Pollux – polski holownik z okresu dwudziestolecia międzywojennego, służący początkowo w polskiej Marynarce Wojennej, a następnie w służbie cywilnej. Jednostka została zbudowana w 1900 roku w niemieckiej stoczni, prawdopodobnie w Gdańsku, po czym wiosną 1920 roku została zakupiona przez Polskę. W latach 1920–1922 służyła w polskiej Marynarce Wojennej, a następnie używano jej w służbie cywilnej. W 1925 roku holownik został wystawiony na sprzedaż i nabyty przez armatora z Wolnego Miasta Gdańsk. Jednostka była użytkowana na pewno do roku 1943, a jej dalszy los jest nieznany. „Pollux” i zakupiony w tym samym czasie „Castor” były pierwszymi holownikami w polskiej flocie.
Historia
Po przejęciu z rąk niemieckich przyznanego Polsce przez traktat wersalski Pomorza (na którym znalazły się tylko dwa niewielkie porty rybackie – Hel i Puck) podjęto działania w celu pozyskania pomocniczego taboru pływającego, gdyż przejęto jedynie pewną liczbę łodzi i kutrów rybackich oraz żaglowców handlowych[1]. Nowo powstała Marynarka Wojenna, która decyzją Rady Ambasadorów miała otrzymać sześć poniemieckich torpedowców, potrzebowała w szczególności holowników, które byłyby pomocne we wprowadzaniu okrętów do ciasnego basenu portowego prowizorycznego portu puckiego oraz kontroli toru wodnego prowadzącego przez płycizny Zatoki Puckiej[2][3].
Departament dla Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych w kwietniu i maju 1920 roku zakupił więc w Gdańsku dużą liczbę taboru pływającego, w tym dwa holowniki: „Castor” i „Pollux”[4][5]. Były to pierwsze holowniki polskiej Marynarki Wojennej[3][6].
„Pollux” został zbudowany w 1900 roku w nieokreślonej niemieckiej stoczni, prawdopodobnie w Gdańsku[3][6]. Nazwa jednostki w polskiej służbie nawiązywała do mitycznego syna Zeusa i Ledy – Polluksa (brata Castora); jego ewentualna wcześniejsza nazwa jest nieznana[6].
Dane taktyczno-techniczne
„Pollux” był płaskodennym holownikiem rzeczno-portowym o długości całkowitej 26,3 metra, szerokości 4,4 metra i zanurzeniu 1,3 metra[5][7][a]. Pojemność wynosiła 55 BRT, a nośność 7 NRT[5][7]. Siłownię jednostki stanowiła dwucylindrowa maszyna parowa podwójnego rozprężania o mocy 140 KM, napędzająca pojedynczą śrubę napędową[8][9].
Załoga jednostki składała się z pięciu osób – kierownika i czterech marynarzy[7][9].
Służba
Marynarka Wojenna
„Pollux” został przekazany Marynarce Wojennej w 1920 roku, przyporządkowany rozkazem nr 39 Ministerstwa Spraw Wojskowych z 22 maja Dowództwu Wybrzeża Morskiego w Pucku[9][10]. Portem macierzystym holownika stał się także Puck[3]. Do jego głównych zadań należała obsługa pogłębiarek i kryp pracujących w Zatoce Puckiej (pogłębianie przejścia „Depka” w Rybitwiej Mieliźnie) oraz w basenach portów w Pucku i Helu[3][9]. Z racji niewielkich wymiarów i płaskiego dna jednostka mogła być użytkowana na wodach Zatoki Gdańskiej jedynie przy dobrej pogodzie[7].
W związku z podziałem spraw morskich na cywilne i wojskowe „Pollux” wraz z „Castorem” zostały z dniem 1 stycznia 1922 roku skreślone z listy jednostek pomocniczych marynarki i przekazane Urzędowi Marynarki Handlowej w Wejherowie, podległemu zarządowi Departamentu Marynarki Handlowej w Ministerstwie Przemysłu i Handlu[3][9].
Służba cywilna
Mimo zmiany przynależności zadaniem holownika była nadal obsługa pogłębiarek i kryp pracujących w Zatoce Puckiej, a także utrzymywanie komunikacji między portem w Pucku i będącym w budowie portem gdyńskim[7]. Podczas sezonu letniego, przy braku wyspecjalizowanych jednostek wycieczkowych, „Pollux” i „Castor” przewoziły oficjalne delegacje i turystów, głównie na Hel[7]. W czerwcu 1922 roku holownik towarzyszył aż do zewnętrznych wybrzeży Półwyspu Helskiego wypływającemu w dwumiesięczny rejs żaglowcowi szkolnemu „Lwów”[7]. Od sierpnia 1923 roku obie jednostki wypełniały zadania holownicze i pilotowe, pomagając statkom pasażerskim i węglowcom przybijającym do prowizorycznego mola w gdyńskim porcie[7]. W 1925 roku „Pollux” i „Castor” zostały przyporządkowane na stałe Kapitanatowi Portu w Gdyni[11]. Po zakupie nowoczesnego i znacznie większego holownika „Ursus”, który przejął większość zadań holowniczych w porcie gdyńskim, „Polluxa”, mającego w tym czasie niesprawny kocioł, uznano za zbędny i wystawiono w przetargu w końcu 1925 roku[5][12]. Holownik znalazł nabywcę w 1926 roku w osobie armatora z Wolnego Miasta Gdańska Alberta Zimmermanna[8][13]. Jednostka pod niezmienioną nazwą użytkowana była po remoncie przez nowego właściciela co najmniej do 1943 roku[8][13]. Jej dalszy los pozostaje nieznany[5][13].
Należy dodać, że w 1936 roku Urząd Morski w Gdyni kupił i wcielił do służby nowy holownik o nazwie „Pollux”[14].
Uwagi
Przypisy
- ↑ Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 181-182.
- ↑ Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 182.
- ↑ a b c d e f Danielewicz 1998 ↓, s. 39.
- ↑ Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 182-183.
- ↑ a b c d e Neumann 2013 ↓, s. 190.
- ↑ a b c Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 183.
- ↑ a b c d e f g h Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 184.
- ↑ a b c Danielewicz 1998 ↓, s. 40.
- ↑ a b c d e Piaskowski 1996 ↓, s. 57.
- ↑ Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 220.
- ↑ Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 184-185.
- ↑ Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 187-188.
- ↑ a b c Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 186.
- ↑ Huras i Twardowski 2002 ↓, s. 194.
Bibliografia
- Waldemar Danielewicz. Holowniki Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1920-1997. „Morza, Statki i Okręty”. 5/1998 (12). III, wrzesień-październik 1998. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Bohdan Huras, Marek Twardowski: Księga statków polskich: 1918-1945. T. 4. Gdańsk: Polnord, Oskar, 2002. ISBN 83-86181-78-8.
- Maciej Neumann: Flota II Rzeczypospolitej i jej okręty. Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2013. ISBN 978-83-7565-309-0.
- Stanisław M. Piaskowski: Okręty Rzeczypospolitej Polskiej 1920–1946. Album planów. Warszawa: Lampart, 1996, seria: Barwa i Broń. ISBN 83-900217-2-3.
| Hulki, okręty-bazy i tendry |
|
|---|
| Okręty hydrograficzne |
|
|---|
| Okręty-cele |
|
|---|
| Pomocnicze zbiorniki ropy |
|
|---|
| Transportowce |
|
|---|
| Holowniki |
|
|---|
| Ścigacze i motorówki strażnicze |
|
|---|
