Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie

Arsenał Królewski, siedziba muzeum (2011)
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul Długa 52 00-241 Warszawa
Data założenia	22 marca 1928[1]
Zakres zbiorów	prehistoria ziem polskich
Dyrektor	Wojciech Brzeziński
Położenie na mapie Warszawy Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Położenie na mapie Polski Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
52°14′44,4″N 21°00′05,2″E/52,245667 21,001444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie (PMA) – muzeum archeologiczne w Warszawie, narodowa instytucja kultury założona w 1928 w oparciu o zbiory Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych (1920), od 1958 siedzibą muzeum jest Arsenał Królewski w Warszawie; od 1929 muzeum wydaje „Wiadomości Archeologiczne” (1873), od 1951 „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”^[2][3].

Muzeum powstało na bazie wcześniejszych projektów (Państwowe Grono Konserwatorów Zabytków). Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie powstało w roku 1923 w oparciu o Reskrypt Organizacyjny wydany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1928 wyszło rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy o Państwowym Muzeum Archeologicznym zawierające m.in. statut muzeum, w którym muzeum otrzymało rangę państwowego zakładu naukowo-badawczego z zadaniem badania prahistorii ziem Polski, gromadzenia, przechowywania i udostępniania zbiorów, a także konserwację zabytków oraz popularyzację prahistorii. Organizatorem kolekcji był Roman Jakimowicz^[4].

W skład personelu muzeum do roku 1938 wchodziło sześciu pracowników naukowych: poza Jakimowiczem byli to Stefan Krukowski, Konrad Jażdżewski, Zygmunt Szmit (aczkolwiek tylko przez krótki czas do swojej śmierci w 1929 r.), Kazimierz Salewicz i Zbigniew Durczewski. Pracownicy muzeum prowadziło badania naukowe w całej Polsce^[4].

W okresie międzywojennym placówka pełniła funkcję centrum ochrony zabytków archeologicznych i przyjęła zabytki archeologiczne z kolekcji byłego Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, kolekcje po prof. Józefie Przyborowskim, prof. Adolfie Pawińskim, Kalikście Jagminie, Wojciechu Gersonie, Bogusławie Wernerze oraz część zbiorów Zygmunta Glogera. Zbiory muzeum w 95% składały się z materiałów pozyskanych w czasie badań terenowych. W okresie tym staraniem dyrekcji muzeum otwarto rezerwat archeologiczny w neolitycznej kopalni krzemienia w Krzemionkach Opatowskich.

Muzeum wstępnie mieściło się w części budynku dawnej szkoły podchorążych w Łazienkach, był to jednak obiekt prowizoryczny. Później Muzeum miało siedzibę przy ul. Idźkowskiego 4 i magazyny w piwnicach Galerii Luksemburga. Przed II wojną światową, w 1938 r., dyskutowano zwiększenie budżetu, powiększenie kadry pracowniczej, stworzenie powiązanego instytutu badawczego oraz budowę nowego gmachu dla PMA, w sierpniu 1939 r. zapadła decyzja o przeznaczeniu dla muzeum działki przy alei Polskiej Organizacji Wojskowej; inwestycji jednak nie rozpoczęto z powodu wybuchu wojny^[4].

Według Karczewskiego „nie można zarzucić Muzeum niekompetencji czy niewystarczającego zaangażowania w swoje statutowe obowiązki, problem tkwił w niewystarczającej kadrze, problemach lokalowych oraz niewystarczających nakładach finansowych na działalność statutową ze strony budżetu państwa”^[4].

Po 1945 do zbiorów muzeum dołączyły eksponaty Muzeum Archeologicznego Warszawskiego Towarzystwa Naukowego im. Erazma Majewskiego oraz pochodzące z wykopalisk w Biskupinie. W styczniu 1956 Muzeum w Biskupinie zostało oddziałem PMA.

W 1958 siedzibą muzeum został budynek Arsenału w Warszawie przy ul. Długiej 52, a w 1964 na potrzeby magazynowe zajęło zespół dworsko-pałacowy w Rybnie koło Sochaczewa (z czasem oddział rozwinął się także jako miejsce pracy i wykorzystania zbiorów).

Państwowe Muzeum Archeologiczne prowadzi działalność muzealną organizując wykopaliska w różnych częściach Polski, opracowuje i publikuje wyniki badań własnych oraz innych muzeów i instytucji związanych z archeologią.

PMA popularyzuje archeologię i prahistorię zarówno we własnych siedzibach, jak i w innych muzeach, także zagranicznych. Muzeum prowadzi lekcje muzealne, projekcje filmowe, a także pokazy tzw. archeologii żywej – pokazy dawnych technik i obróbki surowca. Od 1995 PMA wraz z Uniwersytetem Warszawskim organizuje festyny archeologiczne w Biskupinie.

• Dział Epoki Paleolitu i Mezolitu – kierownik: mgr Elżbieta Ciepielewska
• Dział Epoki Neolitu– kierownik: mgr Sławomir Sałaciński,
• Dział Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza – kierownik: mgr Mirosława Andrzejowska
• Dział Epoki Żelaza – kierownik: dr Jacek Andrzejowski
• Dział Archeologii Bałtów – kierownik: dr Anna Bitner-Wróblewska
• Dział Wczesnego Średniowiecza i Archeologii Czasów Nowożytnych – kierownik: mgr Andrzej Piotrowski
• Gabinet Numizmatyczny – kierownik: mgr Maciej Widawski
• Pracownia Antropologiczna – kierownik: dr Łukasz Maurycy Stanaszek
• Pracownia Archeologicznych Badań Ratowniczych – kierownik: mgr Witold Migal
• Zespół Zarządzania Informacją Muzealną (Główny Inwentaryzator) – kierownik: mgr Agnieszka Jaskanis
• Pracownia Dokumentacji Naukowej – kierownik: mgr Krystyna Piotrowska
• Pracownia Inwentaryzacji i Ruchu Muzealiów
• Pracownia Dokumentacji Wizualnej Muzealiów – kierownik: mgr Lidia Kobylińska
• Dział Konserwacji Muzealiów – kierownik: Główny Konserwator PMA dr Aleksandra Rowińska
• Biblioteka Naukowa – kierownik: mgr Ewa Talarek
• Dział Wydawnictw – kierownik: mgr Kaja Jaroszewska
• Dział Wystaw i Popularyzacji – kierownik: mgr Roman Chojnowski
• Stanowisko ds. Promocji – kierownik: mgr Małgorzata Ściborowska
• Ośrodek Magazynowo-Studyjny w Rybnie – kierownik: mgr Adam Kulesza