Rdest ptasi

Rdest ptasi
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

rdestowate

Rodzaj

rdest

Gatunek

rdest ptasi

Nazwa systematyczna
Polygonum aviculare L.
Sp. pl. 1:362. 1753
Synonimy
  • Polygonum calcatum Lindm.
  • P. heterophyllum Lindm.
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Rdest ptasi, rdest różnolistny (Polygonum aviculare L.) – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych. Jest bardzo szeroko rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Pochodzi ze strefy umiarkowanej półkuli północnej, ale został zawleczony i zadomowiony także na półkuli południowej[3]. W Polsce jest pospolity w całym kraju[4]. Nazwy ludowe: wróble języczki, świńska trawa, podorożnik.

Morfologia

Fragment pędu
Kwiat
Łodyga
Rozgałęziona, rozścielona i pełzająca (rzadziej wznosząca się), osiąga długość 50 cm. Sinozielona.
Liście
Eliptyczne lub równowąskie, drobne, sinozielone, krótkoogonkowe, z pochwą obejmującą łodygę.
Kwiaty
Białozielone lub czerwonawozielone, niepozorne, po 1-5 w kątach liści. Okwiat 5-krotny. Działki okwiatu do połowy zrośnięte, długości 2-3 mm.
Owoce
Trójkanciaste orzeszki o długości ok. 3 mm. Rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria).
Korzeń
Rozgałęziony, wrzecionowaty.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Rośnie jako chwast w uprawach[5][6], w miejscach wydeptywanych – na podwórzach, przydrożach, nad rzekami. Liścienie ma długie (do 15 mm), wąskie, tępo zakończone. Ponieważ pierwsze liście są także wąskie, stąd zapewne występuje zwyczajowa nazwa świńska trawa[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Stellarietea mediae[7]. Roślina kwitnie od czerwca do października, jest samopylna.

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza – o łagodnym działaniu.
    • Surowiec zielarski: ziele rdestu ptasiego (Herba Polygoni avicularis)[8]. Zawiera flawonoidy (m.in. kwercetynę i awikularynę), krzemionkę rozpuszczalną (ok. 0,2%), garbniki (ok. 1,4%), kwasy polifenolowe, cukry (20%), sole mineralne (ok. 8%).
    • Zbiór i suszenie: zbiór na początku kwitnienia (czerwiec), ścina się ulistnione i kwitnące pędy. Suszenie w temperaturze do 40 °C, w cieniu.
    • Działanie: wyciąg zwiększa wydalanie moczu, stosowany w kamicy nerkowej, jako środek moczopędny, przy schorzeniach płucnych, zewnętrznie przy krwawiących, źle gojących się ranach.
  • Jest bardzo chętnie zjadany przez domowe ptaki: kury, gęsi i kaczki i stąd pochodzi jego nazwa gatunkowa.
  • Korzenie zawierają barwnik indygotynę.

Zmienność

Gatunek jest bardzo zmienny, wyróżniono wiele form, z których część traktowana jest czasem jako odrębne gatunki[9].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ Polygonum aviculare L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-12].
  4. ↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 418. ISBN 83-915161-1-3.
  5. ↑ a b Jerzy Lisek: Sadowniczy Atlas Chwastów. Skierniewice: Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pieniążka, 1997, s. 129. ISBN 83-86772-80-8.
  6. ↑ Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 56.
  7. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. ↑ Farmakognozja Online – cechy ziela. [dostęp 2009-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-29)].
  9. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

Bibliografia

  • Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.