Pępawa różyczkolistna

Pępawa różyczkolistna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

pępawa

Gatunek

pępawa różyczkolistna

Nazwa systematyczna
Crepis praemorsa (L.) Turcz[3].
Synonimy
  • Hieracium praemorsum L.[4]
Multimedia w Wikimedia Commons

Pępawa różyczkolistna[5] Crepis praemorsa (L.) Turcz. – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie i na Syberii[4] Zwarty zasięg występowania obejmuje większość Europy (bez krańców północnych, zachodnich i obszarów nad Morzem Śródziemnym) oraz Syberię Zachodnią po południową część Niziny Zachodniosyberyjskiej. Istnieją też stanowiska rozproszone, poza obszarem zwartego zasięgu. W Polsce występuje na całym obszarze, ale rzadko; najliczniej na Pojezierzu Pomorskim, w Dolinie Dolnej Wisły, w paśmie wyżyn i na Przedgórzu Sudeckim. W Karpatach potwierdzono jej występowanie tylko na dwu stanowiskach; polany Zaosice i Wyrobek w Pieninach. Trzy pozostałe (na Pogórzu Wielickim, Pogórzu Rożnowskim i w okolicach Przemyśla) nie zostały potwierdzone[6].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, pojedyncza, nieulistniona, o wysokości 15–60 cm. Jest krótko owłosiona. Pod ziemią krótkie i ucięte kłącze[7]
Liście
Wszystkie liście zebrane w różyczkę. Są podłużnie odwrotnie jajowate, o tępo ząbkowanych brzegach[7].
Kwiaty
Wszystkie języczkowate, zebrane w drobne koszyczki tworzące wiechę lub grono. Zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne listki okrywy są krótko owłosione i przylegające. Kwiaty jasnożółte, puch kielichowy o włoskach dłuższych od okrywy[7].
Owoce
Bez dzióbka, lub z bardzo krótkim dzióbkiem i 10-13 żeberkami[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Preferuje stanowiska słoneczne. Kwitnie w maju i czerwcu, jest owadopylna. Nasiona rozsiewane są przez wiatr[6]. Rośnie na suchych murawach, i suchych torfiastych łąkach, w świetlistych lasach i zaroślach. Liczba chromosomów 2n = 8[8]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Festuco-Brometea[9].

Zagrożenia

Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[10]. Według klasyfikacji IUCN z 2001 gatunek krytycznie zagrożony w polskich Karpatach (kategoria CR). Na stanowiskach w Karpatach jest zagrożona albo z powodu użytkowania gospodarczego łąk, na których występuje, albo z powodu nieużytkowania, gdyż powoduje to zarastanie polan lasem (jak np. na polanie Zaosice w Pieninach). Na polanie Wyrobek prowadzona jest ochrona czynna – jest regularnie koszona, dzięki czemu nastąpiło ustabilizowanie warunków siedliskowych[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-13].
  4. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
  5. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  6. ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  8. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  10. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.