Ten artykuł od 2011-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Patriarchalizm – pojęcie socjologiczne oznaczające dominację w stosunkach rodzinnych i społecznych mężczyzny, będącego głową rodziny.

Najważniejszymi założeniami patriarchalizmu społecznego są:

• rozróżnienie pozycji kobiet, dzieci i nieżonatych mężczyzn, od pozycji ojca rodziny, pod którego są oni opieką,
• uprzywilejowanie społeczne dorosłego mężczyzny, który jest głową rodziny (nie musi to oznaczać niższego statusu kobiety, oznacza jednak, że to mężczyzna reprezentuje dom oraz może reprezentować lokalną społeczność),
• obowiązek zapewnienia środków materialnych i bezpieczeństwa najbliższym krewnym, spoczywający na głowie rodziny.

Patriarchalizm był formą organizacji hierarchii rodzinnej, a następnie klanowej (rodowej) w społecznościach pierwotnych. Alternatywna do niego forma matriarchalizm występuje między innymi w społecznościach Khasi, (matrylinearnej i matrylokalnej kulturze północnowschodnich Indii), czy Mosuo w południowozachodnich Chinach.

Patriarchalizm cechował znane nam starożytne cywilizacje, w tym także rzymską, w którego początkach pozycja mężczyzny była nieporównywalnie silniejsza od pozycji kobiety.

Przykładem wyższej pozycji mężczyzny w prawie rzymskim była instytucja Repudium - jednostronnego odrzucenia kobiety przez mężczyznę, równoważna z rozwodem.

Współcześnie wiele systemów społecznych opartych na ustroju plemiennym czy rodowym charakteryzuje się patriarchalną pozycją mężczyzny w rodzinie. Rola męża i ojca rodziny nie daje mu możliwości rozporządzania jej członkami jak rzeczami (tak było np. w czasach wczesnego Cesarstwa rzymskiego), jednak zdecydowanie uprzywilejowuje go, jako głowę rodziny, w stosunkach społecznych, a niekiedy i prawnych.

Ograniczony patriarchalizm zaobserwować możemy współcześnie m.in. w kulturach islamskich.

W okresie rozwoju chrześcijaństwa patriarchalizm, chociaż obecny w nauczaniu Kościoła, ulega znacznym ograniczeniom, zwłaszcza w sferze prawa.

W znacznym stopniu dogmaty religii stawiają mężczyznę, zwłaszcza głowę rodziny na pozycji predestynowanej do zajmowania stanowisk publicznych, kształcenia się i obrony rodziny.

• patriarchat (ustrój)