Polskie kontyngenty wojskowe w siłach morskich Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego

Operacja Active Endeavour (2005–2011)
Historia
Państwa wystawiające	Polska
Decyzja o użyciu	14 grudnia 2004 M.P. z 2004 r. nr 54, poz. 905 (pierwsze)
Rozpoczęcie misji	14 stycznia 2005 (pierwszy)
Zakończenie misji	31 grudnia 2023 (ostatniej)
Liczba zmian	12 kontyngentów 14 zmian
Dowódcy
Pierwszej zmiany	kmdr por. Sławomir Wiśniewski
Obecnej zmiany	kmdr ppor. Piotr Bartosewicz
Organizacja
Typ	operacyjny
Podporządkowanie	MC JFC Neapol, SNMG1, SNMG2, SNMCMG1, SNMCMG2
Liczebność	od ok. 10 do ok. 215 żołnierzy

Polskie kontyngenty wojskowe w siłach morskich Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego^[a] – wydzielone komponenty Marynarki Wojennej, przeznaczone do działań w ramach stałych zespołów morskich NATO na Oceanie Atlantyckim, Morzu Norweskim, Północnym, Bałtyckim, Śródziemnym i Czarnym od 2006 roku oraz do zabezpieczenia Morza Śródziemnego w ramach operacji pod kryptonimem Active Endeavour po zamachach z 11 września, operując w latach 2005–2011.

Od 2005 w ramach stałych sił morskich Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego funkcjonują cztery zespoły okrętów, przyporządkowane operacyjnie do dwóch akwenów:

• Ocean Atlantycki (Morze Północne, Morze Norweskie, Morze Bałtyckie)
  • Stały Zespół Sił Morskich NATO – Grupa 1 (Standing NATO Maritime Group 1, SNMG1), do 2004 STANAVFORLANT
  • Stały Zespół Sił Obrony Przeciwminowej NATO – Grupa 1 (Standing NATO Mine Countermeasures Group 1, SNMCMG1), do 2004 MCMFORNORTH
• Morze Śródziemne (Morze Czarne)
  • Stały Zespół Sił Morskich NATO – Grupa 2 (Standing NATO Maritime Group 2, SNMG2), do 2004 STANAVFORMED
  • Stały Zespół Sił Obrony Przeciwminowej NATO – Grupa 2 (Standing NATO Mine Countermeasures Group 2, SNMCMG2), do 2004 MCMFORSOUTH

• 
  SNMG1
• 
  SNMG2
• 
  SNMCMG1
• 
  SNMCMG2

Do zadań zespołów należy

• SNMG: monitorowanie ruchu na szlakach komunikacyjnych, kontrola i zabezpieczanie podejrzanych jednostek, prowadzenie akcji humanitarnych,
• SNMCMG: poszukiwanie, wykrywania i niszczenie obiektów stanowiących zagrożenie dla morskich szlaków komunikacyjnych,
• zadania wspólne: udział w międzynarodowych i sojuszniczych ćwiczeniach morskich^[1].

Na przestrzeni lat okręty i personel polskiej Marynarki Wojennej wielokrotnie pełnili służbę w ramach stałych zespołów^[2][3]:

• Stały Zespół Sił Morskich NATO – Grupa 1:
  • ORP "Gen. K. Pułaski": 2006, 2008, 2019,
  • ORP "Gen. T. Kościuszko": 2023,
• Stały Zespół Sił Morskich NATO – Grupa 2:
  • ORP "Gen. T. Kościuszko": 2016,
• Stały Zespół Sił Obrony Przeciwminowej NATO – Grupa 1:
  • ORP "Mewa": 2002, 2005, 2010, 2015,
  • ORP „Czajka”: 2003, 2007, 2010, 2013,
  • ORP „Flaming”: 2003, 2005, 2011, 2014,
  • ORP "Kontradmirał Xawery Czernicki": 2010, 2011, 2013, 2023 (dowództwo w 2010, 2011, 2023, okręt flagowy w 2010, 2011, 2013, 2023),
  • PKW Morze Północne: 2021-2022 (dowództwo SNMCMG1),
  • ORP "Drużno": 2023,
  • ORP "Hańcza": 2023,
• Stały Zespół Sił Obrony Przeciwminowej NATO – Grupa 2:
  • ORP "Kontradmirał Xawery Czernicki": 2017 (dowództwo i okręt flagowy).

