Pacyfikacja wsi Skłody Borowe

Pacyfikacja wsi Skłody Borowe
Państwo

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Skłody Borowe

Data

11 sierpnia 1944

Liczba zabitych

21 osób

Typ ataku

rozstrzelanie

Sprawca

LV Korpus Armijny 2 armii
ukraińscy kolaboranci

Położenie na mapie gminy Nowe Piekuty
Mapa konturowa gminy Nowe Piekuty, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego
Mapa konturowa powiatu wysokomazowieckiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia52°50′31″N 22°40′25″E/52,841944 22,673611

Pacyfikacja wsi Skłody Borowe – masowy mord na ludności cywilnej dokonany przez okupantów niemieckich 11 sierpnia 1944 roku we wsi Skłody Borowe. Z rąk żołnierzy Wehrmachtu zginęło wtedy 21 osób. Wieś została częściowo spalona.

Przebieg pacyfikacji

Skłody Borowe leżą w odległości około 17 kilometrów od Wysokiego Mazowieckiego. Przed pacyfikacją liczyły około 30 gospodarstw, zamieszkiwanych przez blisko 200 mieszkańców[1].

W sierpniu 1944 roku, na skutek szybkich postępów Armii Czerwonej, wieś znalazła się w strefie przyfrontowej. Niemcy nakazali wtedy ludności przenieść się do położonej kilka kilometrów dalej na zachód wsi Wojny-Pogorzel. Część mieszkańców nie podporządkowała się jednak temu zarządzeniu[a], co stało się przyczyną pacyfikacji[1].

11 sierpnia 1944 roku Niemcy urządzili obławę w Skłodach Borowych. Ujętych mieszkańców, w liczbie kilkudziesięciu, zamknięto w piwnicy jednego z gospodarstw. Po kilku godzinach Niemcy zwolnili kobiety z dziećmi, rozkazując im udać się do Dąbrówki Kościelnej. Mężczyzn zabrali natomiast na podwórko Bolesławy Wojno. Tam pięciu z nich rozkazali wykopać duży dół. Zorientowawszy się, jakie są zamiary żołnierzy, wyznaczeni do pracy mężczyźni podjęli próbę ucieczki. Dwóch zastrzelono, trzej zdołali zbiec[1].

Pozostałych Polaków postawiono nad wykopem, który pozostał po zrujnowanej piwnicy Wojno i rozstrzelano ogniem broni maszynowej. Rannych dobijano[1]. Ponadto niektórzy mieszkańcy wsi zostali zabici tam, gdzie zastali ich Niemcy: na łąkach, w pobliskim lesie, w domach. We własnym gospodarstwie została zastrzelona m.in. 56-letnia Leokadia Konopko[2].

Niemcy częściowo spalili wieś oraz sąsiednie Pułazie-Świerże i Krasowo Wielkie[1]. W Skłodach Borowych zniszczyli 9 domów i 24 budynki gospodarcze. Zrabowali także 45 koni, 63 krowy, 138 sztuk trzody chlewnej[3].

W trakcie pacyfikacji zamordowanych zostało 21 osób, w tym jedna kobieta. Cztery ofiary pochodziły z sąsiednich wsi (po jednej ze Starych Żoch, Krasowa Wielkiego, Lizy Starej, Marynki)[3]. Egzekucję przeżyło pięciu mężczyzn: trzech, którzy uciekli podczas kopania grobów, oraz dwóch[b], którzy nie odnieśli śmiertelnych ran i ocaleli, udając martwych[4].

Autorzy opracowania Wieś białostocka oskarża… podają, że zbrodni dokonali żołnierze Wehrmachtu z LV Korpusu Armijnego 2. Armii[3]. Józef Fajkowski i Jan Religa podają natomiast, że niemieccy żołnierze tworzyli kordon wokół wsi, podczas gdy egzekucję przeprowadzić mieli bliżej niezidentyfikowani „Ukraińcy z grupy specjalnej”[5].

Epilog

Po wojnie wieś odbudowano[3]. Zwłoki ofiar pacyfikacji spoczęły na cmentarzu parafialnym w Nowych Piekutach[6].

W 2004 roku, w 60. rocznicę pacyfikacji, w centrum wsi odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary niemieckiej zbrodni[7].

Uwagi

  1. ↑ Jerzy Smurzyński podaje, że stało się tak, gdyż informacja o zarządzonym przez Niemców wysiedleniu nie została przekazana mieszkańcom Skłodów Borowych. Patrz: Smurzyński 1997 ↓, s. 227.
  2. ↑ Józef Fajkowski i Jan Religa podają, że egzekucję przeżył tylko jeden mężczyzna: Antoni Pruszyński. Patrz: Fajkowski i Religa 1981 ↓, s. 221.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Gnatowski, Monkiewicz i Kowalczyk 1981 ↓, s. 156.
  2. ↑ Smurzyński 1997 ↓, s. 227–228.
  3. ↑ a b c d Gnatowski, Monkiewicz i Kowalczyk 1981 ↓, s. 157.
  4. ↑ Gnatowski, Monkiewicz i Kowalczyk 1981 ↓, s. 156–157.
  5. ↑ Fajkowski i Religa 1981 ↓, s. 221.
  6. ↑ Smurzyński 1997 ↓, s. 227.
  7. ↑ Miejsce upamiętnienia 21 mieszkańców wsi Skłody Borowe zamordowanych przez żołnierzy niemieckich – 1944 rok. nowepiekuty.pl. [dostęp 2020-05-16].

Bibliografia

  • Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981.
  • Michał Gnatowski, Waldemar Monkiewicz, Józef Kowalczyk: Wieś białostocka oskarża. Ze studiów nad eksterminacją wsi na Białostocczyźnie w latach wojny i okupacji hitlerowskiej. Białystok: OKBZH i Ośrodek Badań Naukowych w Białymstoku, 1981. ISBN 83-00-00323-1.
  • Jerzy Smurzyński: Czarne lata na łomżyńskiej ziemi. Masowe zbrodnie hitlerowskie w roku 1939 i latach 1941–1945 w świetle dokumentów. Warszawa, Łomża: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, 1997. ISBN 83-902985-2-X.