Roszczenia terytorialne na Antarktydzie

Mapa polityczna Antarktydy z zaznaczonymi roszczeniami terytorialnymi
Roszczenia terytorialne poszczególnych państw

Na mocy art. 4 Traktatu Antarktycznego, który wszedł w życie w 1961 r., żadne z państw nie może zgłaszać w czasie obowiązywania traktatu roszczeń terytorialnych do obszarów znajdujących się na południe od 60°S. Jednak roszczenia, które zostały zgłoszone przed wejściem w życie traktatu nie zostały nim ani anulowane, ani negowane – przed wejściem postanowień Traktatu w życie roszczenia do fragmentów Antarktydy i wysp przyległych zgłosiło 7 państw: Argentyna, Australia, Chile, Francja, Norwegia, Nowa Zelandia i Wielka Brytania (z 12 państw założycielskich).

Traktat zawarty został bezterminowo, lecz zgodnie z art. 12 w każdej chwili może zostać zmieniony za jednomyślną zgodą stron pełnoprawnych[1]. Po 30 latach obowiązywania (czyli od 1991 r.) możliwe jest zwołanie konferencji tych stron mogącej wprowadzić zmiany większością głosów, dotychczas zmiany takie nie nastąpiły[2].

Większość z omawianych terytoriów to sektory Antarktydy wyznaczone przez południki, tworzące wycinek koła ciągnący się od bieguna południowego aż po 60° szerokości geograficznej południowej. Wyjątek stanowi terytorium Norwegii, która w 1930 r. zdefiniowała tylko wschodnie i zachodnie granice swojego obszaru roszczeń (południowa i północna granica nie zostały zdefiniowane[3]). Norwegia rości także sobie prawo do innego terytorium antarktycznego, niewielkiej Wyspy Piotra I. Roszczenia terytorialne Chile, Argentyny i Wielkiej Brytanii częściowo się nakładają.

W latach 1939–1945 III Rzesza rościła sobie prawa do części terytorium Ziemi Królowej Maud, zwanego Nową Szwabią[4].

Roszczenia terytorialne

Flaga Terytorium Państwo Południki Rok
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne Wybrzeże Adeli  Francja od 142°02′E do 136°11′E 1924
Antarktyda Argentyńska  Argentyna od 25°W do 74°W 1943
Australia Australijskie Terytorium Antarktyczne  Australia od 160°E do 142°02′E
oraz od 136°11′E do 44°38′E 		1933
Chilijskie Terytorium Antarktyczne  Chile od 53°W do 90°W 1940
Brytyjskie Terytorium Antarktyczne Brytyjskie Terytorium Antarktyczne  Wielka Brytania od 20°W do 80°W 1908
Norwegia Ziemia Królowej Maud  Norwegia od 44°38′E do 20°W 1939
Wyspa Piotra I 68°50′S 90°35′W/-68,833333 -90,583333 1929
Nowa Zelandia Dependencja Rossa  Nowa Zelandia od 150°W do 160°E 1923
brak roszczeń (wycinek pomiędzy roszczeniami Chile i Nowej Zelandii) od 90°W do 150°W (poza Wyspą Piotra I)

Historyczne roszczenia

Flaga Terytorium Państwo Południki Rok
Nowa Szwabia  III Rzesza od 20°E 10°W 1939–1945

Możliwe roszczenia

Zgodnie z postanowieniami układu podpisanego 30 kwietnia 1991 r. w Madrycie, rozszerzającego zawieszenie roszczeń terytorialnych do 2041 r., po tym czasie roszczenia do terytorium Antarktydy mogą zgłaszać:

Przypisy

  1. ↑ Obecnie liczba stron pełnoprawnych wynosi 29 z 53 państw członkowskich. Prawo głosu uzaleznione jest od posiadania stacji badawczej na Antarktydzie.
  2. ↑ Spotykane czasem twierdzenie, iż Traktat „zamrażał” roszczenia na lat 30, zaś Protokół Madrycki o ochronie środowiska z 1991 r. przedłużył ten termin o dalszych lat 50, jest błędne. Protokół ten nie wprowadził zmian do Traktatu, a okres 50 lat jest terminem obowiązywania, po którym możliwa będzie zmiana Protokołu większością głosów stron. Taka sytuacja będzie mogła mieć miejsce po 2048 r., bowiem Protokół wszedł w życie w 1998 r. (Protokół o ochronie środowiska do Układu w sprawie Antarktyki sporządzony w Madrycie 4 października 1991 r.).
  3. ↑ „Dronning Maud Land”. Norwegian Polar Institute.
  4. ↑ Przegląd politologiczny, nr 1/2007, s. 74.
  5. ↑ Układ w sprawie Antarktydy podpisany w Waszyngtonie dnia 1 grudnia 1959 r. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-07].