Portret tuskulański

Popiersie z Tusculum

Portret tuskulański lub Popiersie z Tusculum – jeden z dwóch lub trzech najczęściej występujących sposobów przedstawienia rzeźbiarskiego Gajusza Juliusza Cezara, obok tak zwanego Cezara z Chiaramonti[1][2][3]. Być może jest to jedyna zachowana podobizna tego polityka wykonana jeszcze za jego życia.

Za typowe przedstawienie portretu tuskulańskiego uznaje się kamienną kopię oryginalnej brązowej rzeźby[4], wykonanej około 50–40 roku p.n.e., znajdującą się w kolekcji Museo di Antichità w Turynie[5]. Rzeźba mierzy 33 centymetry wysokości i jest wykonana z polerowanego marmuru.

Termin odnosi się zarówno do tej konkretnej rzeźby, jak i do podobnych wizerunków znajdowanych w innych częściach dawnego imperium rzymskiego. Poza popiersiem z Tusculum jak dotąd znaleziono przynajmniej sześć innych przedstawień tego typu, z czego najnowsze, znalezione w 2004 na Pantellerii, zostało poddane renowacji jeszcze w starożytności, przez co zatraciło wiele z oryginalnych cech portretu tuskulańskiego[4].

Przedstawienie postaci

Rzeźba jest doskonale zachowana, jedynie po lewej stronie twarzy widoczne są nieznaczne ślady retuszu[2]. Przedstawienie powstało najwyraźniej nie tylko po to, by oddać rysy twarzy postaci, ale także by zasugerować odbiorcy jej charakter[4][6]. Głowa jest ledwie dostrzegalnie uniesiona, czoło nieco zmarszczone, usta uniesione w lekkim uśmiechu; wszystko to ma sugerować postać skupioną i troskliwą, a jednocześnie nie pozbawioną ironii i arystokratycznej rezerwy[4].

Rysy twarzy bohatera popiersia są zgodne z przedstawieniami Cezara na monetach wybitych w ostatnim roku jego rządów, zwłaszcza z denarami Marka Mettiusza[4]. Czaszka Cezara przedstawionego na popiersiu ma wydłużony, siodłowaty kształt, co wskazywałoby na przedwczesne skostnienie spoin między kością ciemieniową i skroniową w dzieciństwie[1], kształt głowy wskazuje również na dolichocefalię[1].

Historia

Popiersie odkrył Lucien Bonaparte w 1825, podczas wykopalisk na terenie forum w Tusculum[4]. Rzeźbę przewieziono do Castello d'Aglie jako portret rzeźbiarski nieznanego mężczyzny. Identyfikacji dokonał Maurizio Borda w 1940[2][4]. Współcześnie popiersie wystawiano między innymi w Luwrze, gdzie zestawiono je z tak zwanym popiersiem z Arles, według niektórych specjalistów również przedstawiającym Cezara. Istnieją trzy znane kopie popiersia, jedno przechowywane w opactwie Woburn, a pozostałe w prywatnych kolekcjach we Florencji i Rzymie[5][4].

Wielu współczesnych naukowców uważa, że portret z Tusculum jest jedynym zachowanym przedstawieniem rzeźbiarskim Cezara wykonanym jeszcze za jego życia[7][6]. Możliwe jest także, że popiersie jest kopią rzeźby wystawionej przez Marka Antoniusza wkrótce po śmierci Cezara w celach propagandowych, by pokazać ludowi rzymskiemu jakiego dobrotliwego, łagodnego i cierpiącego człowieka zamordowali spiskowcy, nie ma jednak na to przekonujących dowodów[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c Flemming S. Johansen, The Portraits in Marble of Gaius Julius Caesar: A Review, [w:] The J. Paul Getty Museum (autor korporatywny), Ancient Portraits in the J. Paul Getty Museum: Volume 1, Occasional Papers on Antiquities, 4, Malibu, California: Getty Publications, 1 lipca 1987, s. 17-40, ISBN 978-0-89236-071-0 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  2. ↑ a b c d Jocelyn M.C. Toynbee, Roman historical portraits, Cornell University Press, 1978, s. 37 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  3. ↑ Michael Koortbojian, The Divinization of Caesar and Augustus, Cambridge University Press, 31 października 2013, s. 99-125, ISBN 978-0-521-19215-6 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h Paul Zanker, The Irritating Statues and Contradicting Portraits of Julius Caesar, [w:] Miriam Griffin (red.), A Companion to Julius Caesar, John Wiley & Sons, 29 kwietnia 2009, s. 288-315, 302-303, ISBN 978-1-4443-0845-7 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  5. ↑ a b Amelia Carolina Sparavigna, Portraits of Julius Caesar: a proposal for 3D analysis, [w:] arXiv [online] [dostęp 2019-07-27].
  6. ↑ a b Paul Zanker, The Functions of Roman Art, [w:] Clemente Marconi (red.), The Oxford Handbook of Greek and Roman Art and Architecture, Oxford University Press, 2015, s. 310-326, ISBN 978-0-19-978330-4 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  7. ↑ Tom Stevenson, Julius Caesar and the Transformation of the Roman Republic, Routledge, 30 października 2014, s. 4, ISBN 978-1-317-59754-4 [dostęp 2019-07-27] (ang.).