Perlica (ptak)

Perlica
Numida meleagris[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Perlica w Parku Narodowym Krugera
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

grzebiące

Rodzina

perlice

Rodzaj

Numida[2]
Linnaeus, 1764

Gatunek

perlica

Synonimy
  • Phasianus meleagris Linnaeus, 1758[3]
Podgatunki
  • N. m. sabyi Hartert, 1919
  • N. m. galeatus Pallas, 1767
  • N. m. meleagris (Linnaeus, 1758)
  • N. m. somaliensis Neumann, 1899
  • N. m. reichenowi Ogilvie-Grant, 1894
  • N. m. mitratus (Pallas, 1764)
  • N. m. marungensis Schalow, 1884
  • N. m. papillosus Reichenow, 1894
  • N. m. coronatus Gurney, 1868
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania (bez populacji introdukowanych)

Perlica[5], perliczka, perlica dzika[6], pantarka[7] (Numida meleagris) – gatunek dużego ptaka z rodziny perlic (Numididae), jedyny przedstawiciel rodzaju Numida[5][8].

Zamieszkuje Afrykę na południe od Sahary (populacja z Maroka prawdopodobnie wymarła). Introdukowana w wielu rejonach świata, m.in. w południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego, na Madagaskarze, Karaibach czy w Australazji[3]. Prowadzi naziemny tryb życia, w sytuacji zagrożenia raczej ucieka pieszo, niż fruwa. Jest wytrwałym biegaczem, może przebiec do 5 km dziennie. Poza sezonem lęgowym tworzy stada liczące ok. 25 osobników. Na wolności dożywa do 12 lat. W wielu krajach udomowiona, jest hodowana dla smacznego mięsa i jaj.

Systematyka

Obecnie wyróżnia się dziewięć podgatunków N. meleagris[8][3][5], choć opisano ich ponad 30[3]:

  • N. meleagris sabyi – północno-zachodnie Maroko; prawdopodobnie wymarł, choć istnieje szansa, że przetrwał w Atlasie Średnim[4].
  • perlica białogłowa (N. meleagris galeatus) – zachodnia Afryka do południowego Czadu i północna Angola.
  • perlica (zwyczajna) (N. meleagris meleagris) – wschodni Czad do zachodniej Etiopii, północnej Kenii, Ugandy i północnej Demokratycznej Republiki Konga.
  • N. meleagris somaliensis – północno-wschodnia Etiopia, Somalia.
  • perlica czarnobroda (N. meleagris reichenowi) – Kenia do środkowej Tanzanii.
  • perlica soplowata (N. meleagris mitratus) – Tanzania do Mozambiku, Zambii i Botswany.
  • N. meleagris marungensis – południowa Demokratyczna Republika Konga do zachodniej Angoli i Zambii.
  • N. meleagris papillosusBotswana, Namibia.
  • N. meleagris coronatus – wschodnia RPA, introdukowany też w południowej RPA (Prowincja Przylądkowa Zachodnia)[3].

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od nazwy Numidia, historycznego państwa Berberów w północnej Afryce, obejmującego terytoria na zachód od Kartaginy i na wschód od Oranu[9]. Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego słowa meleagris, meleagridis – „perliczka” (od greckiego μελεαγρις meleagris, μελεαγριδος meleagridos – „perliczka”)[9].

Morfologia

Perlica, miedzioryt kolorowany (Johann Daniel Meyer, 1748)[10]
Cechy gatunku
Sylwetka okrągła z małą głową. Upierzenie szaro-czarne, biało nakrapiane. W hodowli występują formy biało upierzone. Skrzydła krótkie i zaokrąglone, ogon krótki. Głowa nieopierzona, z czerwonymi i niebieskimi płatami skóry oraz czerwonym lub żółtym wyrostkiem kostnym na czubku.
Wymiary średnie
dł. ciała: 53–63 cm[3]
masa ciała: samca 1145–1816 g, samicy 1135–1823 g[3]

Ekologia i zachowanie

Biotop
Występuje na południe od Sahary, gdzie zamieszkuje wszystkie środowiska z wyjątkiem lasów deszczowych i pustyń. W południowych częściach kontynentu zasięg rozprzestrzenił się dzięki postępowi rolnictwa[11].
Gniazdo
Gniazdo znajduje się na ziemi. Stanowi wydrapane w gruncie zagłębienie, wyściełane źdźbłami traw i pierzem. Za jego budowę odpowiedzialna jest samica[11].
Jaja
Jedna samica składa do 12 jaj o wymiarach 44–58×35,5–42,5 mm i ciężarze średnio 39 g[3]. Zdarza się, że w gnieździe znajduje się ich nawet do 41, jednak jest to wynik składania jaj przez kilka samic[11].
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres 24 do 27 dni wyłącznie przez samicę. Podczas wysiadywania samiec przebywa z innymi samicami, które nie mają partnerów i kopuluje z nimi. Po wykluciu się młodych powraca do samicy i pomaga jej wychowywać młode. Przez pierwsze dwa tygodnie życia piskląt samiec odpowiedzialny jest za nie przez większość czasu, pomagając im szukać pożywienia i opiekując się nimi nocą. Samica zajęta jest uzupełnianiem braków pożywienia (w okresie inkubacji je raz lub dwa dziennie). 14-dniowe pisklęta potrafią polecieć na krótki dystans. W wieku 5 tygodni młode posiadają już pełne upierzenie (szatę młodocianą)[11].
Pożywienie
Cebule, łodygi (np. cibory), nasiona (np. buzdyganka naziemnego), a także bezkręgowce (głównie w sezonie lęgowym)[11].

Status i zagrożenia

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje perlicę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. Numida meleagris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Numida, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-01-02] (ang.).
  3. a b c d e f g h Martínez, I. & Kirwan, G.M.: Helmeted Guineafowl (Numida meleagris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (3 grudnia 2015)].
  4. a b c BirdLife International, Numida meleagris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-17] (ang.).
  5. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Megapodiidae Lesson, 1831 - nogale - Megapodes (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-17].
  6. Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 76, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
  7. pantarka, [w:] Eugeniusz Pijanowski (red.), Encyklopedia Techniki, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1978, s. 526.
  8. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Megapodes, guans, guineafowl, New World quail. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-17]. (ang.).
  9. a b Numida, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
  10. Johann Daniel Meyer, Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748.
  11. a b c d e Numida meleagris (Helmeted guineafowl). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-08-17].

Linki zewnętrzne