RAF-2203 Łatwija (ros.РАФ-2203 Латвия, łot. RAF-2203 Latvija) – rodzina samochodów użytkowych produkowanych w latach 1976–1991 w ZSRR, a następnie do 1997 roku na Łotwie, przez łotewskie zakłady RAF. Podstawową wersją nadwozia był mikrobus do przewozu osób; budowano także sanitarki i inne wersje specjalistyczne (noszące odrębne oznaczenia), a pod koniec produkcji także nieliczne furgony i lekkie ciężarówki.
Historia powstania
Głównym producentem mikrobusów w ZSRR była państwowa fabryka RAF w Rydze, w ówczesnej Łotewskiej SRR. Już w 1963 roku podjęto tam prace nad następcą modelu RAF-977, początkowo oznaczonym RAF-982. Konstrukcja i wygląd nowego modelu się zmieniały – pierwotnie opracowano prototyp z nadwoziem z włókna szklanego, lecz po odsunięciu od władzy Chruszczowa, prace nad materiałami tego typu w ZSRR uległy zahamowaniu i powrócono do klasycznego stalowego nadwozia. Dalsze prace w fabryce RAF powierzono dwóm zespołom konstrukcyjnym. Prototyp RAF-982-1 opracowany przez zespół A. Mejzisa przedstawiał dość konserwatywną konstrukcję o ciężkim wyglądzie, przypominającym pojazdy amerykańskie, z krótką wysuniętą maską silnika i przednią osią przed kierowcą[2]. Drugi prototyp RAF-982-2 zespołu A. Bergsa z 1968 roku miał futurystyczne mocno przeszklone nadwozie, o ostrych liniach, aczkolwiek zachował przednią oś pod kierowcą, jak RAF-977, niekorzystną z uwagi na jej nadmierne obciążenie. Autorem stylistyki był plastyk Artur Ejsert[3]. Model ten był promowany przez dyrekcję zakładów, mającą nadzieję na uzyskanie decyzji władz o rozbudowie fabryki w celu produkcji nowoczesnego samochodu[3]. Tak też się stało i w 1971 roku ministerstwo przemysłu samochodowego wybrało do produkcji drugi model oraz zdecydowało o rozbudowie fabryki RAF. Nowy, nowocześnie wyposażony zakład zbudowano w Jełgawie. W tym samym czasie prowadzono prace, wespół z instytutem NAMI, nad ulepszeniem projektu i dostosowaniem go do produkcji. Stylistyka samochodu stała się mniej awangardowa, lecz zachowano ogólną sylwetkę prototypu i dużą, pochyloną przednią szybę[3].
Samochód skierowano do produkcji pod oznaczeniem RAF-2203, według nowego systemu oznaczeń samochodów w ZSRR. Poszczególne wersje otrzymywały inne numery, zgodne z tym systemem. Pierwszy samochód seryjny wyprodukowano w grudniu 1975, a masowa produkcja rozpoczęła się w lutym 1976[4]. Podobnie, jak poprzedni model RAF-977, nowy samochód otrzymał nazwę Łatwija (po łotewsku: Latvija), oznaczającą „Łotwa”, a potocznie nazywany był „Rafik”. Osobliwością wśród radzieckich samochodów było to, że samochody RAF nosiły znak fabryczny i nazwę Latvija napisane literami alfabetu łacińskiego (używanego dla języka łotewskiego), zamiast urzędowej cyrylicy[5]. Specjalnie dla nowego modelu zaprojektowano nowy znak firmowy, przedstawiający stylizowaną sylwetkę mikrobusu z wpisanymi literami RAF[5].
Opis modelu
Podstawową wersją nadwoziową był mikrobus 2203, przewożący 11 pasażerów na trzech rzędach indywidualnych foteli i jednym miejscu z przodu obok kierowcy. Nadwozie było samonośne, miało dwoje drzwi dla kierowcy i pasażera z przodu, duże prostokątne drzwi do przedziału pasażerskiego po prawej stronie, otwierane do przodu, oraz drzwi z tyłu do przedziału bagażowego. Klapa tylna była unoszona (w wersji 2203 i pochodnych na wałkach skrętnych[6], w zmodernizowanej wersji 22038 na zewnętrznych zawiasach i siłownikach). Silnik, umieszczony pomiędzy kierowcą a pasażerem, był przykryty osłoną – dostęp do niego był tylko z wnętrza samochodu. Krótka otwierana maska umożliwiała dostęp m.in. do zbiorników płynów eksploatacyjnych[6]. System hamulcowy był dwuobwodowy[3].
