Rządz (jezioro)

Ten artykuł dotyczy jeziora. Zobacz też: Rządz (dzielnica Grudziądza).
Rządz
Jezioro Rządzkie
Ilustracja
Położenie
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowości nadbrzeżne

Grudziądz

Region

Kotlina Grudziądzka

Wysokość lustra

17,6 m n.p.m.

Morfometria
Powierzchnia

0,14 km²

Wymiary
• max długość
• max szerokość


2,2 km
0,16 km

Głębokość
• maksymalna


5 m

Hydrologia
Rzeki zasilające

Rudniczanka

Rzeki wypływające

Rudniczanka

Rodzaj jeziora

jezioro hipertroficzne, starorzeczne, przepływowe

Położenie na mapie Grudziądza
Mapa konturowa Grudziądza, na dole po lewej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Rządz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Rządz”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, u góry znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Rządz”
Ziemia53°26′29″N 18°42′25″E/53,441389 18,706944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Rządz[1], Jezioro Rządzkie[2] (niem. Rensensee, Reussensee[2], Rondsenersee[3]) – zanikające jezioro starorzeczne[4] w Polsce, położone w województwie kujawsko-pomorskim, w granicach administracyjnych Grudziądza, w dzielnicy Rządz, nieopodal osiedla Dębowe Wzgórze.

Charakterystyka

Akwen jest połączony z rzeczką Rudniczanką, wypływającą z jeziora Rudnickiego Wielkiego[4].

Jezioro Rządz powstało na skutek zmiany koryta Wisły[4]. W przeszłości obejmowało większy obszar niż obecnie. Przed kilkunastu laty sięgało ono 32,5 hektarów. Dawne kroniki opisują jezioro Rządz jako długie i wąskie. Od Wisły oddzielał je tylko wąski przesmyk. Z biegiem czasu, w wyniku obwałowania Wisły, jego północna część została odcięta. Obecnie jezioro jest w fazie zanikania[4].

Historia

15 czerwca 1243 nad jeziorem Rządz miała miejsce bitwa między księciem pomorskim Świętopełkiem II i Prusami a Zakonem Krzyżackim[5]. W tym samym czasie trwało pierwsze powstanie plemion pruskich przeciwko Krzyżakom. Wojska pruskie po udanym wypadzie na południowe tereny ziemi chełmińskiej wracały szlakiem wzdłuż Wisły. Powiadomieni o tym Krzyżacy postanowili przygotować zasadzkę przy przesmyku oddzielającym jezioro Rządz od łachy Wiślanej, która im się nie powiodła[4].

Bitwa zakończyła całkowitą klęską Krzyżaków ze Starogrodu[5]. Według „Rocznika franciszkańskiego” po stronie Zakonu zginęło 1 200 ludzi, natomiast z 400 rycerzy ocalało tylko 10. W bitwie polegli także dwaj dostojnicy krzyżaccy: Dietrich von Bernheim i Berlewin von Freiberg[4].

W czasach późniejszych jezioro i założony przy nim folwark stanowiły własność komturii grudziądzkiej. Od 1466 roku jezioro Rządz stanowiło własność starostwa grudziądzkiego[4].

W celu uniknięcia cofki, w 1902 roku wybudowano stację pomp przy jeziorze, która po modernizacji w 1967 działa do dziś. W 1954 roku jezioro zostało włączono w granice miasta[4].

Przypisy

  1. ↑ a b Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 2. Wody stojące, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 302, ISBN 83-239-9607-5.
  2. ↑ a b Bitwa nad Jeziorem Rządzkim [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2023-08-27] (pol.).
  3. ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2023-06-30].
  4. ↑ a b c d e f g h Jezioro Rządz to dziś już tylko bajorko [online], Nowości Dziennik Toruński, 17 stycznia 2009 [dostęp 2023-06-30] (pol.).
  5. ↑ a b Bitwa nad Jeziorem Rządzkim: przyczynek do dziejów pierwszego powstania pruskiego i wojny Świętopełka z zakonem krzyżackim. W: Tomasz Jasiński: Roczniki Historyczne, R. 62, 1996; streszczenie w jęz. niemieckim. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1996.

Bibliografia