczyków, których zobowiązano do tłumaczenia świętych, buddyjskich tekstów, a ze względu na silny sentyment ludności do rodzimej religii, również do prac nad tekstami bön[2]. Jeszcze za rządów Trisong Decena, w klasztorze odbył się słynny sobór z udziałem wielkich nauczycieli, który miał zdecydować o kontynuowaniu w Tybecie jednej z wielkich tradycji, chińskiej lub indyjskiej[6].
Architektura
Samje zbudowano na wzór nieistniejącego już, indyjskiego klasztoru Odantapuri w Biharze w Indiach. Budynek zaprojektowano na planie mandali, z wielką świątynią Utse w centrum (Utse Rigsum Tsuklakang) i otoczono zabudową klasztorną. Całość okalał mur z czterema bramami[1]. Każde z trzech pięter świątyni głównej, wykończono w trzech różnych tradycjach architektonicznych, indyjskiej, chińskiej i tybetańskiej[7].
Klasztor był wielokrotnie niszczony przez katastrofy naturalne, w tym pożary i trzęsienia ziemi. Uznawany jest jednak za wierny pierwowzorowi, ze względu na charakterystyczną dla Tybetańczyków skłonność do wiernego odtwarzania ewentualnych ubytków[7]. W trakcie chińskiej rewolucji kulturalnej Samje zaadaptowano na zabudowania spółdzielni rolniczej i przypuszczalnie dlatego ucierpiał znacznie mniej, niż wiele innych tybetańskich miejsc kultu w tym czasie[1].
Przypisy
- ↑ a b c K. Dowman: The Power Places of Central Tibet. Londyn, Nowy Jork: Routledge & Kegan Paul, 1988, s. 216-228. ISBN 978-0140191189.
- ↑ a b H. Hoffman: Early and medieval Tibet. W: The History of Tibet (pod red. A.McKaya). Londyn, Nowy Jork: RoutledgeCurzon, 2003, s. 45-69. ISBN 0-415-30842-9.
- ↑ Encyclopedia of Buddhism (pod red. E.D.Bushwella). Nowy Jork: Thomson, Gale, 2004, s. 68-69. ISBN 0-02-865720-9.
- ↑ Plutarch: Lives (Vol.I). Londyn, Cambridge Mass.: William Heineman Ltd., Harvard University Press, 1959, s. 119-121, seria: Loeb Classical Library 46. ISBN 978-0-674-99052-4.Sprawdź autora:1.
- ↑ M.L. Walter: Buddhism and Empire. The Political and Religious Culture of Early Tibet. Lejda, Boston: Brill, 2009, s. 186-189, seria: Brill's Tibetan Studies Library. ISBN 978-90-04-17584-6.
- ↑ H.E. Richardson: Political rivalry and the great debate at Bsam-yas. W: The History of Tibet. s. 304-307. ISBN 0-415-30842-9.
- ↑ a b D. Snellgrove, H. Richardson: A Cultural History of Tibet. Nowy Jork, Londyn: Frederick A. Praeger, Publishers, 1968, s. 78.
