Rak jajnika

Nowotwór złośliwy jajnika
cancer ovarii
ilustracja
Klasyfikacje
ICD-10

C56

Rak jajnika – nowotwór złośliwy kobiet występujący głównie w okresie około- i pomenopauzalnym. Wywodzi się z komórek nabłonka pokrywającego jajnik. Często daje objawy dopiero w późnych stadiach[1].

Epidemiologia

Zapadalność na raka jajnika wynosi 11,2/100 000. Rocznie w Polsce notuje się ponad 3000 nowych zachorowań[2]. Według danych z 2011 rak jajnika zajmuje drugie miejsce co do częstości występowania wśród nowotworów narządu rodnego (po raku trzonu macicy)[3]. Zachorowalność rośnie gwałtownie w 5. dekadzie życia i sukcesywnie wzrasta do 8. dekady[4]. Szczególnie narażone są kobiety w okresie pomenopauzalnym.

Czynniki ryzyka i czynniki ochronne

Ryzyko wystąpienia raka jajnika zależy od liczby i częstości owulacji w życiu kobiety. Związane z owulacją przerwanie ciągłości nabłonka jajnika oraz drażniący wpływ zawierającego estrogeny płynu pęcherzykowego zwiększają ryzyko wystąpienia raka jajnika. Czynnikami ryzyka rozwoju raka jajnika są:

Do czynników ochronnych zalicza się:

Antykoncepcja hormonalna jest stosowana jako profilaktyka raka jajnika u osób z genetycznymi predyspozycjami do wystąpienia tego nowotworu.[potrzebny przypis]

Objawy kliniczne

Początkowy okres rozwoju nowotworu przebiega bezobjawowo. Ponieważ objawy pojawiają się zwykle, gdy guz przekracza 7 cm, nowotwór jest zwykle wykrywany w późnym stadium. Pacjentki zgłaszają najczęściej:

Klasyfikacja kliniczna

Stopień Opis
I guz ograniczony do jajników
IA guz ograniczony do jednego jajnika
brak wodobrzusza
IB guzy w obrębie obu jajników
brak wodobrzusza
IC guzy jak w IA i IB
wodobrzusze lub komórki nowotworowe w wymazach z otrzewnej
II guzy jednego lub obu jajników z zajęciem narządów miednicy mniejszej
IIA nacieczenie lub przerzuty do macicy lub jajowodów
IIB zajęcie innych tkanek miednicy mniejszej
IIC guz jak w IIA i IIB
wodobrzusze lub komórki nowotworowe w wymazach z otrzewnej
III guz jednego lub obu jajników
przerzuty wewnątrzotrzewnowe poza miednicą mniejszą
przerzuty do węzłów pozaotrzewnowych
IV guz jednego lub obu jajników
przerzuty odległe

Rozpoznanie

Nie istnieją badania przesiewowe w kierunku raka jajnika (z wyjątkiem postaci dziedzicznych). Badanie ginekologiczne oraz badanie USG pozwala na wykrycie tego nowotworu dopiero w późnych stadiach (kiedy jego średnica przekracza 5 cm). Doskonałym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia raka jajnika lub określenia rozległości procesu nowotworowego jest PET-CT.

We krwi często można wykryć podwyższony poziom markerów nowotworowych – CA 125 i CA 19-9.

Kobiety o podwyższonym ryzyku wystąpienia tego nowotworu (wcześniejsze przypadki występowania tego nowotworu w rodzinie) powinny poddać się badaniu genetycznemu na mutacje genów BRCA1 i BRCA2.

Ostateczna diagnoza jest stawiana wyłącznie w badaniu histopatologicznym materiału uzyskanego w czasie zabiegu operacyjnego.

Histopatologia

Nowotwory nabłonkowe jajnika dzielą się na surowicze, śluzowe, endometroidalne (tzw. torbiele czekoladowe, ze względu na wygląd makroskopowy), jasnokomórkowe, mieszane i niezróżnicowane. Nowotwory jasnokomórkowe są prawie zawsze złośliwe, zaś większość nowotworów surowiczych, śluzowych i endometroidalnych to łagodne gruczolakotorbielaki[5].

Leczenie

Podstawową metodą leczenia raka jajnika jest leczenie chirurgiczne. Drugą, równie ważną metodą, jest chemioterapia. Najbardziej skuteczne leki są pochodnymi platyn: cisplatyna oraz karboplatyna, którą stosuje się często w połączeniu z paklitakselem[6]. Badania z 2011 roku wskazują, że skuteczne może być również połączenie karboplatyny z decitabiną, w przypadku kiedy wystąpi lekooporność na karboplatynę[7].

Leki oparte na platynie są mało skuteczne w leczeniu raka jasnokomórkowego jajnika, który występuje u około 10% chorych na raka jajnika w USA oraz około 20% pacjentek w Azji. Obecnie (maj 2015) nie istnieje skuteczna terapia tego typu raka jajnika. Prowadzone są badania kliniczne nad zastosowaniem inhibitorów enzymu EZH2. Mogą one być skuteczne w leczeniu nowotworów związanych z mutacją w genie ARID1A, a mutacja w tym genie występuje u ponad połowy osób chorych na raka jasnokomórkowego jajnika[8].

W około 75% przypadków dochodzi do nawrotu raka jajnika. Możliwe jest jednak wielokrotne cofanie się choroby, co pozwala na wieloletnie przeżycie[6].

Jako leczenie paliatywne stosowana bywa radioterapia[6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ B.A. Goff, L. Mandel, H.G. Muntz, C.H. Melancon. Ovarian carcinoma diagnosis. „Cancer”. 10 (15), s. 2068–2075, 2000. PMID: 11066047. 
  2. ↑ Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Centrum Onkologii – Instytut w Warszawie. Raporty na podstawie danych Centrum Onkologii.
  3. ↑ Joanna Didkowska, Urszula Wojciechowska, Witold Zatoński: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2011 roku. Krajowy Rejestr Nowotworów, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, 2013. s. 10. [dostęp 2014-05-17].
  4. ↑ R.J. Edmondson, J.M. Monaghan. The epidemiology of ovarian cancer. „Int J Gynecol Cancer”. 11 (6), s. 423–429, 2001. PMID: 11906544. 
  5. ↑ Jassem Jacek, Kordek Radzisław: Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Gdańsk: Via Medica, 2019, s. 244. ISBN 978-83-66145-98-6.
  6. ↑ a b c Rak jajnika. onkologia.mp.pl. [dostęp 2015-05-22].
  7. ↑ Obiecująca terapia II rzutu w rozsianym raku jajnika. www.alivia.org.pl. [dostęp 2015-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  8. ↑ Odkrycie nowej strategii leczenia raka jajnika. www.alivia.org.pl. [dostęp 2015-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-23)].

Linki zewnętrzne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.