Komitet założycielski „Proswity” powstał na początku 1868, utworzony głównie przez ukraińskich działaczy studenckich. Działali w nim między innymi: Anatol Wachnianin, Mychajło Kossak, dr Kornyło Suszkewycz, profesor gimnazjum Pawło Swencickyj. 2 września 1868 Ministerstwo Oświaty wyraziło zgodę na założenie Towarzystwa „Proswita”.
W 1917 roku „Proswita” posiadała około 5 tysięcy placówek. W 1922 zlikwidowano organizację w ZSRR.
W Polsce działała nadal, do 1939 (z wyjątkiem Wołynia, gdzie zakazano jej działalności w 1936). Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 i aneksji wschodnich terenów II RP przez ZSRR organizacja została zlikwidowana przez władze sowieckie. W czasie wojnyOUN odtworzyła działalność organizacji. Po wojnie wszystkie placówki powtórnie zamknięto, a organizacja działała tylko na emigracji.
W 1914 roku „Proswita” posiadała 77 filii, 2944 czytelnie, 2700 bibliotek, 504 własne budynki i około 194 tysiące członków. I wojna światowa i lata 1918–1920 były latami regresu, jednak wskutek intensywnego rozwoju w latach następnych, w 1929 „Proswita” posiadała już 84 filie i 2900 czytelni. W 1935 w Polsce należało do niej 30 tysięcy osób, skupionych w 83 filiach powiatowych, prowadząc 3 tysiące czytelni i bibliotek.
W okresie międzywojennym „Proswita” starała się rozszerzyć działalność na Wołyń i Polesie, jednak od 1932 jej działalność zaczęła tam słabnąć, a w 1936 przestała funkcjonować. Stało się tak wskutek polityki ówczesnego wojewody Henryka Józewskiego, który popierał rugowanie z Wołynia organizacji galicyjskich i wspierał własne, jak na przykład „Proswitianska Chata”, organizowane przez Wołyńskie Zjednoczenie Ukraińskie. „Proswita” działała wśród Łemków na wschodzie terenów przez nich zamieszkanych[1].
„Proswita” została reaktywowana w styczniu 1992 roku w Kijowie na Ukrainie, jako Wszechukraińskie Towarzystwo „Proswita” im. Tarasa Szewczenki.