Pałac Dobieckich w Łopusznie

Pałac Dobieckich w Łopusznie
Zabytek: nr rej. - zespół A.415/1-3 z 30.05.1972, park 641 z 17.12.1957
Ilustracja
Pałac w Łopusznie
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Miejscowość

Łopuszno

Adres

Przedborska 2, 26-070 Łopuszno

Typ budynku

pałac

Styl architektoniczny

eklektyzm

Architekt

Władysław Marconi

Inwestor

Dobieccy

Kondygnacje

3

Ukończenie budowy

1897

Pierwszy właściciel

Dobieccy

Położenie na mapie Łopuszna
Mapa konturowa Łopuszna, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pałac Dobieckich w Łopusznie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac Dobieckich w Łopusznie”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Pałac Dobieckich w Łopusznie”
Położenie na mapie powiatu kieleckiego
Mapa konturowa powiatu kieleckiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Pałac Dobieckich w Łopusznie”
Położenie na mapie gminy Łopuszno
Mapa konturowa gminy Łopuszno, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pałac Dobieckich w Łopusznie”
Ziemia50°57′01,3360″N 20°14′58,4401″E/50,950371 20,249567
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Dobieckich w Łopusznie – zabytkowy[1] pałac w miejscowości Łopuszno, w województwie świętokrzyskim (powiat kielecki).

Obiekt należy do najbardziej udanych w skali regionu przykładów historyzującego eklektyzmu z przełomu XIX i XX w.[2] Pałac z parkiem zlokalizowany w północno-zachodniej części miasta.

Historia

Pierwotny dwór (siedziba rodu Dobieckich) był drewniany. Obecny pałac ukończono w 1897, a jego projektantem był Władysław Marconi. Świadkiem wykańczania budowli był Michał Rawita Witanowski[3]. Okazała, barokowa brama wjazdowa została zbudowana wcześniej niż pałac – w pierwszej połowie XVIII wieku[4]. Z tego samego czasu pochodzi park przypałacowy[3].

Majątek znacjonalizowano w 1944. W pałacu urządzono szkołę. W 2001, w efekcie komunalizacji, obiekty przeszły na własność powiatu kieleckiego (Powiatowy Zespół Szkół w Łopusznie). O ich odzyskanie walczyli spadkobiercy Dobieckich. W 2016 Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że do przejęcia pałacu z parkiem doszło bezprawnie. Starostwo powiatowe w Kielcach wyraziło chęć odkupienia nieruchomości, do czego nie doszło. O stwierdzenie nieważności decyzji z 2001 wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawiciel właścicieli, ale minister umorzył postępowanie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pod koniec 2022 oddalił skargę na tę decyzję[5].

Architektura

Budynek jest trzykondygnacyjny, murowany, dwuipółtraktowy, wzniesiony na rzucie zbliżonym do prostokąta, posadowiony na piwnicach wcześniejszego dworu, licowany okładziną z piaskowca. Bryła posiada liczne wnęki i ryzality, a także kolistą w planie wieżę. Ma dwie klatki schodowe i dwa wejścia reprezentacyjne (od południa i północy) oraz dwa gospodarcze (od wschodu i zachodu). Bryłę kryje dach czterospadowy z lukarnami, a ryzality dachy dwuspadowe (wieżę dach namiotowy)[3].

Elewacje obiektu są bogato zdobione różnymi detalami (gzymsy, herby[6], boniowanie, fryzy, łuki, kolumny i pilastry). Od południa, w parterze umieszczono podpiwniczony portyk z jednobiegowymi schodami i balkonem opartym na łukach arkadowych[3].

Ściany wewnątrz są tynkowane, piwnice przykryte sklepieniem odcinkowym wspartym na łukach i łękach oraz belkach stalowych. Stropy pozostałych kondygnacji są drewniane, z podsufitką. Więźba dachowa o układzie dwustolcowym. Dachy kryte blachą ocynkowaną[3].

Z oryginalnego wyposażenia dochował się portal w holu wykonany z czarnego marmuru (ma formę łuku arkadowego)[3].

Brama wjazdowa, barokowa (XVIII wiek)[4], wykonana jest z kamienia i cegły. Wjazd flankowany jest ściankami na planie wycinków elipsy, w których urządzono eliptycznie przesklepione wejścia. Bramę zdobią kolumny toskańskie zwieńczone przerwanymi przyczółkami, na których leżą postacie rycerskie, mocno uszkodzone[3].

  • Szczyt z herbem Ossoria
    Szczyt z herbem Ossoria
  • Herb Ossoria Dobieckich
    Herb Ossoria Dobieckich
  • Elewacja parkowa
    Elewacja parkowa
  • Brama
    Brama

Park

Park pałacowy powstał w drugiej połowie XVIII wieku i był przekształcany w drugiej połowie XIX wieku i w XX wieku. Zajmuje teren o wymiarach mniej więcej 150 x 250 metrów, pochylony ku północy (5-8%), gdzie znajdują się stawy. Ślady pierwotnego założenia parkowego czytelne są przy południowej stronie pałacu. W obrębie parku rosną lipy (na fosach), modrzewie, żywotniki, klony, graby, jesiony, graby, brzozy, topole, kasztanowiec, klon czerwony i inne. Część starodrzewu wycięto po II wojnie światowej. Najstarsze są lipy i topole pochodzące z końca XIX wieku[7].

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  2. ↑ Aleksandra Ziółkowska, Zespół podworski, [w:] Zabytek.pl [online], 2015.
  3. ↑ a b c d e f g Dariusz Kalina, Karta zabytku, KOBiDZ w Warszawie, 2005, s. 2.
  4. ↑ a b nn, Brama pałacowa (karta zabytku), 1972.
  5. ↑ Grzegorz Walczak, Do kogo należy ten pałac? "W obrocie prawnym dokumenty, które są sprzeczne ze sobą", „Gazeta Wyborcza Kielce”, kielce.wyborcza.pl [dostęp 2024-01-12].
  6. ↑ Ossoria Dobieckich
  7. ↑ Dorota Urunka, Katalog Zabytkowych Założeń Parkowych Województwa Kieleckiego. Łopuszno. Park przypałacowy, Kraków: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, 1976, s. 3-6, 12.