W szczególnych przypadkach otrzymywali status kontyngentu wojskowego: w latach 2006-2011 wiązało się to z udziałem okrętów w operacji Active Endeavour na Morzu Śródziemnym (ORP "Gen. K. Pułaski" i ORP "Kontradmirał Xawery Czernicki"), po 2017 ograniczonych do szkoleń i ćwiczeń sojuszniczych oraz dowodzenia zespołem okrętów na we wschodniej części akwenu Oceanu Atlantyckiego (ORP "Gen. K. Pułaski", ORP "Gen. T. Kościuszko", ORP "Kontradmirał Xawery Czernicki").

Na mocy artykułu 5. traktatu waszyngtońskiego siły morskie NATO i państw sojuszniczych rozpoczęły w dniu 6 października 2001 koordynowaną przez Dowództwo Morskie Dowództwa Sił Połączonych (Maritime Command Joint Force Command, MC JFC) w Neapolu operację zabezpieczenia żeglugi i zapobiegania terroryzmowi na Morzu Śródziemnym, nazwaną 26 października Active Endeavour. W listopadzie 2016, ze względu na zmianę charakteru zagrożeń na Morzu Śródziemnym w związku z kryzysem migracyjnym operacja Active Endeavour została zastąpiona operacją Sea Guardian, nie bazującą na artykule 5. traktatu waszyngtońskiego^[4].

Polska Marynarka Wojenna do operacji dołączyła dopiero na początku 2005. Najczęściej były to okręty podwodne (ORP "Bielik" – trzykrotnie i ORP "Kondor" – raz), których zmiany, w przeciwieństwie do kontyngentów Wojsk Lądowych, były krótsze, bo 3-miesięczne.

Do ich zadań należało:

• monitorowanie statków i w razie konieczności ich kontrolowanie,
• zapobieganie przemytowi ludzi i towarów,
• zapobieganie wspierania terroryzmu^[5].

Ponadto doraźnie, na odmienne i nieregularne okresy, do operacji Active Endeavour włączane były polskie okręty wchodzące w skład Stałych Sił Morskich NATO: ORP "Gen. K. Pułaski" w 2006 (patrolowanie rejonu Kanału Sueskiego w poszukiwaniu statków podejrzanych o wspieranie terroryzmu) i 2008 oraz ORP "Kontradmirał Xawery Czernicki" w 2011 (wzmożenie działań NATO w związku z wojną domową w Libii; okręt nie brał jednak udziału w Operacji Unified Protector).

• 
  ORP "Bielik"
• 
  ORP "Kondor"
• 
  ORP "Gen. K. Pułaski"
• 
  ORP "Gen. T. Kościuszko"
• 
  ORP "Kontradmirał Xawery Czernicki"
• 
  ORP "Drużno"
• 
  ORP "Hańcza"

Od 13 maja 2010 żołnierzom PKW Bielik, Pułaski, Kondor i Czernicki biorącym udział w operacji Active Endeavour przysługuje pamiątkowe odznaczenie zwane Gwiazdą Morza Śródziemnego.

• 
  Baretka pamiątkowego odznaczenia Gwiazdy Morza Śródziemnego ustanowionego 12 lutego 2010
• 
  Baretka medalu NATO za operację Active Endeavour
• 
  Baretka medalu NATO za operację Active Endeavour (wzór: od 2011)

• PKW Bielik. [dostęp 2011-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 października 2010)].
• PKW Pułaski. [dostęp 2011-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 października 2008)].
• PKW Kondor. [dostęp 2011-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 października 2008)].
• PKW Czernicki. [dostęp 2011-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 maja 2014)].
• PKW Pułaski. [dostęp 2023-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 czerwca 2019)].
• PKW Morze Północne. [dostęp 2023-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 stycznia 2022)].
• PKW Kościuszko. [dostęp 2023-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 czerwca 2023)].
• PKW Czernicki 2023. [dostęp 2023-07-06].