Porażenie nerwu podjęzykowego powoduje jedno- lub obustronne odnerwienie mięśni języka, w zależności do rodzaju uszkodzenia. Izolowane uszkodzenia dolnych nerwów czaszkowych (IX, X i XII) są rzadkie, najczęściej występują łącznie w uszkodzeniach opuszkowych.

Przyczyny:

• choroby neuronu ruchowego
• guzy pnia mózgu
• rak nosogardła
• guzy kłębka szyjnego
• polineuropatie, np. w przebiegu GBS
• urazy podstawy czaszki

Uszkodzenie obwodowe jednostronne

Przyczyny:

• zmiany zapalne pnia mózgu
• jamistość opuszki
• zakrzep przyśrodkowych gałęzi tętnicy kręgowej (zespół naprzemienny Jacksona z niedowładem piramidowym przeciwstronnym)
• guz
• tętniak tetnicy kręgowej
• rakowatość opon
• wrodzone anomalie rozwojowe okolicy otworu wielkiego, np. malformacja Arnolda-Chiariego
• przyczyny jatrogenne

Objawy:

• atrofia i fascykulacje po stronie uszkodzenia
• zbaczanie wysuniętego języka w stronę uszkodzenia
• nie ma zaburzeń połykania i artykulacji

Obustronne uszkodzenie obwodowe

Przyczyny:

• choroba neuronu ruchowego
• jamistość opuszki
• zapalenie istoty szarej rdzenia
• obustronne procesy naczyniowe opuszki

Objawy:

• obustronna atrofia i fascykulacje
• język porażony, na dnie jamy ustnej
• do tego dyzartria, niewielka dysfagia
• porażenie opuszkowe

Jednostronne uszkodzenie ośrodkowe

• niewielkie zbaczanie języka w stronę przeciwną, zwykle bezobjawowe

Obustronne uszkodzenie ośrodkowe

• ograniczenie wysuwania języka
• zespół rzekomoopuszkowy

• Nerw podjęzykowy

• Christopher Turner, Anish Bahra, Katia Cikurel: Crash Course: Neurologia. Wrocław: Elsevier Urban&Partner, s. 157. ISBN 978-83-60290-71-2.