Perswazja (łac. persuasio) – sztuka przekonywania kogoś do własnych racji. Różni się od manipulacji tym, że przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie, przy czym metody postępowania, jakie stosowane są w trakcie perswazji, są stosowane też w trakcie manipulacji^[1][2]. Perswazja opisywana jest również często jako jedna z metod retoryki, bądź jedynie jako nawiązanie do „tradycji retorycznej”^[3]. Odwołuje się do intelektu, emocji i woli.

Ze względu na cele perswazji wyróżniamy^[4]:

• Perswazję przekonującą – ma dowieść słuszności lub prawdziwości czegoś. Jest to „najczystszy” rodzaj perswazji. Zakłada się, że odbiorca jest jednostką komunikacyjnie aktywną, a nadawca ma uczciwe i rzetelne intencje.
• Perswazję nakłaniającą (propaganda) – ma pozyskać dla idei czy doktryny jak największą liczbę zwolenników. Jest to świadome dążenie do wywarcia wpływu na odbiorcę.
• Perswazję pobudzającą (agitacja) – ma zjednać odbiorcę dla jakiejś idei, sprawy czy poglądu.

W działaniu perswazyjnym wykorzystuje się trzy techniki oddziaływania na odbiorcę: apelowanie o zajęcie określonego stanowiska i podjęcie określonego działania; sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen; racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów.

Perswazja to także jedna z metod negocjacji pozwalająca dojść do konsensu poprzez dyskusję zainteresowanych stron nad zaistniałym problemem – tym samym otwiera drogę do jego rozwiązania. Jest również nieodzownym czynnikiem łagodzącym spory, tak w podstawowych relacjach międzyludzkich, jak na innych, wyższych poziomach społecznych. Perswazja nie wywołuje negatywnych skojarzeń u odbiorców, w przeciwieństwie do manipulacji. Perswazja może być oparta na argumentach racjonalnych (statystyka, fakty naukowe) lub na czynnikach emocjonalnych, które oddziałują na takie ważne elementy jak np. poczucie bezpieczeństwa, niezadowolenia, wstydu lub zagrożenia^[5].

Perswazja jest także obecna w środkach masowego przekazu, gdzie media wskazują przykłady postępowania tak w sferze prywatnej, jak i publicznej, sugerując np. co należy kupować, co warto czytać, gdzie bywać, z kim się identyfikować lub czego unikać.

Autoperswazja – długotrwała zmiana własnej postawy, która jest konsekwencją prób usprawiedliwiania samego siebie.

• manipulacja

• Aronson E., Człowiek istota społeczna, Warszawa, 1995.
• Kevin Hogan, Nauka perswazji. Czyli jak w 8 minut postawić na swoim., REBIS, Poznań, 2008.
• Adrian Horzyk, Negocjacje. Sprawdzone strategie, Edgard, Warszawa, 2012.
• Grażyna Osika, Ogólna charakterystyka procesu perswazji, Zeszyty naukowe PŚ, 2005.
• James Borg: Perswazja. Sztuka pozytywnego wpływania na ludzi. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2011, s. 220. ISBN 978-83-208-1908-3.
• Jacquelyn Kegley, Krzysztof Piotr Skowroński, eds. Persuasion and Compulsion in Democracy, Lexington 2013.

• Hugo Mercier, How can you change someone's mind? (hint: facts aren't always enough) (ang.), kanał „TED-Ed” na YouTube, 26 lipca 2018 [dostęp 2024-10-05].