Samochód wykorzystywał szereg podzespołów osobowej Wołgi GAZ-24, jak silnik benzynowy o pojemności 2,45 l i mocy 95 KM (w zmodyfikowanej wersji ZMZ-2203), skrzynia biegów, mechanizm kierowniczy, tablica przyrządów (stosowana od 1977 roku do końca lat 80.)[3][4]. Część podzespołów była unifikowana z innymi modelami, np. tylne resory pochodziły od GAZ-13 Czajki[3], a tylne światła z indywidualnymi kloszami były zaadaptowane przez późniejsze radzieckie autobusy[6]. Narożne kierunkowskazy i osobne światła pozycyjne z przodu, pod reflektorami, także pochodziły z Wołgi – od 1980 roku zastąpiono je przez małe kierunkowskazy, a światła pozycyjne zintegrowano z reflektorami[4].
Samochód był bezpieczniejszy i wygodniejszy od RAF-977 oraz zabierał o jedną osobę więcej. Większa szerokość, obniżony środek ciężkości i nowsze zawieszenie powodowały większą stabilność i wygodę[3]. Z drugiej strony, nadwozie miało wciąż niewielką sztywność i krótką strefę zgniotu z przodu, co zwiększało ryzyko obrażeń na przednich siedzeniach w stosunku do innych konstrukcji[6]. Przeciążenie przedniej osi i ogólnie słaba konstrukcja samonośnego nadwozia powodowały natomiast, że samochody te dość szybko zużywały się i wymagały remontów, szczególnie przy intensywnej eksploatacji[7].
Produkcja i modernizacje
Podstawowa rodzina
Wielkoseryjna produkcja samochodów rodziny RAF-2203 trwała od 1976 roku i rocznie produkowano ich ok. 15 000[8]. Podstawowym modelem był mikrobus RAF-2203, używany masowo m.in. w roli „marszrutek” – taksówek zbiorowych poruszających się po wyznaczonej trasie w miastach ZSRR[7]. W tym celu opracowano też specjalną wersję RAF-22032[8].
Karetka pogotowia RAF-22031
Drugą co do liczebności wersją samochodu był ambulansRAF-22031. Oprócz wyposażenia medycznego, wyróżniał się oświetleniem na dachu – w standardowym wykonaniu: jednym niebieskim światłem błyskowym, reflektorami – szperaczami z przodu i z tyłu oraz dwoma reflektorami z podświetlanym znakiem czerwonego krzyża z przodu dachu[8]. Wersja ta miała oszklenie, jak w mikrobusie, tylko szyby w tylnej części były mleczne. Od 1979 roku budowano także karetki reanimacyjne, wyposażane przez fińską firmę Tamro, lecz były one mniej liczne z uwagi na wysoką cenę bogatego wyposażenia. Wyróżniały się z zewnątrz podwyższonym dachem i brakiem szyb z tyłu, bogatszym oświetleniem, a także kolorystyką (żółto-czerwone, w miejsce standardowych biało-czerwonych)[5].
Spośród innych modyfikacji, wyróżniał się operacyjno-sztabowy samochód pożarniczyRAF-22034, służący do dowodzenia akcją gaśniczą, wyposażony m.in. w różne środki łączności i przedział sprzętowy z tyłu. Samochody tego typu powstawały w ramach konwersji pozafabrycznej[8]. Nietypowym wariantem był opancerzony bankowóz RAF-Labbe, opracowany na zamówienie radzieckie w 1986 przez francuską firmę Labbe i następnie zbudowany przez nią na bazie RAF-2203 w liczbie 62 egzemplarzy. Przedni most w tej wersji stosowano od furgonu Mercedes-Benz 408, lecz konstrukcja była przeciążona i nie była udana[9].
Szczególne zastosowanie dla samochodów rodziny RAF-2203 wiązało się z Olimpiadą 1980 roku w Moskwie, na potrzeby której zbudowano 156 samochodów w siedmiu specjalnych wersjach (opisanych dalej), oraz 55 zmodyfikowanych samochodów 2203 dostosowanych do ciągnięcia przyczep z łodziami. Wśród nich znajdowały się m.in. samochody sędziowskie, samochody do eskorty biegaczy z ogniem olimpijskim i samochody w wersji pick-up do serwisowania rowerów[10].
Modernizacja
W latach 80. widoczna stała się potrzeba modernizacji samochodu, szczególnie w zakresie wzmocnienia nadwozia. Od 1987 roku model 2203 został zastąpiony przez przejściowy RAF-2203-01, z częściowo wzmocnionym nadwoziem i zmodernizowanym silnikiem ZMZ-402.10 o mocy 98 KM[11]. Jego produkcję zakończono w 1992 roku[8]. Od 1989 roku rozpoczęto produkcję docelowej zmodernizowanej wersji bazowej RAF-22038. Cechowała się ona wzmocnionym nadwoziem wyposażonym m.in. w niską przegrodę między przedziałem kierowcy a pasażerskim, silnikiem ZMZ-402.10 czy też hamulcami tarczowymi na przednich osi[11]. Wersja ta wyróżniała się nowym pasem przednim ze wspólną plastikową atrapą chłodnicy obejmującą reflektory i kierunkowskazy pod nimi; zmieniono także wystrój wnętrza i zastosowano wyższą, bardziej ergonomiczną deskę przyrządów. Zmieniono mocowanie tylnych drzwi na zewnętrzne zawiasy i wprowadzono także luk wentylacyjny w dachu[11].
