PROFILPELAJAR.COM

Pszczoły samotnice, pszczoły samotne – grupa pszczół obejmująca gatunki, w których każda samica zakłada własne gniazdo (jedno bądź kilka) i sama opiekuje się własnym potomstwem bez pomocy innych samic (brak podziału kastowego na królową i robotnice)^[1]. Do samotnic należy większość gatunków pszczół^[2], przy czym podział na gatunki samotne i społeczne nie pokrywa się z podziałem systematycznym. W przeciwieństwie do pszczoły miodnej, samice zwykle nie atakują (nie żądlą) w obronie swoich gniazd^[3].

Przykłady pszczół samotnych

Przodek pszczół był gatunkiem samotnym, a społeczny tryb życia wyewoluował w tej grupie wielokrotnie niezależnie^[4], dlatego podział według stopnia społeczności (oprócz gatunków ściśle samotnych i eusocjalnych, można wyróżnić również szereg stanów pośrednich^[1]) nie pokrywa się z podziałem systematycznym. Nawet w obrębie jednego rodzaju część gatunków może prowadzić samotny, a część społeczny tryb życia (np. Halictus)^[5].

Przykładowe taksony pszczół samotnic występujących w Polsce^[5]:

murarka (Osmia)
miesierka (Megachile)
smuklik (Halictus) – część gatunków należących do rodzaju
makatka (Anthidium)
zadrzechnia (Xylocopa)^[a]^[6]
lepiarkowate (Colletidae)

Rozród

U gatunków samotnych nie występuje współpraca między samicami w budowie gniazda i opiece nad potomstwem. Każda samica samodzielnie zakłada gniazdo i zaopatruje potomstwo w pokarm. Gniazdo zasadniczo składa się z komórek (ułożonych w przestrzeni w różny sposób zależnie od gatunku, np. liniowo bądź zgrupowane na końcu korytarza), w każdej z nich samica umieszcza porcję pyłku wymieszanego z nektarem i składa jedno jajo, po czym zamyka komórkę. Cały rozwój larwalny zachodzi wewnątrz komórki, opuszcza ją dopiero imago. Mimo że brak jest współpracy między samicami, pszczoły samotne chętnie zakładają gniazda w koloniach, często osiągających duże rozmiary. Samice gniazdujące w obrębie agregacji mogą wykazywać wobec siebie zachowania agresywne, jednak poziom konfliktów jest stosunkowo niski^[7]. Większość pszczół samotnych ma jedno pokolenie w roku, osobniki dorosłe latają stosunkowo krótko, a większość cyklu życiowego jest odbywana wewnątrz gniazda (pszczoły zimują zwykle jako larwy, rzadziej jako dorosłe osobniki w kokonach)^[5]. Możliwe jest również rozwijanie się dwóch pokoleń w sezonie, wówczas tylko drugie zimuje.

Gatunki pszczół samotnych można podzielić ze względu na sposób budowy gniazda na gatunki samodzielnie kopiące sobie norki w ziemi, oraz gnieżdżące się w gotowych jamkach i szczelinach, często (choć nie wyłącznie) nad ziemią^[8].

Gatunki samodzielnie kopiące gniazda

Samice tych gatunków kopią gniazda w ziemi. Norka składa się z korytarza i odchodzących od niego komórek lęgowych. W zależności od gatunku architektura gniazda, głębokość pod ziemią, układ komórek może mieć różny wygląd. W sprzyjających warunkach pszczoły na niewielkiej powierzchni mogą stworzyć agregację gniazd, z wieloma gniazdami należącymi do różnych samic. Do pszczół gniazdujących w ziemi należą np. pszczolinki, lepiarki, niektóre miesierki. Niektóre gatunki wygryzają sobie gniazda w innych miejscach, np. w spróchniałym drewnie.

Gatunki gniazdujące w gotowych norkach

Gatunki nie potrafiące wykopać sobie gniazda samodzielnie korzystają z różnych istniejących szczelin. Mogą to być opuszczone ziemne gniazda innych pszczół, ale częściej są to miejsca nad ziemią, takie jak puste łodygi roślin, korytarze wydrążone przez larwy chrząszczy drewnojadów, szczeliny w drewnie czy miejsca oferowane (świadomie bądź nie) przez człowieka, takie jak domki dla owadów lub szczeliny w murze. Do tak gniazdujących gatunków należą np. niektóre murarki, miesierki, makatki.

Uwagi

↑ Według niektórych źrodeł, zadrzechnie wykazują prymitywne zachowania socjalne w postaci opieki nad potomstwem już po zaopatrzeniu gniazda w pokarm i złożeniu jaj

Przypisy

↑ ^a ^b BorańskiB. K. BorańskiB., TeperT. D. TeperT., Atlas pospolitych gatunków pszczół Polski [online] .
↑ M.M. Zych M.M. i inni, Narodowa Strategia Ochrony Owadów Zapylających [online], 2018 [dostęp 2020-01-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-25] .
↑ Pszczoły samotne cz. 1 – wstęp [online], Nauka dla Przyrody, 16 lipca 2018 [dostęp 2020-01-28] (pol.).
↑ Charles D.Ch.D. Michener Charles D.Ch.D., The bees of the world, wyd. 2nd ed, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2007, ISBN 978-1-4356-9259-6, OCLC 646769600 .
↑ ^a ^b ^c W.W. Celary W.W., S.S. Flaga S.S., Pszczoły dziko żyjące (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes) – klucz do rozpoznawania rodzin i rodzajów pszczół wraz z ich charakterystyką, 2015 .
↑ AleksandraA. Łoś AleksandraA. i inni, Nowe stanowiska zadrzechni (Xylocopa spp.)(Hymenoptera: Apidae) we wschodniej Polsce, „Nauki Przyrodnicze”, 2018 .
↑ KateřinaK. Černá KateřinaK. i inni, Neighbourhood Society: Nesting Dynamics, Usurpations and Social Behaviour in Solitary Bees, „PLOS ONE”, 8 (9), 2013, DOI: 10.1371/journal.pone.0073806, ISSN 1932-6203, PMID: 24066074, PMCID: PMC3774747 [dostęp 2020-01-27] .
↑ JustynaJ. Kierat JustynaJ., Pszczoły miodne i niemiodne, Z Przyrodniczej Półeczki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2022, ISBN 978-83-7763-618-3 [dostęp 2023-08-09] .