Zmodernizowany RAF-22038
W latach 90., po rozpadzie ZSRR, fabryka RAF znalazła się na niepodległej Łotwie. Podobnie jak inne poradzieckie zakłady, musiała konkurować na wolnym rynku, w zmienionej sytuacji ekonomicznej. Zakłady usiłowały rozszerzyć gamę komercyjnych modeli samochodu i stworzono między innymi 1-tonową lekką ciężarówkę skrzyniową, z jednorzędową (RAF-33111) lub dwurzędową kabiną (RAF-3311) oraz furgon RAF-2920[12]. Stworzenie tych wersji wiązało się z pewnymi trudnościami, związanymi z koniecznością adaptacji samonośnego nadwozia samochodu i nie były one szczególnie udane, chociaż przez pewien czas nie miały większej konkurencji w tej klasie ze strony samochodów produkowanych w państwach poradzieckich[b]. Popyt w latach 90. utrzymywał się głównie na karetki pogotowia, eksportowane do Rosji i Ukrainy, lecz był on niestabilny[11]. Problemy ekonomiczne, spotęgowane przez pogorszenie relacji między Rosją a Łotwą i pojawienie się udanego taniego rosyjskiego samochodu tej klasy GAZ Gazela, spowodowały ostatecznie zaprzestanie produkcji i upadek zakładów RAF w 1997 roku[11].
Wersje
RAF-2203 – bazowa wersja 12-osobowego mikrobusu (1975-1987)
RAF-2203-01 – przejściowa wersja zmodernizowana (1987-1992)[11]
RAF-2203-21 – zmodernizowana wersja pasażerska z dachem podwyższonym o 40 cm, z lat 90.[11]
RAF-22031 – ambulans
RAF-22031-01 – ambulans odpowiadający wersji RAF-2203-01
RAF-TAMRO – karetka reanimacyjna wyposażana przez firmę Tamro, z podwyższonym dachem (od 1979)
RAF-22032 – specjalna wersja "marszrutki" (taksówki poruszającej się po wyznaczonej trasie), z siedzeniami wzdłuż ścian i silnikiem na gorszą benzynę A-76[8]
RAF-22033 – samochód operacyjny milicji i inspekcji ruchu drogowego (GAI) (modyfikacja pozafabryczna) – prototyp wyposażony był w dalmierz i urządzenia do fotografii stereoskopowej[8]
RAF-22034 – operacyjno-sztabowy samochód pożarniczy (modyfikacja pozafabryczna)
RAF-22035 – ambulans do przewozu krwi (małoseryjny)[8]
RAF-22036 – samochód inspekcji ruchu drogowego połączony z ambulansem, dla pomocy ofiarom wypadków (nie wszedł do produkcji)[8]
RAF-22038 – zmodernizowana wersja bazowa mikrobusu (1989-1997)[12]
RAF-22039 – zmodernizowana wersja "marszrutki" z lat 90. (małoseryjna)[7]
RAF-2907 – samochód do eskorty biegaczy z ogniem olimpijskim, zawierający z tyłu wentylowany przedział z płonącymi zapasowymi pochodniami gazowymi (zbudowano 5)
RAF-2908 – samochód sztabu organizacyjnego Olimpiady (zbudowano 15)
RAF-2909 – wersja pick-up z długą 5-osobową kabiną, dla obsługi technicznej rowerów (zbudowano 90)
RAF-2910 – samochód sędziowski dla biegu maratońskiego, o napędzie elektrycznym – nadwozie różniło się drzwiami do przedziału pasażerskiego z obu stron, w tylnej części był oddzielony przedział akumulatorów. Prędkość do 30 km/h (zbudowano 6)
RAF-2911 – samochód sędziowski – nadwozie różniło się dwuskrzydłowymi drzwiami z tyłu i świetlną tablicą mocowaną na dachu (zbudowano 20)
RAF-3407 – ciągnik siodłowy z krótką kabiną i dwoma otwartymi naczepami do wożenia ludzi po wiosce olimpijskiej (ogółem 40 siedzeń), używane później na Wystawie Osiągnięć Gospodarstwa Krajowego (zbudowano 10)
↑ abSzerokość 2035 mm według J. Gierbow, RAF - komfort i skorost', "Modielist-Konstruktor" 8/1977. W "Awtoliegendy SSSR" Nr 26 podana jest na szkicu szerokość 2210 mm, w "Awtoliegendy SSSR" Nr 74 - 1940 mm.
↑Na początku lat 90. z tej gamy samochodów w państwach poradzieckich produkowano jedynie przestarzałe UAZ-451 i JerAZ 762, natomiast nowe samochody produkcji zachodniej były droższe. (Awtoliegendy SSSR Nr.74, s.15)
_for_Moscow_1980.JPG)
.jpg)
.JPG)